Կարծես թե ինչ-որ բան այն չէ, թեև թվում է՝ ամեն ինչ նորմալ է։ Այսօր մենք գտնվում ենք ազգային-քաղաքական մի թոնրի մեջ, որտեղ ամեն ինչ լցված է այրելու, վառելու համար, բայց այն, ինչ պետք է այդ թոնրում թխել, մենք չունենք։ Եթե թոնիրը պիտի վառենք, ուրեմն մենք մեզ ենք այրելու, որովհետև մենք բոլորս հայտնվելու ենք այդ թոնրի մեջ։
Հայկական պետության կազմաքանդման ուղղությամբ երկար տասնամյակներ մեր թշնամիները ջանքեր են գործադրել։ Թուրքերն են մեղավոր, նրանք են այդպես անում։ Տարիներ, գուցե դարեր կանցնեն, և երբ արդեն աշխարհակարգ փոխվի, ու անաչառ պատմիչները սկսեն գրել այս օրերի պատմությունը, երևի թե նրանք կօգտագործեն նեոգաղութացում արտահայտությունը՝ բնորոշելով այն երևույթները, որոնց մենք այսօր ականատես ենք։ Մենք գիտենք, որ մարդկային բնույթը չի փոխվել, և ռեալիստական հայեցակետից նայելով՝ մարդը միշտ ուզում է ավելին ունենալ, ընդարձակվել։
Այսօր Հայաստանում զուգահեռ իրականություններ կան, և դրանցից մեկը որևէ առնչություն չունի իրականության հետ։ Կա ինչ-որ վիրտուալ իրականություն, որին առնչվում են «ազգի ընտրյալները», որոնք հիմնականում զբաղված են ժամանակ ձգելով, քանի որ, ինչպես վերջին շրջանում խոստովանում են, իրենց վարկերը պիտի փակեն։ Կա նաև իրական ու հիմնարար խնդիր՝ անվտանգություն, պետության գոյատևում։ Ցավոք, հանրության ոչ մեծ մասն է ընկալում, որ դա բավականին լուրջ խնդիր է։
Փաշինյանին ոչ ոք լուրջ չի ընդունում, նրա մասին չեն էլ հիշում։ Աշխարհում հիմա շատ լուրջ գործընթացներ են ընթանում, և գլխավոր թեման ոչ թե Նիկոլ Փաշինյանի անձն է, այլ գերտերությունների միջև հարաբերությունները և ապագա աշխարհակարգը։ Եթե ապագա աշխարհակարգում հստակություն մտնի, օրինակ, Ուկրաինայի, Գազայի, Մերձավոր Արևելքի, Չինաստանի հարցերով, նոր կոալիցիաներ ձևավորվեն, պայմանավորվածություններ ձեռք բերվեն նոր կոմունիկացիաների շուրջ, իսկ դա աշխարհաքաղաքական նշանակություն ունի, և գործընթացը դրան է գնում, այդ հարցերը լուծելուց հետո Հայաստանի և Հարավային Կովկասի, առավել ևս՝ Փաշինյանի հարցը երկրորդական է, և նա կանի այն, ինչ իրեն կասեն։
Փաշինյանի ձևակերպումները, առաջին հերթին, իհարկե, արդարացնում են դեռևս 2020-ից Ադրբեջանի իշխանությունների բոլոր գործողությունները Հայաստանի և Արցախի հանրապետությունների նկատմամբ։ Այսինքն, ձևակերպումներից կարելի է ենթադրել, որ փորձ է կատարվում արդարացնելու Ադրբեջանի գործողությունները, թե իբր իրենք տառապյալ են եղել, և այս տարիների մեր տառապանքները դրա փոխհատուցումն են, ավելին՝ դա դեռ պետք է շարունակվի։ Մանավանդ, եթե երեսուն տարվա մասին ձևակերպում է հնչում, դա կարծես ապագայի համար կատարված հայտարարություն է։
«Նիկոլը Հայաստանի հաշվին շարունակում է նստել երկու աթոռի վրա։ Դա այդպես չէր լինի, եթե հայ ժողովուրդը սկզբունքային լիներ։ Եկավ ու ասաց, որ Արցախը Հայաստան է, բայց ի վերջո տվեց Արցախը։ Եկավ ու ասաց՝ ՀՀ տարածքից մի քառակուսի միլիմետր չպիտի տանք, բայց 1500 քառակուսի կիլոմետր հանձնել է։ Եկավ ու ասաց՝ կոռուպցիա չպետք է լինի, բայց միա՛յն կոռուպցիա է։ Միայն երկուսուկես միլիարդ դոլարի չվճարված հարկ ունենք»,- ամփոփեց Հրանտ Բագրատյանը:
«ՕրաԽնդիր» հաղորդաշարի այս թողարկման հյուրը «Դեմոկրատական այլընտրանք» կուսակցության նախագահ Սուրեն Սուրենյանցն է:
«Ո՞ւմ է պետք նրանց տաղանդը, եթե չունեն երկիր։ Ո՞ր երկրի, ո՞ր ազգի համար են ստեղծագործելու։ Այս հարցերը նրանց համար միգուցե կարևոր չեն, երևի մտածում են՝ այս երկիրը չի լինի, կգնան այլ տեղ, այնտեղ կապրեն ու կստեղծագործեն։ Դա արեցին մեծաքանակ տաղանդավոր արվեստագետներ, որոնք գնացին ԱՄՆ։ Էլի կարելի է գնալ, պարտադիր չէ միշտ ապրել նույն երկրում, բայց ոչ այն ժամանակ, երբ երկիրդ մահանում է։ Երկիրդ մայրդ է, ծնողդ, և եթե հիվանդ է, դու չես կարող թողնել-գնալ՝ պատճառաբանելով, թե ինքն արդեն առողջ չէ, հիվանդ է ու մեզ պետք չէ։ Այդպես չի լինում»։
Սրբազան շարժումը հետաքրքրական փուլում է, իշխանությունը և անձամբ Նիկոլ Փաշինյանը չէին սպասում նման զարգացումներ։ Եթե վեց տարի շարունակ օրակարգը թելադրում էր Փաշինյանը, հիմա նա է գնում Բագրատ Սրբազանի թելադրած օրակարգի հետևից, ավելին՝ չի էլ հասցնում։ Վերջին մի քանի օրերի գործողությունները, իշխանության տարբեր ներկայացուցիչների, ԶԼՄ-ների, ֆեյքերի հիստերիկ ռեակցիաներն այդ մասին են վկայում։ Փաշինյանի համար սա չափազանց վտանգավոր է, նա սովոր չէ դրան և այդ պատճառով՝ սարսափելի անհարմարության մեջ է։ 168TV-ի «#ՕրաԽնդիր» հաղորդման ժամանակ նման կարծիք հայտնեց քաղտեխնոլոգ Կարեն Քոչարյանը:
Կասկածներ ունեմ, որ ՔՊ-ականներն առհասարակ մուլտֆիլմեր են դիտել, գրքեր են կարդացել, բայց երևի ինչ-որ բան աչքներովն ընկել է։
Կառավարությունները կարող են որոշակի ազդեցությունների ենթարկվել, բայց այնուամենայնիվ, շատ դժվար կլիներ պատկերացնել, որ Հայաստանի պես երկիրը՝ իր արքետիպային արմատներով, իր բացառիկ համաձուլվածքով, իր պատմական և ներկա հավակնություններով, հնարավոր կլիներ մտցնել թշնամական կառավարման ռեժիմի մեջ։
Մարդիկ՝ իրենց մտածելակերպով, մոտեցումներով, արժեքներով, տարբեր են, մարդիկ կան՝ վախկոտ են։ Երբ մարդը վախենում է, չարժե նրան մոտենալ, նա ավելի շատ վնաս կտա, մարտի դաշտում էլ է այդպես։ Մեր որդիները նահանջի հրամանին չեն ենթարկվել, այնքան զենք էլ չեն ունեցել, որ կարողանային տանկերի դեմն առնել, բայց առաջ են գնացել։
«#ՕրաԽնդիր» հաղորդաշարի այս թողարկման հյուրը փաստաբան, իրավապաշտպան Հովհաննես Խուդոյանն է:
«Վերջին շրջանում պարբերաբար դաշտ է նետվում այն խոսույթը, որ եկեղեցին պետության բացակայության ժամանակ ստանձնել է պետության գործառույթ, դրա համար եկեղեցու և եկեղեցականների շրջանում որոշ բարդույթներ են ստեղծվել, իրենք պետություն չեն սիրում և միշտ ուզում են պետության փոխարեն լինել։ Ե՛վ պետության, և՛ նրա բացակայության օրերին եկեղեցին առաջնորդվել է բացառապես համազգային շահով։ Եվ այստեղ անհասկանալի է՝ ի՞նչն ենք մենք նժարի վրա դնում։ Եկեղեցին պետության բացակայության ժամանակ դերակատարում է ստանձնել, քանի որ ստիպված է եղել ստանձնելու»,- ասաց հոգևորականը:
«Երբ սկսում ես պայքարել և ինքնապաշտպանվել, խաղացնում ես նաև այն ուժերին, որոնք որոշակի շահեր ունեն տարածաշրջանում։ Երբ դիմադրում ես, Ռուսաստանը, Իրանը, ԱՄՆ-ը սկսում են մտածել, որ այս մարդիկ չեն ուզում զոհվել, ուզում են ապրել իրենց հողի վրա, սխալ է նրանց կոտորելն ու ցեղասպանելը, պետք է օգնել նրանց։ Դրսում տեսնում են, որ Հայաստանը դեմ է Փաշինյանի քաղաքականությանը, մարդիկ ընդվզում են, փողոց են դուրս գալիս, եկեղեցին ընդդիմանում է, ուրեմն՝ մի բան սխալ է, և Փաշինյանը խաբել է»,- ամփոփեց Տիգրան Քոչարյանը:
Այս իշխանությունը որդեգրել է պարբերաբար ծխաշղարշներ ստեղծելու քաղաքականություն։ Որոշակի շինծու գործընթացներ և թեմաներ գեներացնելով՝ հասարակությանը գոնե մտովի միավորվելու շանս էլ չեն տալիս։ Տավուշի մարզում տեղի ունեցողը սրանք ներկայացնում են՝ որպես «հինգերորդ շարասյան» պայքար իրենց որոշումների դեմ։ Ակնհայտորեն թրքամետ և ադրբեջանահաճո գործընթացներն այս իշխանությունն օգտագործում է ներքին խժդժությունների և պառակտման համար։
Հայոց ցեղասպանության զոհերին ցուցակագրելու պատճառի հարցում կա երկու տարբերակ՝ կա՛մ դա ինչ-որ մեկի ռոմանտիկ, ցնորամիտ գաղափարն է, որին դժվար է հավատալ, կա՛մ դա ինչ-որ ծրագրի մի մաս է։ Հայոց ցեղասպանությունը ժխտողները, մեր թշնամիները՝ ցեղասպանություն իրականացրած և նրա եղբայր պետությունները, այս պահին ևս մեր հանդեպ ցեղասպանություն են իրականացնում։
Դժբախտաբար, Հայաստանում չի ձևավորվում որևէ քաղաքական ուժ, որը նոր իրավիճակում՝ այս վերջին տարիներին, ստանձնի առաքելություն՝ հասարակությանը կազմակերպելու, առաջնորդելու, խնդիրներ առաջադրելու, ծրագրեր ներկայացնելու, լուծումներ առաջարկելու։ Սա ամենամտահոգիչն է։ Ինչպես ասացվածքում է ասվում՝ փոխանակ խավարն անիծես, մի փոքրիկ մոմ վառիր, դա արդեն լույս և հույս է։
«Եթե մենք իրենց խոստացածն ու կատարածը համադրենք, կտեսնենք, որ խաբել են ժողովրդին, մի բան ասել են, արել են լիովին հակառակը։ Նման կառավարությունը չի կարող լեգիտիմ լինել։ Այդ ոչ լեգիտիմ կառավարությունն առաջնորդվում է ոչ թե իր՝ 2021 թվականին ԱԺ-ի կողմից հաստատված ծրագրով, այլ գործում է օտար ուժերի թելադրանքով»։
«Կխորանան Տավուշ, դեպի Սևան։ Իրենք քայլ առ քայլ, մեթոդաբար դնում են իրենց պահանջները, մտնում են մեր սահմանադրական դաշտ, հիմնադիր օրենքների ասպարեզ։ Չկա ՀՀ-ին և հայ ժողովրդին վերաբերող մի ոլորտ, ուր իրենք արդեն չեն մտել և պահանջ չունեն։ Իսկ այստեղ այնպիսի զարմանալի, աննախադեպ պատրանքային վիճակ է՝ ինքնապաշտ իշխանությամբ, որն ասում է՝ խաղաղություն՝ ամեն գնով»,- ամփոփեց Րաֆֆի Հովհաննիսյանը:
Սա ձախողված կառավարում է, ընդ որում՝ այդ ձախողվածության մեջ կա մի վտանգավոր բաղադրիչ, որից անգամ մտովի փորձում ենք խուսափել։ Մեկ-մեկ մեր մտքով անցնում է, որ սա պայմանավորված ձախողում է, այսինքն՝ հատուկ, դավադրաբար փայփայած և մշակած ձախողում է։ Երբ նայում ես բազմաթիվ քայլերի, ինչպե՞ս են արդարացվում քաղաքական, ոչ պետական այդ քայլերը։
«Պարտադիր չէ այս ամենը նկատելու և հասկանալու համար քաղաքականության մեջ լինել։ Մենք անճար ենք, մոլորված, սովոր չենք եղել, որ ղեկավարները թշնամու հետ մեր դեմ լինեն։ Դա է պատճառը, որ մենք մոլորվել ենք, չգիտենք՝ ինչ անել։ Ամեն ահավոր, սարսափելի բանի դեպքում նույնիսկ այն մարդիկ, որոնք իբրև թե գիտակից են և կարողանում են ամեն ինչ լավ հասկանալ, իրենք էլ են սկսում սխալ ուղղությամբ մտածել։ Անգամ գիտակից, խելոք մարդիկ են սխալ հասկանում որոշ բաներ, քանի որ նման անսովոր բան է տեղի ունեցել»։
Ծայրաստիճան վտանգավոր այն իրադրությունը, որը ստեղծվել է մեր պետության շուրջ և առհասարակ Հարավային Կովկասում, մեկ օրվա գործ չէ, դրա սկիզբը դրվել է վաղուց։ Ինչ վերաբերում է մեր երկրին՝ ՀՀ-ին, դա այն գործունեության և քաղաքականության արդյունքն է, որը վարում է ներկա իշխանությունը՝ դրսևորելով քաղաքական տհասություն։ Տարածաշրջանում ուժերի և իրողությունների դասավորվածությունը մեկ օրվա ընթացքում չի ձևավորվել ո՛չ երեկ, ո՛չ էլ մեկ ամիս առաջ։
«Փաշինյանն էլ շատ պարզ ասում է՝ եթե դուք եք ինձ հակադարձում պաշտոնական մակարդակով, ապա ես վերարտադրվելու եմ։ Իսկ ո՞վ ասաց, որ հայ ժողովուրդը և ՀՀ քաղաքացիները չունեն այլընտրանք։ Այս ի՞նչ անհատի ֆետիշացման դարաշրջան է, երբվանի՞ց։ Մարդիկ պիտի հասկանան, որ սերնդափոխություն պետք է կատարվի, և եթե ընդդիմությունը պիտի իշխանափոխություն իրականացնի, ապա առաջին հերթին իրենով օրինակ պիտի ծառայի»
«Փաշինյանի խմբագրած թերթը քսան տարի շարունակ տպագրել է հետևյալ սկզբունքը՝ հայ ժողովուրդն իրավունք չունի լինելու ռուսամետ, ամերիկամետ, եվրոպամետ, միաժամանակ հայ ժողովուրդն իրավունք չունի լինելու հակառուս, հակաամերիկյան, հակաեվրոպական։ Սա պարզ և բոլորին հասկանալի բանաձև է։ Եթե ուզում ես գործոն լինել, չպետք է լինես որևէ մեկի ենթական, ստրուկը կամ ֆանատը, պիտի արժանապատիվ կեցվածք ցուցաբերես»:
Տարբեր պատկերացումներ կան, թե ով է հերոսը։ Օրինակ, այս իշխանությունը մի թեզ է տարածում, թե սովորական քաղաքացին, հարկատուն կարող է հերոս լինել։ Սա ոչ թե այն պատճառով, որ արժևորվի հարկ վճարող քաղաքացին, այլ՝ հակառակը։ Այսինքն, դարերի ընթացքում հայապաշտպանության նվիրյալ, հայրենիք և պետականություն կերտող այն կերպարները, որոնք մեզ համար միշտ հերոսներ են եղել, որոնցով մենք առաջնորդվել ենք, փոխարինվում են սովորական հարկատուներով։
«Զինվորականը չպետք է սպասի, որ պաշտպանության նախարարը կամ գնդի հրամանատարն իրեն թույլ տան կամ թույլ չտան կրակել։ Այսինքն, եթե նա նկատում է բացահայտ հարձակում, զորքերի առաջխաղացում կամ հակառակորդի կողմից զենքերի կիրառում, բնականաբար, համաձայն մարտական հաշվարկի՝ պետք է բացազատի մարտական դիրքը և պահպանությունից անցնի պաշտպանության։ Չկրակելու հրաման տվող ցանկացած անձ, ով էլ լինի, դավաճան է»:
«Սրանք վարում են հակապետական, թշնամական քաղաքականություն։ Ամենավտանգավորը ներսի թշնամին է՝ Նիկոլ Փաշինյանը, նրա հետ միասին՝ իր կառավարող խումբը։ Սակայն մեր պատմությունն ուսումնասիրելիս կարելի է պարզել, որ տարբեր փուլերում մենք շատ ավելի վատ պայմաններում ենք հայտնվել, և պատվով դուրս ենք եկել այդ փորձություններից։ Սրանց իշխանազրկումից հետո սահմանները պիտի փակվեն, որ սրանք չհասցնեն փախնել, բոլորը պիտի դատվեն»,- ամփոփեց Մեխակ Գաբրիելյանը:
«Ալիևի ախորժակը բացվում է, նա իր առջև տեսնում է մի անհեթեթ ղեկավարի, որը պատրաստ է ամեն պահի ծախել իր երկրի շահերը։ Փաշինյանը մեր ժողովրդին առաջնորդելու իրավունք չունի, նա Ալիևի տակ պառկած մարդ է, և դա տեսնելով՝ Ալիևը նորանոր պահանջներ է ներկայացնում։ Փաշինյանն այսօր Իլհամ Ալիևի պրոքսին է, նրա խամաճիկը, Հայաստանի գծով Ալիևի փոխնախագահն է»,- ամփոփեց Լևոն Զուրաբյանը:
«Նիկոլին բերել և վարչապետի թեկնածու է առաջադրել 45 պատգամավոր, փողոցում էլ ՀՀ քաղաքացիներ էին։ Նիկոլին իշխանության են բերել ԲՀԿ, ՀՅԴ և «Ելք» խմբակցությունները, քանի որ հրապարակում հավաքված մարդիկ պահանջում էին նրան վարչապետի մանդատ տալ։ Եթե, օրինակ, ԲՀԿ-ն առաջադրեր վարչապետի թեկնածու, ՀՀԿ-ն երկու ձեռքով կողմ կքվեարկեր այդ այլընտրանքային թեկնածուին։ 168TV-ի «#ՕրաԽնդիր» հաղորդման ժամանակ նման կարծիք հայտնեց «Անվտանգություն և ժողովրդավարություն» ՀԿ նախագահ, ՀՀ ԱԺ նախկին պատգամավոր Նաիրա Զոհրաբյանը։
