ChatGPT-ն` ընկե՞ր, ծնո՞ղ, թե՞ խորհրդատու. արդյո՞ք այս շփումն իրական է

Արհեստական բանականությունն արագ քայլերով ներթափանցում է մեր առօրյա, իսկ ChatGPT-ն դրա ամենախոսուն օրինակներից մեկն է։

Մի քանի տարի առաջ անհասկանալի թվացող տեխնոլոգիան այսօր դարձել է մեր ընկերն ու խորհրդատուն՝ պատրաստ 24/7 պատասխանել ամենատարբեր հարցերի՝ առողջականից մինչև փիլիսոփայական։ Բայց արդյո՞ք այդ շփումն իրական է։

Մասնագետները նշում են, որ մարդկանց մի մասն արդեն իսկ սկսել է փոխարինել իրական շփումը՝ զրույցներով AI-ի հետ։ Խնդիրը հատկապես սուր է դառնում երեխաների դեպքում, որոնք կարող են նախընտրել հարմար, միշտ հասանելի, երբեք չքննադատող խոսակից՝ մոռանալով՝ ինչ է կենդանի շփումը, համբերությունը, հակադրությունը և իրական կապը։

Բայց մյուս կողմից՝ ChatGPT-ն կարող է նաև լրացնել բացերը՝ օրինակ, երբ մարդ մենակ է, դժվար շրջան է ապրում կամ չունի մտերիմների շրջանակ։ Այս պարագայում տեխնոլոգիան դառնում է հոգատար գործիք՝ խուսափելու մեկուսացումից։

Այսպիսով, հարցը նոր չէ. որքանո՞վ է տեխնոլոգիան օժանդակող, և որտե՞ղ է անցնում գիծը, երբ այն սկսում է փոխարինել մարդուն։ Մեզ մնում է լինել զգոն, կրթել ու ուղեկցել հատկապես փոքրերին՝ հիշեցնելով՝ AI-ն օգնական է, ոչ փոխարինող։

Ինչպե՞ս է փոխվում մեր շփումը թվային զրուցակիցների դարում

Երբ ChatGPT-ն և նման արհեստական բանականության (ԱԲ) մոդելները հայտնվեցին մեր կյանքում, բոլորը սկզբում վերաբերվում էին որպես օգտակար գործիքի՝ օգնող գրելու, թարգմանելու կամ ինֆորմացիա գտնելու հարցում։ Բայց արագ պարզ դարձավ, որ այս «չաթբոտերը» ոչ միայն օգնում են աշխատել, այլև կարող են լսել, պատասխանել, նույնիսկ՝ զգացմունքային կապ ստեղծել։

2025-ի ամռանը, երբ միլիոնավոր մարդիկ ամեն օր գրում են AI-զրուցակիցներին, արդար հարց է ծագում՝մենք շփվո՞ւմ ենք միմյանց հետ, թե՞ փոխարինում ենք իրար։

Ի՞նչ է ChatGPT-ն իրականում

ChatGPT-ն՝ OpenAI ընկերության մշակած լեզվային մոդել է։ Այն սովորել է ինտերնետից, գրքերից, հոդվածներից, ու հիմա կարողանում է հասկանալ, պատասխանել, շարունակել գրածդ, նույնիսկ աջակցել հուզական իրավիճակներում։ Բայց այն չունի սեփական գիտակցություն, հիշողություններ կամ զգացմունքներ։ Այն ալգորիթմ է՝ շատ խելացի լեզվաբանական կանխատեսման համակարգ։

Այդուամենայնիվ, միլիոնավոր մարդիկ գրում են նրան՝

– «հարցնելու՝ ես լա՞վ մարդ եմ»

– «պատմելու՝ ինչ եղավ իրենց օրվա ընթացքում», և նույնիսկ՝ «խոսելու, երբ մենակ են»։

Ինչո՞ւ ենք մենք կապվում AI-ի հետ

1. Միշտ հասանելի է

Չաթբոտը երբեք զբաղված չէ, չի դժգոհում, չի շտապում։

2. Չի դատում

Կարող ես ասել այն, ինչ նույնիսկ ընկերոջդ չէիր համարձակվի։

3. Անմիջապես արձագանքում է

Ի տարբերություն մարդկանց, չես սպասում «տեսնեմ, երբ կկարդա»։

Բայց ի՞նչ ենք կորցնում դրա դիմաց

Իրական շփման պակաս

Երբ հաճախ ենք կիսվում chatbot-ի հետ, հնարավոր է աստիճանաբար ավելի քիչ ուզենանք պատմել մարդկանց։ Դա չի նշանակում, որ մենակ ենք, բայց կարող է դառնալ պատճառ, որ միայնակ զգանք մեզ իրական շփման մեջ։

Սոցիալական հմտությունների անկում

Կյանքում զրույցը «կազմված չէ» իդեալական հարթ նախադասություններից։ Չենք սովորում տարբերել հեգնանք, հայացք, լռություն։

Տվյալների ապահովություն

Չենք էլ նկատում, երբ մեր անձնական մտքերն ու հարցերը պահվում են սերվերներում։ Իսկ ի՞նչ կլինի, եթե երբևէ դրանք օգտագործվեն ուրիշ նպատակով։

Ի՞նչ անել, որ չկորցնենք միմյանց. պատասխանում է ChatGPT-ն:

«Խոսենք մարդկանց հետ՝ թեկուզ կարճ, թեկուզ ոչ իդեալական։
Թող chatbot-ը օգնի, բայց չփոխարինի։

Հիշենք՝ նա չի սիրում մեզ, բայց կարող է օգնել, որ մենք ավելի լավ սիրենք իրար։

Իրական ընկերությունը սխալներով է, լռությամբ, լարված պահերով, բայց հենց դրանով էլ իրական է։

ChatGPT-ն գործիք է։ Իսկ մարդիկ՝ ընկերներ։

Մի թող, որ առաջինը դառնա միակը»։

Երեխաներն ու արհեստական բանականությունը. կարո՞ղ է GPT-ն դառնալ նոր «ծնող»:

Երեխաների համար ցանկացած խոսող սարք՝ լինի դա խելացի օգնական, թե հեքիաթ պատմող ռոբոտ, գրավիչ է։ Բայց երբ այդ սարքը սկսում է պատասխանել ոչ միայն «ինչու է երկինքը կապույտ» հարցին, այլև՝ «ես տխուր եմ» արտահայտությանը, խաղը լուրջ բովանդակություն է ստանում։

Ծնողներն ու մանկավարժները զգուշացնում են՝ եթե երեխան սկսում է հուզական կապ ստեղծել AI-ի հետ, դա կարող է խաթարել նրա էմոցիոնալ զարգացումը։ Երեխան սովորում է ստանալ պատասխան՝ առանց հույզերի, առանց տոնայնության, առանց նուրբ նրբությունների, որոնք կարող են փոխանցել միայն ծնողը կամ դաստիարակը։

Միևնույն ժամանակ, կան նաև դրական կողմեր․ AI գործիքները կարող են զարգացնել հետաքրքրասիրությունը, սովորեցնել լեզու, տրամաբանություն, խրախուսել ստեղծագործական միտքը։ Սակայն առանց ծնողի ուղեկցման՝ սա դառնում է միայնակ ուղևորություն՝ թվային անծանոթի հետ։

Խաղաղ լուծումը հավասարակշռությունն է։ Թույլ տալ երեխային օգտագործել GPT-ն՝ որպես ուսուցողական գործիք, բայց միևնույն ժամանակ չմոռանալ՝ միայն մարդն է կարող տալ մարդուն այն, ինչին ոչ մի ալգորիթմ չի հասնի։

Երեխաների հարցն ամենախնդրահարույց հարցերից է՝ հատկապես այն ժամանակ, երբ նույնիսկ 6-7 տարեկանները սկսում են օգտագործել AI-օգնականներ՝ հարցեր տալու, խաղալու, պատմություն լսելու կամ ուղղակի զրուցելու համար։

Ինչու են երեխաները սիրահարվում չաթին

1. Անմիջական արձագանք. AI-ը պատասխանում է միանգամից, առանց ձայն բարձրացնելու։

2. Խաղի ու սովորելու խառնուրդ. Օրինակ՝ «պատմիր հեքիաթ», կամ «գիտե՞ս շունը ինչ ձայն է հանում»՝ միաժամանակ զվարճալի ու տեղեկատու։

3. Հավասար զրուցակից. AI-ը չի ասում՝ «լռիր», չի շտկում կոպտորեն, ու թվում է՝ հասկանում է։

Ինչ անել, որ AI-ը չփոխարինի, այլ օգնի

1. Միասին օգտագործեք չաթը. երբ երեխան զրուցում է, նստիր կողքին։ Քննարկեք՝ ինչ է ասում AI-ը, ինչու։ Դա դառնում է ընդհանուր խաղ։

2. Թույլ մի տուր, որ AI-ը փոխարինի հույզերը. եթե երեխադ տխուր է կամ հուզված, նա պետք է քեզ հետ խոսի, ոչ թե՝ չաթի։

3. Սահմաններ դիր. Օրինակ՝ «AI-ով կարելի է խոսել օրական մինչև 15 րոպե» կամ «միայն հարցեր տալու, բայց ոչ զգացմունքային թեմաներով»։

4. Զարգացրու կենդանի շփումը. Խաղա, հարցրու, պատմիր քո օրվա մասին։ Հիշեցրու՝ դու իրական մարդ ես՝ սիրով, սխալով ու ժպիտով։

AI-ը կարող է լինել հիանալի գործիք երեխայի համար՝ սովորելու, խաղալու, պատմություններ լսելու նպատակով։ Բայց այն չի կարող ու չպիտի փոխարինի ծնողին, քանի որ մարդու հպումը, հայացքը, համբույրը, համբերությունը ու նույնիսկ լռությունը չեն կարող կոդավորվել։

«Երեխաներն իրական կապի կարիք ունեն։ Իսկ ամենամեծ կապը դու ես»,- ասում է ChatGPT-ն։

Սիրարփի Աղաբաբյան