Կարող են ռուս և համաշխարհային գրականությունն իրար միացնել, բայց հայ ժողովուրդն իր հսկայական գրականությամբ արժանի է, որ լինի առանձին Հայ գրականություն առարկա. Վարդան Դևրիկյան
ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության հանրային քննարկման ներկայացված հանրակրթության պետական առարկայական չափորոշիչների և օրինակելի ծրագրերի նախագիծը քննարկվում է մասնագետների և հասարակության շրջանում:
Մ. Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտի տնօրեն Վարդան Դևրիկյանի կարծիքով՝ այս նախագիծը ևս կանցնի այն ճանապարհը, ինչ անցել է «Գիտության և կրթության» մասին օրենքը:
«Սկզբում այն անընդունելի էր, անգամ քննարկման ենթակա չէր, այնուհետև կետ առ կետ որոշակիորեն հղկվեց, և այս պահին, ճիշտ է, դեռ էլի համաձայնություն չկա գիտական հանրության զգալի մասի կողմից, բայց ուրվագծվում է, որ վերջում ինչ-որ մի հայտարարի կգանք: Կարծում եմ՝ այս հայեցակարգը ևս կանցնի նույն ճանապարհը, պարզապես այս օրենքը մեթոդաբանական մի շարք հարցեր քննարկելու մղիչ ուժը դարձավ: Դրանցից ամենակարևոր հարցն այն էր, թե մենք ինչպե՞ս ենք պատկերացնում հայ գրականության դասագրքերը: Հիմնականում փորձագիտական կողմից այսպիսի միտք էր հայտնվում, որ մի շարք հեղինակներ բարդ են, դժվար են, հնարավոր չէ այդ հեղինակներին դպրոցներում անցնել, ամենայն պատասխանատվությամբ կարող եմ հայտարարել, որ գոնե հայ գրականության մեջ՝ ներառյալ Նարեկացին, չկա մեկ հեղինակ, որն այնքան բարդ լինի, որ հնարավոր չլինի բացատրել: Հարցը բացատրելու սկզբունքներն ընտրելն է, և ես կարող եմ վստահեցնել, որ Գրականության ինստիտուտն անհատույց, անշահախնդիր ձևով մասնագիտական ցանկացած օժանդակություն կարող է ցուցաբերել, և ինչ հեղինակ որ ասեն՝ պարզ ձևով շարադրենք, և այդ շարադրանքը կարելի է դնել համապատասխան մեթոդական դասագրքային ձևի մեջ»,- 168.am-ի հետ զրույցում ասաց Վարդան Դևրիկյանը:
Նրա խոսքով՝ հայ գրականության սկզբնավորումն անպայման պետք է սկսվի դիցաբանական շրջանից, Գողթան երգերից, «Վահագնի ծնունդից»:
Ինչ վերաբերում է «Հայ գրականություն» առարկան «Գրականություն» կոչելուն՝ Մ. Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտի տնօրենը նկատեց.
«Ես մեթոդիկայի դպրոցական դասագրքերի մասնագետ չեմ, բայց կարդացի, որ նախորդ տարիների գրքերի վրա էլի հայ բառը չի եղել, հիմա եթե այդպես է՝ մեծ թերացում է: Հայ բառն անպայման պետք է ավելացվի, որովհետև «գրականություն» հասկացություն չկա: Տարբեր ժողովուրդների գրականություններ կան և համաշխարհային գրականություն կա: Հովհ.Թումանյանն այսպիսի միտք ունի. «Գրականությունը թեև հայրենիք չունի, բայց ամեն հայրենիք ունի իր գրականությունը: Այնպես որ, պետք է նկատի ունենանք, որ սա մեր հայրենիքի գրականությունն է: Մասնագիտական քննարկումների ժամանակ պետք է երկու հարց առաջ քաշել. մենք գրողներին ի՞նչ չափանիշով ենք ընդունում. միայն գեղարվեստականությա՞ն, թե՞ նաև գաղափարական, դաստիարակչական նկատառումներով, որովհետև արվեստի, գրականության մեջ այսպիսի բան կա.
«Շատ անբարոյական գործեր կարող է գրված լինեն շատ ավելի մեծ գեղարվեստականությամբ, քան հայրենասիրական որոշակի գործեր: Հիմա դպրոցի պարագայում մեր սկզբունքը միայն պետք է լինի ինքնին գեղարվեստականությո՞ւնը, թե՞ նաև դաստիարակչականությունը, որ ՀՀ քաղաքացի, հայրենիքի պաշտպան, համամարդկային բարձր իդեալներով, գաղափարներով տոգորված մարդ դաստիարակի: Այսինքն, առաջնայինը դաստիարակչակա՞նն է լինելու, թե՞ գեղարվեստականությունը»:
Պարզ է, որպես գրականագետ՝ ինձ համար նախընտրելին գեղարվեստականությունն է, սակայն որպես ՀՀ քաղաքացի, հայ մտավորական՝ ես կարծում եմ, որ գեղարվեստականությունը և դաստիարակչականությունը պետք է ներդաշնակ լինեն: Միայն ամպագոռգոռ հայրենասիրությունը մեզ պետք չէ, պետք չէ նաև անիծյալ գեղարվեստականությունը: Այդ առանց իդեալի, գաղափարի գեղարվեստականությունը մենք կարող ենք անցնել բուհերում, մարդն առօրյայում կարող է կարդալ: Բայց դպրոցում գրականությունը պետք է ունենա դաստիարակչական նշանակություն և կապի հայրենիքի հետ:
Րաֆֆին «Կայծերի» «Հայ հայրենիքը» բաժնում այսպիսի մի միտք ունի. ասում է՝ «Ցանկացած երկիր ավելի լավ է, հայը ուր գնա ապրելու՝ ավելի լավ կապրի: Բայց հայերն ամեն դեպքում ինչո՞ւ են մնում իրենց հայրենիքում, որովհետև այստեղ են իրենց ավանդույթները, նախնիների գերեզմանները, և այս բոլորն արտացոլվում է գրականության միջոցով: Մենք, քանի որ մեր հայրենիքում ենք մնում և պաշտպանում ենք այն, դրանում հսկայական դեր ունի նաև գրականությունը և հայ ժողովրդի պատմությունը, ուստի այդ առարկաները պետք է ամենաբարձր մակարդակով անցնեն»:
Քանի որ հայ և համաշխարհային գրականությունը նախագծում միաձուլված են, Վարդան Դևրիկյանն այլ առաջարկ ունի.
«Գուցե առանձին առարկա լիներ, անհեթեթություն է դա՝ զուգակցում չէ, լղոզում է: Կարող են ռուս և համաշխարհային գրականությունն իրար միացնել, բայց հայ ժողովուրդն իր հսկայական գրականությամբ արժանի է, որ լինի առանձին Հայ գրականություն առարկա: Վստահ եմ, որ փոփոխությունների ընթացքում սա էլ դուրս կգա»,- եզրափակեց Գրականության ինստիտուտի տնօրենը:
