Օգոստոսի 8-ին Սպիտակ տանը Փաշինյան-Թրամփ-Ալիև հռչակագիրը և դրանից բխող ԱՄՆ դիրքերի ամրապնդումը Հարավային Կովկասում դեռ երկար կքննարկվի միջազգային ու ռեգիոնալ մամուլում։
Հավանական է, որ իրանցիները պլանավորում են ինչ-որ բան անել, որպեսզի դժվարացնեն միջանցքի ձևավորումը, մինչ միջանցքի ձևավորումն Իրանը ժամանակ կունենա այնտեղ խնդիրներ առաջացնելու համար. Գոբլ
Ժամեր առաջ Սպիտակ տանը ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի միջնորդությամբ ու մասնակցությամբ ստորագրված Փաշինյան-Ալիև-Թրամփ եռակողմ հռչակագիրը, ինչպես նաև Միրզոյան-Բայրամով Ադրբեջանի Հանրապետության և Հայաստանի Հանրապետության միջև խաղաղության ու միջպետական հարաբերությունների հաստատման մասին համաձայնագրի համաձայնեցված տեքստի նախաստորագրումն ու նախարարների կողմից ԵԱՀԿ Մինսկի գործընթացի և կից կառուցակարգերի լուծարման վերաբերյալ համատեղ դիմումի ստորագրումը դարձան վերջին շրջանի ամենաառանցքային ռեգիոնալ ու աշխարհաքաղաքական նշանակության իրադարձությունը։
«Այս նախագծով Հայաստանը ստանում է երկաթուղային կապ՝ ինչպես ՌԴ-ի, այնպես էլ՝ Իրանի հետ»,- այս մասին այսօր Վաշինգտոնից պատասխանելով լրագրողների հարցերին՝ ասաց Նիկոլ Փաշինյանը` անդրադառնալով մտահոգություններին, որ ՀՀ-ԱՄՆ-Ադրբեջան համաձայնությունը կհարվածի ՌԴ-ի ու Իրանի առևտրային ու լոգիստիկ շահերին ռեգիոնում։
Ժամեր անց Սպիտակ տանն ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը կընդունի Նիկոլ Փաշինյանին, հետո՝ Իլհամ Ալիևին, ապա՝ Փաշինյանին ու Ալիևին՝ միասին։
Միջազգային մամուլն արդեն անդրադառնում է ադրբեջանական SOCAR-ի կնքած հուշագրին։ Թեմայի մասին գրել է France 24-ը, իսկ Euroactiv-ն անդրադարձել է SOCAR-ExxonMobil գործարքին՝ այն որակելով՝ որպես առանցքային, ադրբեջանական ԶԼՄ-ները սա որակում են՝ որպես ռազմական ճեղքում, որով էներգետիկ համագործակցության նոր գլուխ է բացվում։
Վաղը Սպիտակ տանը կայանալիք Թրամփ-Փաշինյան Թրամփ-Ալիև և Փաշինյան-Թրամփ-Ալիև հանդիպումներին ընդառաջ՝ միջազգային մամուլը շարունակում է ուշագրավ մանրամասներ հրապարակել սպասվող պայմանավորվածությունների վերաբերյալ:
«Թրամփի նախաձեռնությունների հաջողության մասին հնարավոր կլինի դատել միայն որոշ ժամանակ անց։ Եթե ստորագրվելու է մտադրությունների, փոխըմբռնման հուշագիր, ապա այն, մեծ հաշվով, կողմերի միջև ոչինչ չի փոխում, եթե կողմերն ընդունում են ԱՄՆ այլ առաջարկներ, որոնք վերաբերում են ապաշրջափակմանը, ապա դա այլ հարթություն է, ուստի արդյունքները կարող են տարբեր լինել։ Բնականաբար, ամերիկյան կողմը՝ որպես միջնորդ, ցանկանալու է իր համար առավելագույն արդյունքներ արձանագրել»,- նկատեց Ֆյոդոր Լուկիանովը։
Միացյալ Նահանգները շարունակում է ակտիվ ներգրավվածության նշաններ ցույց տալ Հարավային Կովկասում ծավալվող Երևան-Բաքու հարաբերությունների, այսպես կոչված, կարգավորման գործընթացում։ ԱՄՆ Կոնգրեսի Ներկայացուցիչների պալատի հանրապետական անդամ Ջո Ուիլսոնը, ով ամիսներ առաջ հայտարարում էր, թե նախագահ Թրամփը խաղաղություն կբերի Կովկասին, X-ի իր էջում ժամեր առաջ գրել է, որ երբեք չի եղել Դոնալդ Թրամփի նման խաղաղարար նախագահ։
«Մենք տեսնում ենք, որ տեղեկությունները վերաբերում են կարգավորման մի շարք ճյուղերին, ինչպես նաև մի հարցի, որը զուտ ամերիկյան օրակարգ է։ Աբրահամի համաձայնագրերը, որոնցով, ինչպես ասացի, ԱՄՆ-ն ձգտում է այս ռեգիոնում իր ազդեցության հստակությանը, բնականաբար, կտա նոր խորություն, եթե ԱՄՆ աշխարհաքաղաքական ծրագրերը չխախտվեն այլ հանգամանքներով: Սակայն ներկայումս թվում է, որ, ինչպես ավելի վաղ, գլխավոր խոչընդոտները կողմերի միջև են, իսկ միջնորդի հարցում այս պահին հակամարտող կողմերը տարաձայնություններ չունեն»,- նկատեց Սիմոնովը:
Ալեքսանդր Խրամչիխինի խոսքով, չնայած ՌԴ-ԱՄՆ բանակցություններն ավարտված չեն, սակայն Թրամփի ակնկալիքները, իր խոսքով, չեն բավարարվել, որը հանգեցրել է Թրամփի հռետորաբանության փոփոխությանը։
«ԵԱՀԿ-ն ձախողեց Լեռնային Ղարաբաղում, Մինսկի խումբը չկարողացավ ստեղծել հակամարտող կողմերի միջև երկխոսության պայմաններ»,- այս մասին rg.ru-ում հրապարակված «Հելսինկյան ակտի կես դարը. Ակնկալիքներ, իրականություն, հեռանկարներ» վերտառությամբ իր հոդվածում գրում է ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովը:
Վերջին շրջանում Հարավային Կովկասում ծավալվող աշխարհաքաղաքական բոլոր քննարկումները հանգում են Հայաստանի Հանրապետության Սյունիքի մարզին ու այդ մարզով նախատեսվող երթուղուն, որը պետք է Ադրբեջանը կապի Նախիջևանի հետ։ Նախագիծ, որը ՀՀ իշխանություններն անվանում են «Խաղաղության խաչմերուկի» մաս, իսկ թուրք-ադրբեջանական տանդեմը, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցք»։
Սյունիքի մարզով Ադրբեջանը Նախիջանին կապող երթուղու հարցը մտել է Իրանի Իսլամական Հանրապետության հանրային քաղաքական ակտիվ օրակարգ: Թեմային վերջին օրերին ակտիվորեն անդրադառնում են թե քաղաքական գործիչները, թե լրատվամիջոցները:
168.am-ի հետ զրույցում ռուս վերլուծաբան Վլադիմիր Եվսեևն ասաց, որ Իրանի անհանգստությունը պայմանավորված է մի շարք նոր հանգամանքներով։ Ըստ նրա՝ դրանցից մեկն ու գլխավորը Թրամփի վարչակազմի ակտիվությունն է Հարավային Կովկասում, հատկապես՝ Երևան-Բաքու գործընթացում «տեղավորվելու» փորձերի համատեքստում։ Նրա խոսքով, վերջին շրջանում պարզ դարձավ, որ Թրամփը կոնկրետ շահագրգռվածություն ունի, ինչն Իրանը դիտարկում է՝ որպես սպառնալիք։
«Չնայած ներկայումս աշխարհում Ուկրաինան է ակտիվ պատերազմական կետ, սակայն Արևմուտքն Իսրայելի ձեռքով մեծ աշխատանք է տանում Իրանի դեմ: Եթե Իրան-ԱՄՆ բանակցությունները հաջողվեն, զուտ ներռեգիոնալ մակարդակում Իրանի դիրքորոշումները կամրապնդվեն, իսկ հակառակ պարագայում՝ ճնշումը կշարունակի մեծանալ: Բացի այդ, չգիտենք, թե երբ և ինչ մասշտաբի ռազմական գործողություններ կլինեն Իրանի ու Իսրայելի միջև, հետևաբար՝ Իրանի դիրքորոշումներն անկեղծ են, հետևողական ու կարծր, սակայն ազդեցության ռեսուրսը փոքր է»:
Պատասխանելով հարցին, թե տոնի խորհրդով պայմանավորված՝ հնարավո՞ր է արդյոք համերաշխություն Հայաստանում, Նարեկ Կարապետյանը պատասխանեց, որ քրիստոնեական եկեղեցու ամենակարևոր խորհուրդը մեղքերից ու սխալներից ապաշխարելն է։
168.am-ի հետ զրույցում ռուս վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովն ասաց, որ Ադրբեջանի վերջին տարիների բանակցային տակտիկայի էությունը կայացել է նրանում, որ անընդհատ նոր հարցեր է բերել բանակցային օրակարգ՝ դրա միջոցով լուծելով նախորդ հարցերը։ Բանակցային այդ տակտիկան, նրա որակմամբ, ճնշման հավելյալ գործիք է եղել, որը ներկայումս էլ կիրառվում է, չնայած կողմերը հայտարարում են, որ օրակարգում պատերազմ չկա։
Նախօրեին Ալթայի Հանրապետությունում անցկացվող Բնության և շրջակա միջավայրի պաշտպանությանը նվիրված միջազգային համաժողովի շրջանակում կայացել էր Նիկոլ Փաշինյանի և Ռուսաստանի Դաշնության Կառավարության ղեկավար Միխայիլ Միշուստինի հանդիպումը։
Հարավային Կովկասում, հարավկովկասյան երկրներում և միջազգային սփռում ունեցող որոշ պարբերականներում շարունակում են ակտիվորեն քննարկվել ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի՝ խաղաղության հաստատմանն ուղղված նախաձեռնությունները։
Մինչ ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփն առանց փակագծեր բացելու հայտարարում է, որ Հարավային Կովկասում հրաշք է գործել, իրանցի պաշտոնյաներն ակտիվացնում են շփումները ՀՀ իշխանությունների հետ:
168.am-ի հետ զրույցում ռուս վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովն ասաց, որ Ադրբեջանը գնում է ճիշտ հակառակ՝ հայ-ադրբեջանական և հայ-թուրքական դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման ճանապարհով, սահմանների բացման հարցը թողնելով՝ որպես հնարավոր ամենավերջին փուլ։
Հարավային Կովկասում Երևան-Բաքու բանակցային ակտիվ գործընթացներին զուգահեռ՝ էլ ավելի են սրվում Մոսկվա-Բաքու հարաբերությունները: Ադրբեջանի իշխանություններն առիթը բաց չեն թողնում Ռուսաստանի ուղղությամբ սուր հայտարարություններ ու քայլեր նախաձեռնելու համար: Իսկ Ռուսաստանում շարունակվում են ազգությամբ ադրբեջանցի գործիչների դեմ քրեական գործերն ու հետախուզումները, որոնք իշխանությունները բացատրում են բացառապես իրավական պատճառներով:
Սյունիքով նախատեսվող երթուղու վերաբերյալ ամերիկյան առաջարկի շուրջ աշխարհաքաղաքական անորոշությունը պահպանվում է։ Չնայած ամերիկյան կողմը չի դադարում հայտարարություններն այն մասին, որ Հայաստան-Ադրբեջան գործընթացում բեկում է նախապատրաստվում, իրականում ամենայն մանրամասնություններով հասկանալի չէ, թե խոսքը մասնավորապես ինչ առաջարկի մասին է։
168.am-ի հետ զրույցում ռուս վերլուծաբան Ալեքսանդր Խրամչիխինն ասաց, որ իրանական կողմը ճիշտ է, երբ նշում է, որ ցանկանում է ռեգիոնալ հակամարտությունների կարգավորում, որի իրագործման դեպքում ենթադրվում է, որ ռեգիոնում ռիսկերն Իրանի, ինչպես նաև Ռուսաստանի համար փոքր-ինչ կմեղմվեն։
Նիկոլ Փաշինյանն այլևս «վեր չի թռնում» «միջանցք» բառից, ինչպես 2023 թվականի մայիսին ԵԱՏՄ բարձրագույն խորհրդի նիստի ժամանակ, երբ բանավեճ բռնկվեց, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցք» ձևակերպման շուրջ իր և Իլհամ Ալիևի միջև։
«Այսինքն՝ ԵՄ-ն նույնիսկ հարկ չի համարում խոստանալ անդամակցություն՝ հաշվի առնելով այդ հարցում անընդհատ առաջացող բարդությունները, ԵՄ ներքին խնդիրներն ու տարաձայնությունները: ԵՄ-ի համար ավելի նպատակահարմար է ընթանալ գործընկերությունը խորացնելու ճանապարհով, չտալով որևէ այլ խոստում ու երաշխիք, քանի որ դա հավելյալ պատասխանատվություն է նման բարդ ռեգիոնում, ի վերջո, Թուրքիայի ու Ադրբեջանի հետ հարաբերությունները դեռ կարգավորված չեն: Ըստ էության, տրամաբանական է, ինչո՞ւ տալ ԵՄ անդամակցության հեռանկար, ապա երկրներին միացնել ԵՄ-ին, ավելացնել ԵՄ-ի պատասխանատվությունը, եթե կարելի է անվերջ երկարաձգել անդամակցության ճանապարհը»,- նկատեց Տարասովը:
Այսօր Նիկոլ Փաշինյանն իր մեծ ասուլիսի ընթացքում անդրադարձավ ՀՀ իշխանությունների՝ Շանհայի համագործակցության կազմակերպությանն անդամակցելու վերջերս հրապարակված որոշմանը: Նա նշեց, որ Հայաստանը դիմել է Շանհայի համագործակցության կազմակերպությանն անդամագրվելու համար, և դա տեղավորվում է ՀՀ բալանսավորման և բալանսավորված արտաքին քաղաքականության տրամաբանության մեջ:
«ԱՄՆ-ի համար կարևորն իր միջնորդական դերը հաստատելն է, պարզապես կոնսենսուսը ֆիքսելը, սակայն խնդիրների ողջ սպեկտրի պատկերացումը չկա։ Այս վարչակազմի մոտ նույնը տեղի է ունենում նաև Ուկրաինայի դեպքում, ուստի Թրամփի հայտարարությունները պետք է արդյունքով ֆիքսվեն, քանի որ նմանատիպ շատ հայտարարություններ են եղել»,- ասաց Սիմոնովը։
Աբու Դաբիում կայացած Փաշինյան-Ալիև 5 ժամ տևած բանակցություններից օրեր անց Փաշինյանն արագացված աշխատանքային այցերով ԵՄ-ում է՝ Բրյուսել-Փարիզ կանգառներով:
