Ներկայացնում ենք «168 Ժամ»-ի (168.am) բացառիկ հարցազրույցը Կոլումբիայի համալսարանի աշխարհահռչակ պրոֆեսոր, տնտեսագետ, միջազգային քաղաքականության վերլուծաբան, նորարարական կրթության առաջամարտիկ, կայուն զարգացման համաշխարհային առաջնորդ, բեսթսելլերների հեղինակ Ջեֆրի Դ. Սաքսի (Jeffrey David Sachs) հետ:
«Հայաստանը ստանում է ապաշրջափակված ճանապարհներ մեր տարածքային ամբողջականության, սուվերենության պահպանմամբ, որը, կարծում եմ, շատ կարևոր է մեր պետության զարգացման տեսանկյունից»,- կառավարության հերթական նիստից հետո լրագրողների հետ զրույցում անդրադառնալով հայկական կողմի «ձեռքբերումներին»՝ նշեց ՏԿԵ նախարար Դավիթ Խուդաթյանը:
Ադրբեջանի զբոսաշրջիկը ինչպե՞ս է եկել, ի՞նչ նպատակով է եկել Հայաստան, որտե՞ղ է անցկացրել իր զբոսաշրջային «հանգիստը», ոչինչ հայտնի չէ։ Իրավասու մարմիններն այդ մասին լռում են։ Գուցե նույնիսկ տեղյակ էլ չեն։ Հայտնի է միայն, որ նա Հայաստանում անցկացրել է 3 օր։ Այդ 3 օրերին ո՞ւր է գնացել, ի՞նչ է արել, ո՞ւմ հետ է հանդիպել, ոչ մի տեղեկություն չկա։
«Որոշ բացառություններով՝ չեմ կարծում, որ իրենց վերաբերմունքը պրոբլեմին, խնդրո առարկային, դրա լրջությանը համարժեք է, մյուս կողմից էլ՝ առանձնապես շատ անսպասելի չէր Վաշինգտոնում ստորագրվածը, որովհետև օրեր շարունակ այդ պրոցեսը գեներացնողները հետևողականորեն փոքր կամ միջին դոզաներով մոտեցնում էին պահը»։
Ժամեր առաջ Սպիտակ տանը ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի միջնորդությամբ ու մասնակցությամբ ստորագրված Փաշինյան-Ալիև-Թրամփ եռակողմ հռչակագիրը, ինչպես նաև Միրզոյան-Բայրամով Ադրբեջանի Հանրապետության և Հայաստանի Հանրապետության միջև խաղաղության ու միջպետական հարաբերությունների հաստատման մասին համաձայնագրի համաձայնեցված տեքստի նախաստորագրումն ու նախարարների կողմից ԵԱՀԿ Մինսկի գործընթացի և կից կառուցակարգերի լուծարման վերաբերյալ համատեղ դիմումի ստորագրումը դարձան վերջին շրջանի ամենաառանցքային ռեգիոնալ ու աշխարհաքաղաքական նշանակության իրադարձությունը։
Օգոստոսի 12-20-ը Հայաստանում անցկացվելու է «Արծիվ գործընկեր-2025» հայ-ամերիկյան համատեղ զորավարժությունը։ Իսկ մինչ այդ, ինչպես երեկվանից շրջանառվում է տեղական և ոչ տեղական մամուլում, ԱՄՆ նախագահ Թրամփը կընդունի Նիկոլ Փաշինյանին և Իլհամ Ալիևին։ Եվ հաշվի առնելով, որ «Արմենպրես»-ի հարցմանն ի պատասխան՝ Փաշինյանի աշխատակազմը չի հերքել տեղեկությունը, կարելի է ենթադրել, որ այդպես էլ լինելու է, հատկապես, երբ արդեն նույնիսկ գաղտնազերծված է՝ ԱՄՆ նախագահի միջնորդությամբ Ադրբեջանի և Հայաստանի ղեկավարները ստորագրելու են խաղաղության ձգտման փոխըմբռնման հուշագիր, կամ, ինչպես ադրբեջանական աղբյուրներն են նկատել՝ «մտադրությունների նամակ», և ոչ թե՝ խաղաղության համաձայնագիր։
«Չնայած ներկայումս աշխարհում Ուկրաինան է ակտիվ պատերազմական կետ, սակայն Արևմուտքն Իսրայելի ձեռքով մեծ աշխատանք է տանում Իրանի դեմ: Եթե Իրան-ԱՄՆ բանակցությունները հաջողվեն, զուտ ներռեգիոնալ մակարդակում Իրանի դիրքորոշումները կամրապնդվեն, իսկ հակառակ պարագայում՝ ճնշումը կշարունակի մեծանալ: Բացի այդ, չգիտենք, թե երբ և ինչ մասշտաբի ռազմական գործողություններ կլինեն Իրանի ու Իսրայելի միջև, հետևաբար՝ Իրանի դիրքորոշումներն անկեղծ են, հետևողական ու կարծր, սակայն ազդեցության ռեսուրսը փոքր է»:
«Դասեր» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրերն ԱՄՆ Լիհայի համալսարանի պրոֆեսոր, քաղաքագիտության դոկտոր Արման Գրիգորյանն ու «Ամերիկյան հետազոտությունների հայկական կենտրոնի» տնօրեն, միջազգայնագետ Սուրեն Սարգսյանն են։
Այս բոլոր հայտարարությունները, հրապարակումները լայն սփռում ունեցող ուղեղային կենտրոնների էջերում և պարբերականներում ցույց են տալիս, որ Հարավային Կովկասում ապաշրջափակման գործընթացի շուրջ ակտիվ ռեգիոնալ գործընթացներ են։ Նույնիսկ տպավորություն է, որ Խաղաղության համաձայնագիրը մղվել է երկրորդ պլան և ներկայումս ակտիվ օրակարգում է ռեգիոնալ ապաշրջափակման թեմատիկան։
«Բայց փաստորեն կան այլ հարցեր, օրինակ՝ Ադրբեջանը պահանջում է լուծարել ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը։ Այս խումբը չի գործում, բայց Ադրբեջանը սկզբունքային դիրքորոշում ունի, որ Խաղաղության համաձայնագրի ստորագրմանն ընդառաջ այն պետք է համատեղ լուծարվի։ Հայաստանն էլ առաջարկում է այն լուծարել Խաղաղության համաձայնագրի ստորագրման հետ մեկտեղ։
«Վերելք» տեղեկատվական-վերլուծական կենտրոնի քաղաքական մեկնաբան Հայկ Խալաթյանն այն կարծիքին է, որ Լավրովի այցն ու ռուսական կողմի հայտարարությունները որոշակի մեսիջ էին ոչ միայն Հայաստանի իշխանություններին, այլև հասարակությանը:
Այսօր, առավել քան երբևէ, կենսականորեն կարևոր է հաղթանակի ու պարտության համարժեք գիտակցումը։ Հայաստանի իշխանությունը, ի թիվս ամենայնի, խեղաթյուրում է նաև այդ հասկացությունները՝ հատկապես երիտասարդ սերնդին ներշնչելով իրական հաղթանակների անկարևորությունը և արժևորելով նյութական «հաղթանակներն» ամենօրյա սպառողականության մրցավազքում։ Եվ պատահական չէ, որ այդ այլասերված քաղաքականությունն իրականացվում է հիշողության դեմ պայքարի տեսքով։
«Հուսալի, հեռուն գնացող համաձայնագիր աշխարհակարգի փլուզման ու ՀՀ-ում հնարավոր ներքին ապակայունացման ֆոնին Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև հնարավոր չէ: Երաշխավորներ չկան, անհասկանալի է Փաշինյանի դիրքորոշումը»,- այս մասին 168TV-ի «Դիպլոմատ» հաղորդման ընթացքում ասաց արևելագետ, քաղաքագետ Կարինե Գևորգյանը՝ անդրադառնալով Հայաստանի շուրջ զարգացող միջազգային իրավիճակին ու վտանգներին:
Էստոնիայի վարչապետի հետ համատեղ ասուլիսի ժամանակ Նիկոլ Փաշինյանը նշեց, որ էստոնացի գործընկերոջը ներկայացրել է «ՀՀ-ԵՄ վերջին զարգացումները, ՀՀ քաղաքացիների եվրոպական նկրտումները՝ ակնկալելով պաշտոնական Տալլինի աջակցությունը՝ դեպի ԵՄ տանող բարդ և երկարատև ճանապարհին», և շնորհակալություն հայտնեց ցուցաբերված աջակցության համար։
«Մենք պատրաստ ենք օր առաջ սկսել խորհրդակցություններն Ադրբեջանի հետ` որոշելու համաձայնագրի ստորագրման տեղը և ամսաթիվը»,-այս մասին այսօր Սլովենիայի փոխվարչապետ, ԱԳ նախարար Տանյա Ֆայոնի հետ համատեղ ասուլիսում ասաց ՀՀ ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանը։
«Եթե մենք հիմա կենտրոնանանք խոչընդոտների, պատմական հարցերի վրա և սկսենք քննարկել, թե որ տարածքը 100 տարի առաջ ում է պատկանել, թե ով ավելի շատ մարդ է սպանել մյուս ազգությունից, մենք մեկ այլ հակամարտության կհանգենք։ Այնինչ Հայաստանի կառավարության ու ժողովրդի ցանկությունն է տևական խաղաղություն կառուցել ռեգիոնում, առաջին հերթին՝ Ադրբեջանի հետ»,- այս մասին քիչ առաջ Անթալիայի դիվանագիտական ֆորումի շրջանակում ընթացող «Հարավային Կովկասում տարածաշրջանային համագործակցության մարտահրավերներ և հնարավորություններ» թեմայով քննարկման ժամանակ հայտարարեց Հայաստանի արտգործնախարար Արարատ Միրզոյանը։
Քիչ առաջ Անթալիայի դիվանագիտական ֆորումի շրջանակում մեկնարկեց Հայաստանի, Ադրբեջանի և Վրաստանի ԱԳ նախարարների մասնակցությամբ «Հարավային Կովկասում տարածաշրջանային համագործակցության մարտահրավերներ և հնարավորություններ» պանելային քննարկումը։
«Այո, ես չեմ ժխտում, որ եղել են մեր աջակիցները տարբեր համայնքներից, ինչը բնականոն է: Այո, եղել են մարդիկ նաև պետական կառույցներից»,- շեշտել է նա:
ՀՀ իշխանությունները շարունակում են Դոնալդ Թրամփի վարչակազմի հետ կոնտակտներ հաստատելու քաղաքականությունը։
Մարտի 21-ին Հանրային հեռուստաընկերությանը տված հարցազրույցում Նիկոլ Փաշինյանը կրկնել է բանակին ուղղված անօրինական հրամանը:
Հայաստան-Ադրբեջան, այսպես կոչված, Խաղաղության համաձայնագրի տեքստի վերջնական համաձայնեցումից հետո Հայաստանի ու Ադրբեջանի ԱԳ նախարարներին է զանգահարել Միացյալ Թագավորության արտաքին, համագործակցության և զարգացման հարցերով պետքարտուղար Դեյվիդ Լեմմին։
«Ադրբեջանը ևս մեկ անգամ փորձում է ցույց տալ, որ խաղաղության համաձայնագրի ստորագրումն իր համար ինքնանպատակ չէ, ուստի, բացի համաձայնեցված կետերից, նա շարունակում է պնդել իր գլխավոր պահանջը կամ պահանջները: Երկրորդ, Ալիևը փորձում է զգոն պահել իր բնակչությանը, որ դեռ ամեն ինչ վերջացած չէ, պետք է պատրաստ լինել պատերազմի, այսինքն՝ փորձում է նաև ներքին խնդիրներ լուծել»,- նշեց նա:
Թե ինչի՞ մասին է 5 օրվա ընթացքում ադրբեջանական 11 ապատեղեկատվական հայտարարությունը, և Փաշինյանի կողմից միակողմանիորեն պայմանագրի ստորագրման մասին հայտարարություններն ի՞նչ հետևանքներ կարող են ունենալ, 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդաշարի եթերում քննարկեցինք Դիվանագետների համահայկական խորհրդի համահիմնադիր, Արտակարգ և լիազոր դեսպան Վահագն Մելիքյանի հետ։
Հարցին, թե ներկայումս ՌԴ իշխանությունները որքանո՞վ են հետաքրքրված կարգավորման հարցում ներգրավման հեռանկարով, ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովը պատասխանեց, որ սրանք դիվանագիտական հայտարարություններ են, որոնք հնչում են և պետք է հնչեն՝ հաշվի առնելով իրավիճակը։ Սակայն, ըստ նրա, իրավիճակի բարդությունը Ռուսաստանի համար բազմաշերտ է։
«Ադրբեջանը ներկայումս հետաքրքրված չէ համաձայնագրի ստորագրմամբ»,- այս մասին այսօր լրագրողների հետ զրույցում ասաց «Կովկաս» ինստիտուտի տնօրեն Ալեքսանդր Իսկանդարյանը՝ անդրադառնալով Հայաստան-Ադրբեջան, այսպես կոչված, Խաղաղության համաձայնագրի ստորագրման շուրջ ստեղծված իրավիճակին։
Ադրբեջանը փակուղի է մտցրել վերջին տարիներին բանակցված «Հայաստանի Հանրապետության և Ադրբեջանի Հանրապետության միջև խաղաղության և միջպետական հարաբերությունների հաստատման մասին համաձայնագրի» ստորագրման հարցը՝ դաշտ նետելով նոր պահանջներ, պայմաններ և օրեր շարունակ մեղադրելով հայկական կողմին ադրբեջանական դիրքերը գնդակոծելու մեջ։
«Ռասմուսեն Գլոբալ» միջազգային քաղաքական խորհրդատվական կազմակերպության հիմնադիր նախագահ և ՆԱՏՕ-ի նախկին գլխավոր քարտուղար Անդերս Ֆոգ Ռասմուսենը շատ մտահոգ է ադրբեջանական հռետորաբանության կապակցությամբ:
Ակնհայտ է, որ Ադրբեջանը փաստաթղթի ստորագրումը հետաձգում է ոչ թե այն պատճառով, որ համաձայնեցվածը շատ հայանպաստ է, այլ որովհետև, ըստ էության, ցանկանում է ստանալ միանգամից «երկաթբետոնե» փաստաթուղթ, քանի որ Փաշինյանի նկատմամբ վստահության պակաս կա, և ունի որոշակի վախեր՝ ՀՀ ներքաղաքական հնարավոր զարգացումների հետ կապված։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը փիլիսոփա, կրոնագետ, Ազգային ժողովի (ԱԺ) նախկին պատգամավոր Վարդան Խաչատրյանն է։
Հայ-ադրբեջանական, այսպես կոչված, Խաղաղության համաձայնագրի տեքստի շուրջ բանակցություններն ավարտելու արձանագրումից և հայ-ադրբեջանական գործընթացում Թրամփի աշխատակազմի ակտիվությանը զուգահեռ՝ ադրբեջանական կողմը հայ-ադրբեջանական սահմանին լայնամասշտաբ լարվածության տպավորություն է փորձում ստեղծել։ Լրատվական դաշտում այդ ֆոնն ապահովելու համար Ադրբեջանի ՊՆ-ն, մի քանի օր է, օրը մի քանի անգամ ապատեղեկատվություն է տարածում՝ հայկական կողմին մեղադրելով հրադադարի ռեժիմի խախտման մեջ։ Բնականաբար, ՀՀ ՊՆ-ն ադրբեջանական բոլոր հաղորդագրությունները հերթով հերքում է։
