«Այդքան էլ կոռեկտ չի նման հայտարարություններ անել, քանի դեռ հստակ պայմանավորվածություն չկա». Միքայել Զոլյան
Հարցազրույց «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր, Ազգային ժողովի Արտաքին հարաբերությունների մշտական հանձնաժողովի անդամ Միքայել Զոլյանի հետ
– Պարոն Զոլյան, ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովը հաստատել է Էլմար Մամեդյարովի հայտարարությունը, որ Մոսկվայում Հայաստանի և Ադրբեջանի ԱԳ նախարարների հանդիպմանը քննարկվել են 2016թ. առաջարկությունները: Նաև նշել է, որ այդ առաջարկությունների հիմքում 3 հիմնարար սկզբունքներն են՝ տարածքային ամբողջականություն, ազգերի ինքնորոշում և ուժի չկիրառում: Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք:
– Նախարար Լավրովի հայտարարությունը մեզ մոտ մի քիչ ճիշտ չի մեկնաբանվում: Նա չի հաստատել, այլ դիվանագիտական պատասխան է տվել՝ իրականում ո՛չ հաստատել, ո՛չ հերքել է, և այդ դիվանագիտական պատասխանը յուրաքանչյուր կողմ կարող է իր օգտին մեկնաբանել: Իրականում նա ասել է, որ բանակցությունների դետալները կոնֆիդենցիալ են:
Ադրբեջանցի լրագրողը հարցրեց՝ ճի՞շտ են տեղեկությունները, որ 2016թ. առաջարկներն են քննարկվել, Լավրովն ի պատասխան՝ ասաց՝ գիտեմ, որ Մամեդյարովն է հարցազրույց տվել, ասաց՝ բան չունեմ ավելացնելու, որից հետո, այնուամենայնիվ, ավելացրեց բավականին բան, թեման բերեց ընդհանուր սկզբունքներին, որից հետո խոսեց հումանիտար ոլորտի համագործակցության մասին: Այսինքն՝ չի կարելի միանշանակ մեկնաբանել իր հայտարարությունը, որ հաստատել է Մամեդյարովի խոսքերը:
Մեր ԱԳՆ-ն հերքեց Մամեդյարովի խոսքերը: Լավրովը, կարծում եմ, հստակ հերքել չէր կարող, քանի որ այդ դեպքում կստացվեր, որ նա կողմերից մեկին է պաշտպանում: Այնպես որ, չեմ կարծում, որ այստեղ ինչ-որ մեծ խնդիր կա: Ընդհանուր առմամբ, մենք գիտենք, որ Ադրբեջանը փորձում է հետ բերել խոսակցությունը դեպի այն ամենը, ինչ քննարկվել է տարիներ առաջ, մենք փորձում ենք առաջ գնալ: Այս ամեն ինչը ես գնահատում եմ՝ որպես դիվանագիտական նորմալ գործընթաց, որտեղ մենք մեր օրակարգն ենք առաջ տանում, իրենք՝ իրենց:
– Այդ դեպքում մոսկովյան հանդիպումից ի՞նչ կարելի է արձանագրել:
– Կարծում եմ՝ սա նույնն է, ինչ նախորդ հանդիպումները: Սա գործընթացի շարունակությունն է, որտեղ, ըստ էության, տեսնում ենք նույն պատկերը, որ հանդիպումն ինքնին անցնում է բավականին կառուցողական, բայց հետագայում Ադրբեջանը փորձում է իր հայտարարություններով նոր երանգներ հաղորդել, որոնք այդ հանդիպման ժամանակ չեն եղել, և ցույց տալ, թե իբր իրենք ինչ-որ հարցեր են լուծել, կամ այդ ամենն իրենց օգտին է ավարտվել, բայց իրականում նման բան չկա: Ես կարծում եմ, որ դա կապված է Ադրբեջանի ներքին իրավիճակի հետ, որովհետև Ադրբեջանի իշխանություններին շատ են քննադատում, որ նրանք որևէ արդյունքի չեն հասել Ղարաբաղի հարցում, և այլն, նաև երկրի ներսում ունենալով լեգիտիմության խնդիր, նրանք ստիպված այդպիսի հայտարարություններ են անում, որպեսզի իրենց հանրությանը ցույց տան, որ իրենք, այսպես ասած, իրենց խոստումներից հետ չեն կանգնում: Կարծում եմ՝ մեր դիվանագիտությունն առայժմ ամեն ինչ ճիշտ է անում, մենք պետք է մեր օրակարգն առաջ տանենք, այն դեպքերում, երբ փորձերի կամ մանիպուլյացիաների հերքում տալ, դա տրվում է: Եվ կարծում եմ, պետք է շարունակել այդ հանդիպումները, որովհետև լավ է ունենալ նման հանդիպումներ, քան որևէ գործընթաց չլինի:
– Մամեդյարովն ասել է, որ ԱՄՆ-ը առաջարկել է հիմա էլ Վաշինգտոնում ԱԳ նախարարների հանդիպում կազմակերպել: Ի՞նչ է սա նշանակում, գործընթացը դուրս չի՞ գալիս Մինսկի խմբի ձևաչափից:
– Նախ՝ կոնկրետ այդ հայտարարության վերաբերյալ մեր ԱԳՆ-ն նույնպես արձագանքել է, և ես համամիտ եմ, որ նման հանդիպումների մասին սովորաբար հայտարարվում է, երբ կա բոլոր կողմերի վերջնական համաձայնություն, և այդքան էլ կոռեկտ չի նման հայտարարություններ անել, քանի դեռ հստակ պայմանավորվածություն չկա:
Այնպես որ, այս պահին այդ հանդիպման մասին որևէ բան ասելը վաղ է, որովհետև մենք չգիտենք՝ կա՞ նման բան, թե՞ ոչ: Բայց ընդհանրապես՝ որպես սկզբունք, ես որևէ խնդիր չեմ տեսնում, որ 3 համանախագահ երկրներից յուրաքանչյուրը, եթե պատմական նայենք, բազմաթիվ հանդիպումներ են եղել՝ և՛ առանձին Ռուսաստանում, և՛ Ֆրանսիայում, և՛ ԱՄՆ-ում: Եթե այս ամենը համաձայնեցված է համանախագահների և կողմերի միջև, ապա դա չի նշանակում, որ գործընթացը դուրս է գալիս ԵԱՀԿ ձևաչափից:
– Հայտարարվել է, որ մայիսի 29-ին Ղազախստանում ԵԱՏՄ Բարձրագույն խորհրդի շրջանակներում տեղի կունենա Փաշինյան-Պուտին հերթական երկկողմ հանդիպումը: Ի՞նչ սպասել այդ հանդիպումից:
– Նորմալ գործընկերային, բարեկամական հարաբերություններ են Հայաստանի և Ռուսաստանի միջև և, բնականաբար, եթե առաջնորդները հավաքվելու են մի տեղ, դա լավ առիթ է ևս մեկ անգամ հանդիպելու և քննարկելու մեր երկրների համագործակցությունը: Ես չեմ կարծում, թե այդտեղ շատ բախտորոշ հարցեր կլինեն, այդ թվում՝ չեն լինի Ղարաբաղյան հիմնախնդրի հետ կապված բախտորոշ հարցեր: Կարծում եմ՝ կքննարկվեն ընթացիկ հարցեր, հավանաբար անդրադարձ կլինի նաև Ղարաբաղան հակամարտության կարգավորման գործընթացին, բայց շատ մեծ սկզբունքային նոր բան չեմ սպասում:
– Հայաստանում անցած տարվա իշխանափոխությունից հետո շատ էր խոսվում, որ Ռուսաստանում անորոշություն է, չգիտեն՝ ինչ սպասել Հայաստանից: Ձեր կարծիքով՝ հիմա վերացե՞լ է այդ անորոշությունը, Հայաստանը Ռուսաստանի համար հասկանալի, պարզ գործընկե՞ր է դարձել:
– Ընդհանուր առմամբ, կարծում եմ՝ այսօր արդեն ՀՀ նոր կառավարությանը բավականին լավ ճանաչում են հետխորհրդային երկրներում: Եթե այն ժամանակ պարզապես գիտելիք չկար, և այդ պատճառով տարբեր ուժեր փորձում էին իրենց պատկերացումները տարածել, հիմա դա ավելի դժվար է, բայց այնուամենայնիվ որոշ ուժեր շարունակում են իրենց գործունեությունը: Ամեն դեպքում, թե՛ այն ժամանակ, թե՛ հիմա այդ ուժերի ազդեցությունը չի հասնում ամենաբարձր օղակներին, և որոշումներ ընդունողները Ռուսաստանում շարունակում են իրենց պատկերացումները Հայաստանի մասին՝ ոչ թե այդ ուժերի տեղեկատվության հիման վրա կազմել, այլ՝ ստանում են ամենատարբեր աղբյուրներից տեղեկատվություն:
Ընդհանուր առմամբ, կարծում եմ, նախկին այն խոսակցությունները, թե ՀՀ-ն լուրջ փոփոխություն է ուզում մտցնել իր արտաքին քաղաքականության մեջ, և այլն, այսօր արդեն պարզ է, որ նման բան չկա, փաստերով երևում է, որ ՀՀ նոր իշխանությունն իրականացնում է այն քաղաքականությունը, որը հայտարարվել է, և, կարծում եմ՝ այստեղ լուրջ խնդիրներ չկան: Բայց կան ընթացիկ հարցեր, և կան տարբեր լոբբիստական խմբավորումներ, որոնք փորձում են իրենց օրակարգը պարտադրել, ինչը երբեմն տեսնում ենք որոշ ԶԼՄ-ների հաղորդումներում, այդ թվում՝ ռուսական: Բայց դա ես չեմ կապում պետական քաղաքականության հետ:
– Այդ դեպքում ինչո՞վ կբացատրեք այն, որ Փաշինյան-Պուտին հանդիպումներից հետո Փաշինյանի հայտարարություններն առավել քաղաքական բնույթի են, իսկ Պուտինը խոսում է տնտեսական հարաբերությունների մասին:
– Գուցե և կա նման օրինաչափություն, ես չեմ վիճում, բայց ես չեմ նկատել: Ամեն դեպքում, գուցե մենք պարզապես գործ ունենք երկու առաջնորդների ոճերի տարբերության հետ, որոնցից ամեն մեկն իր հասարակության հետ շփվելու որոշակի ոճ, ձև ունի, և ձեր նշածը գուցե դրա հետ կապ ունի:
