Անդրանիկ Քոչարյանի մեսիջներն ու «խաղերը». ով է պատասխան տալու պատմության առաջ և դատարանում՝ Փաշինյա՞նը, թե՞ գեներալները
Հունիսի 28-ին ԱԺ Պաշտպանության և անվտանգության հարցերով խորհրդարանական հանձնաժողովի նախագահ Անդրանիկ Քոչարյանը հարցազրույց էր տվել News.am-ին և ՀՀ պաշտպանության նախարարությունից վերցրած «դոսյեն» ձեռքին պատասխանել էր «Ողջ մնալու արվեստ» (ՈՄԱ) կազմակերպության ղեկավար Վովա Վարդանովի` օրեր առաջ դարձյալ news.am-ի հետ հարցազրույցում հնչեցրած մեղադրանքներին՝ ուղղված ՀՀ պաշտպանության նախարարությանը և ՀՀ ԶՈՒ ինժեներական զորքերի վարչության նախկին պետ, ԳՇ պետի տեղակալ գեներալ-մայոր Կարեն Գրիգորյանին:
Վարդանովը դեռ անցած տարվանից է ՀՀ ՊՆ-ին և որոշ պատասխանատուների մեղադրում իր անվտանգային ծրագրերի իրականացմանը խոչընդոտելու համար: Օրինակ, թույլ չեն տվել Տավուշի մարզի սահմանազատված հատվածները վերածելու պաշտպանական շրջանի, ինչպես Տիգրանաշենը:
Ի դեպ, 168.am-ը տվյալ հարցով դիմել էր պաշտպանության նախարարությանը, ի պատասխան որի՝ գերատեսչությունը սահմանափակվել էր «Գմբեթների» արդյունավետ լինել-չլինելը պարզաբանելով:
Գուցե Անդրանիկ Քոչարյանի՝ Վարդանովի մասին «դոսյե»-ն հրապարակելու պատճառ էր դարձել գեներալ Կարեն Գրիգորյանին թիրախավորե՞լը, քանի որ հարցը փորձառու զինվորականի էր վերաբերում, որ ՊԲ-ում և ՀՀ ԶՈՒ-երում քիչ գործ չի արել: Մյուս կողմից, չմոռանանք, որ Անդրանիկ Քոչարյանը մշտապես մեծ կարևորություն է տվել ամրացված շրջաններին, և այստեղ նաև անձնական պատվի հարց կար:
Այլ հարց է, որ չնայած արդեն այսօր հրապարակման ենթակա համարվող տեղեկություններում (անցած տարի ՊՆ-ից մեզ այս տեղեկություները չէին տրամադրել) ինչ-որ առումով «զգուշավորություն» կար: Վստահ ենք՝ Անդրանիկ Քոչարյանը կարող էր նշել, թե այդ զորամասը ո՞ր հատվածն է ընդգրկում, ինչի՞ համար է Վազգեն Սարգսյանը կոչումազրկել Վարդանովին և ուղարկել տուն, կամ՝ ի՞նչ է արել ՈՄԱ-ի ղեկավարն առաջին պատերազմի, 44-օրյայի ժամանակ:
Ի դեպ, news.am-ին տված հարցազրույցում Վարդանովը հայտարարել էր.
«Թեև մենք ռուսական հրթիռներ ունեինք, որից վախենում էր ամբողջ Եվրոպան, մենք այն չօգտագործեցինք Ջրականի մոտ կուտակված թշնամու զորքերի դեմ, որը մտադիր էր ներթափանցել Ջրական և Կովսական։
Տարբեր տվյալներով՝ խոսքը մեկ տեղում կուտակված թշնամու 2000 միավոր տեխնիկայի մասին էր։ Այդ ժամանակ մեկ հարվածով կարելի էր դադարեցնել պատերազմը, բայց մենք սա չարեցինք»:
Ինչո՞ւ 44-օրյա պատերազմի հանգամանքներն ուսումնասիրող ԱԺ քննիչ հանձնաժողովի նախագահն անտեսեց այս փաստն իր, այսպես ասած, պատասխան հարցազրույցում: Եվ վերջապես ՈՄԱ-ից դժգոհելուց առաջ՝ երբեմն օբյեկտիվ, հիմնավոր, իշխանությունները, ավելի ճիշտ՝ իշխանության որոշ ներկայացուցիչներ և ՀՀ պաշտպանության նախարարությունը, պետք է իրենց հարց տան՝ ինչո՞ւ է հասարակական կազմակերպությունը փորձում պաշտպանական շրջաններ ստեղծել, այդ թվում՝ ՊՆ-ին անտեսելով, կամ փորձում է ՊՆ-ին թելադրել: Եվ արդյո՞ք այնպիսի նախաձեռնությունները, ինչպիսին օրերս Անդրանիկ Քոչարյանն էր առաջարկել՝ խրամատ փորելու համար երիտասարդական կամավորական ջոկատներ ձևավորել, ռազմամարզական հասարակական կազմակերպություններին խոսելու տեղ չի տալու: Հնարավոր է:
Հնարավոր է նաև, որ իշխանության ներսում ՈՄԱ-ի հետ կապված տարբեր կարծիքներ լինեն՝ պաշտպանող կամ չպաշտպանող, հատկապես, երբ Վարդանովը, մեծ հաշվով, չի քննադատում Նիկոլ Փաշինյանի սահմանազատման և սահմանագծման գործընթացը, ընդամենն ասում է՝ պիտի իրեն թողնեին տվյալ հատվածներում ամրացման, ինժեներական աշխատանքներ իրականացնել:
Այս թեման կոնկրետ դեպքում այսքանով փակենք և վերադառնանք Անդրանիկ Քոչարյանի՝ News.am-ին տված հարցազրույցին, որտեղ այլ ուշագրավ ձևակերպումներ կային, գուցե մեսիջներ՝ ուղղված Նիկոլ Փաշինյանին: Եվ այսպես:
Անդրանիկ Քոչարյանը, անդրադառնալով ԱԽ քարտուղար Արմեն Գրիգորյանի՝ ՌԴ-ին հասցեագրված մեղադրանքին և ռուսական կողմի պարտականությունների չկատարմանը, այդ թվում՝ 2020 թվականի նոյեմբերի 9-10-ի եռակողմ հայտարարությամբ ամրագրված, անցում է կատարել հայկական կողմի կատարածին և շեշտել.
«Մենք ամեն ինչ անում ենք, եթե ոչինչ չանեինք՝ 1994 թվական չէր լինի (նկատի ունի արցախյան առաջին պատերազմի ժամանակափուլում հաստատված հրադադարը, երբ հաղթող կողմը Արցախն ու Հայաստանն էր.- Մ.Պ.): Մենք ասելով՝ նկատի ունեմ Հայաստանի Հանրապետությունը: Եթե նման (հակառակ.- Մ.Պ.) տեսակետ է հնչեցնում որևէ մեկը, նշանակում է՝ ուրանում է Հայաստանի Հանրապետությունը: Մարդկային և ոչ մարդկային բոլոր ռեսուրսները ծառայեցրել են Արցախի մեր հայրենակիցների անվտանգության ապահովման համար: Բոլորը: Շատերը մոռացել են՝ 1990-ականներին ինչը ինչից հետո սկսվեց. Սումգայիթում առաջին գործողությունն էր, դեպքերը ոնց զարգացան, ոնց վերածվեցին ռազմական հակամարտության, զենքի հայթայթում, ջոկատներ, խմբեր, հարձակումներ գյուղերի վրա, «Կոլցո» օպերացիան: Բնականաբար, այդ ամբողջը տեղափոխվեց Հայաստան-Ադրբեջան սահմանային գիծ»:
Կարո՞ղ ենք ենթադրել, որ այստեղ մեսիջ կա՝ ուղղված Նիկոլ Փաշինյանին, որ որոշել է խմբագրել նաև ղարաբաղյան հակամարտության էությունը, արցախյան առաջին պատերազմը, մեր հաղթանակները: Գուցե:
Մեկ այլ հարցին էլ, թե՝ Նիկոլ Փաշինյանն ասում է՝ «Ադրբեջանն ասում է՝ դու ինձ չես թողել, որ ես 30 տարի ապրեմ, ես էլ քեզ չեմ թողնի, որ դու ապրես, պիտի վրեժս քեզանից լուծեմ», Քոչարյանը փորձում է բացատրել Փաշինյանի ասածը՝ փաշինյանական տրամաբանության սահմաններում:
«Պատերազմը նաև զոհեր են: Իրենք էլ հիմա առաջին պատերազմի արդյունքում մոտ 4000 անհետ կորածներ, որոնց դիակների տեղերը չգիտեն: Դա այդ ընտանիքների մոտ կարո՞ղ է վրեժի զգացում առաջացնել, կարող էր: Պարտությունը վրեժի զգացում առաջացնում է»,– շարունակել է նա՝ հավելելով, որ վրեժի զգացումը հաղթահարելը և խաղաղության միջավայրի ստեղծումը բարդ և դժվար բան է, և չգիտես ինչու՝ ակնարկել, որ հայկական կողմը պիտի հասնի Ալիևի մոտ վրեժի զգացման մեղմմանը:
Այսինքն, հայկական կողմը պիտի մոռանա առաջին պատերազմի, 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմի, 2023 թվականի Արցախում տեղի ունեցած ցեղասպանական գործողությունների զոհերին, դրա հետևանքով անհետ կորածներին, հայրենիքը, իր տունը, գերեզմանները կորցնելու փա՞ստը: Մեր դեպքում վրեժը բնական և արդարացված չէ՞, իսկ Ադրբեջանի դեպքում արդարացվա՞ծ է:
Իսկ գործն այսքանով չի ավարտվում, Քոչարյանը պատասխանելով Տավուշում սահմանազատման և սահմանագծման գործընթացի, դրա արդյունքում դիրքերի հանձնմանն առնչվող հարցին, պնդում է՝ մեր եղածից ոչինչ չենք զիջել, բայցև գաղտնազերծում՝ դիրքեր հանձնվել են:
«Դրանք այն դիրքերն են, որոնք ոչ մի առնչություն չունեն մեր պետական սահմանի հետ: Դրանք այն դիրքերն են, երբ գալիս ես մի սկզբունքի շուրջ, որ սա է եղել պետական սահմանը, և դա պետք է վերականգնվի»,- շեշտել է նա:
Մի կողմ թողնենք, որ չնայած մամուլի հրապարակումներին, լրատվամիջոցների բանավոր հարցադրումներին, մեր գրավոր հարցումներին՝ ՀՀ պաշտպանության նախարարությունն այդպես էլ չասաց՝ Տավուշում սահմանազատման հետևանքով քանի դիրք է հանձնվել Ադրբեջանին, կամ՝ դարձել սահմանապահների հերթապահության վայր: Հիմա փաստորեն Անդրանիկ Քոչարյանն ասում է այն, ինչ չի ասել ՀՀ պաշտպանության նախարարությունը, և այն, ինչի վերաբերյալ դարձյալ խուսափելու է հստակ պատասխան տալ, և ոչինչ, որ նա քննադատում է սպառազինության հետ կապված «գաղտնազերծումները» և վերագրում դա լրագրողներին, մինչդեռ դրանց հեղինակն իշխանության ներկայացուցիչներն են, գործընկեր պետությունները, որոնց հետ զենքի գնման պայմանագրեր կան:
Ինչ վերաբերում է սահմանազատման գործընթացին մասնակից զինվորականներին, որոնք գեներալական կոչումներ ստացան հետո, Անդրանիկ Քոչարյանն ասում է, որ անօրինական ոչինչ չեն արել, իրենց ծառայությունն են կատարել:
«3-րդ կորպուսի հրամանատարն անօրինական գործողությունների համար չի ստացել գեներալական կոչում, այլ ստացել է իր ծառայության համար: Որևէ մեկն անօրեն գործողություն չի իրականացրել: Եթե կա անօրեն գործողություն, փառք Աստծո, ունենք դատարաններ, որոնք էնպես չի, որ իշխանահաճո որոշումներ են կայացնում»,- ընդգծել է ՔՊ-ական պատգամավորը:
Այն, որ որոշակի ծառայության դիմաց են այսօր երբեմն տրվում զինվորական կոչումներ, դա կա, հարցը՝ ինչ ծառայության: Անդրանիկ Քոչարյանն օրինականության հարց է բարձրացնում, այդ դեպքում առնվազն գրավոր հրաման պետք է լինի: Արդյո՞ք կա:
Ի դեպ, ՊՆ-ն այս առնչությամբ մեր գրավոր հարցմանը, թե արդյո՞ք Սյունիքից զորքի հետքաշման գրավոր հրաման կա ՊՆ-ում և ԳՇ-ում, հստակ պատասխան չի տվել՝ ակնարկելով, որ Նիկոլ Փաշինյանի ասածը պիտի հիմք ընդունել: Այսինքն՝ չկա՞:
Եվ հիմա, եթե մի օր Փաշինյանի հրամանների կամ դրա կատարման օրինականության հարց բարձրացվի, ո՞վ է դատարանում պատասխան տալու, հատկապես, երբ, ինչպես Անդրանիկ Քոչարյանն է ասում՝ արդեն այսօր ոչ իշխանահաճո որոշումներ են կայացվում:
Բանակն ու զինվորականությունը մտածելու բան ունի, իսկ Անդրանիկ Քոչարյանը պիտի նաև Նիկոլ Փաշինյանի՝ բանակի, գեներալների, զինվորականության հեղինակության դեմ քայլերն ու հայտարարությունները ևս նկատի, և, որ նախ պետք է էլիտար գերագույն հրամանատար ունենալ, հակառակ դեպքում էլիտար սպան ու զինվորականը դադարելու են լինել այդպիսին, կամ այդպիսիք հեռանալու են զինված ուժերից, ինչը գուցեև տեղի է ունեցել և ունենում… Վատ չէր լինի նաև Վազգեն Սարգսյանի մտքերը կարդալ:
«Աշխարհի բոլոր ժողովուրդներն էլ ժամանակային ինչ-որ հանգրվանում իրենց պատերազմը տվել են: Հաղթել են, պետություն են ստեղծել այն ժողովուրդները, որոնք պատերազմի կես ճանապարհին չեն հոգնել:
Ռուսները, երբ զգացին, որ բանակների պատերազմում տանուլ են տալիս Նապոլեոնին, հնարեցին Հայրենական պատերազմը: Եվ դա ամենագեղեցիկ բանն է, որ երբևէ հնարել է որևէ ժողովուրդ:
Ասելս այն է, որ մեր պատմության շառավիղներում մենք չցուցաբերեցինք համապատասխան կամք, հավաքականություն, չունեցանք մեր 50-հազարանոց բանակը, չունեցանք Հայրենական պատերազմ հնարելու ռուսական հրաշագործ միտքը, այլապես այսօր ֆրանսիացու պես կճամփորդեինք, կսիրեինք, դեմոկրատիա կխաղայինք, մարդու իրավունքներից կխոսեինք, կենդանիների բնության պահպանության շարժումներ կծավալեինք, կովկասյան տուն կառուցելու գաղափար կմոգոնեինք…»:
Պատերազմը վատ բան է, դրա գինը լավ գիտենք, բայց վրեժ լուծել ցանկացող հակառակորդի հետ խաղաղության գնալը խաղաղություն չէ, պասիվ պատերազմ, որտեղ էլի կամ կմեռնես, կամ կենդանի կմնաս…
