#հոգևոր

Սուրբ Զատկի հաջորդ օրը մեռելոց է, նվիրված հավատով ի Քրիստոս ննջածների հիշատակին: Եկեղեցիներում մատուցվում է Սուրբ Պատարագ և կատարվում Հոգեհանգստյան կարգ՝ բոլոր նրանց համար, ովքեր ճշմարիտ և սուրբ հավատով ննջեցին ի Քրիստոս:

Այս օրը պատկերն ու օրինակն է արարչության յոթերորդ օրվա, երբ Աստված հանգստացավ Իր բոլոր գործերից: Աստված վեց օրում արարեց աշխարհը, իսկ յոթերորդ օրը հանգստացավ: Անցած օրերն Աստված պատվեց արարչությամբ, իսկ այս օրը՝ օրհնությամբ ու սրբությամբ:

Մի՛ փափագեք մարդկանցից գովեստ ստանալ, այլ՝ Աստծուց, որովհետև դա թշնամություն է Նրա հանդեպ: Ինչպես նրանք, ովքեր պատվավորը մերժում են և ընտրում անպատիվը և նախատինք ստանում, այդպես էլ նրանք, ովքեր Աստծո համար բարիք չեն գործում, այլ մարդկանցից գովություն են փնտրում, անարգում են իրենց: Նաև երբ չարիք ենք գործում, վախենում ենք մարդկանցից, իսկ Աստծուց՝ ոչ:

Սբ. Պատարագի ժամանակ, ինչպես Խորհրդավոր ընթրիքին, հացն ու գինին սրբագործվում և վերածվում են Տիրոջ Մարմնի և Արյան: Հաղորդությունը Քրիստոսի Մարմնին ու Արյանը հաղորդ դառնալու խորհուրդն ունի: Հաղորդվել նշանակում է միանալ, միավորվել Աստծո հետ: Հաղորդություն ստանալու համար պետք է անպայման մկրտված լինել, զղջալ և ապաշխարել գործած մեղքերի համար:

Ս. Հաղորդությունը Հայ Առաքելական Եկեղեցու յոթ խորհուրդներից է, որի միջոցով ստեղծվում է կենսական կապ քրիստոնյայի ու Քրիստոսի միջև: Հաղորդվելու խորհուրդը՝ Աստծո հետ միանալն է, հաղորդակցվելը, Քրիստոսին միանալը: Այն կարևոր պայման է Աստծո ու մարդու միջև խզված կապը վերականգնելու: Ըստ Աստվածաշնչի՝ քրիստոնյան առանց այս խորհրդի չի կարող դառնալ Երկնքի արքայության ժառանգորդ, հավիտենական կյանք ժառանգել. «Ով ուտում է իմ մարմինը և ըմպում իմ արյունը, հավիտենական կյանք ունի. և ես նրան վերջին օրը հարություն կտամ» (Հովհ. 6:54):

Հայ Առաքելական Եկեղեցին Ս. Հարության տոնը՝ Զատիկը, այս տարի կնշի մարտի 31-ին։

Պատմության ընթացքում գիտության հանդեպ Եկեղեցու վերաբերմունքի մասին խոսելիս պետք է տարբերակում կատարել արևմտյան երկրներում Կաթոլիկ Եկեղեցու և Հայ Առաքելական Եկեղեցու դիրքորոշումների վերաբերյալ: Ի տարբերություն արևմտաեվրոպական երկրներում Եկեղեցու և գիտության բնագավառի միջև առկա լարվածության` հայ իրականության մեջ մեր Սուրբ Եկեղեցին է հանդիսացել նաև գիտության օրրանը:

Պահքի օրերը նախատեսված են, որպեսզի քրիստոնյան բեռնաթափվի տարվա ընթացքում իր վրա հոգևոր ծուլության պատճառով սերտաճած մեղքի ծանրությունից, վերականգնի աղոթական վիճակը, հոգևոր գրքերի ընթերցանությունը, այսինքն թոթափի իրենից մարմանվորը և աշխարհականը, և վերահաստատվի հոգևորի մեջ, իսկ այդ իրականացնելու համար ամենանպաստավորը Մեծ պահքի շրջանն է:

Մեծ Պահքի վեցերորդ կիրակին կոչվում է Գալստյան: Այս կիրակի հիշատակվում է Փրկչի Առաջին Գալուստը, և անդրադարձ կատարվում Երկրորդ Գալստյանը:

«Սատանան Ադամին այցելեց դրախտում, Քրիստոսին՝ անապատում: Նա գնաց երկու քաղցած մարդկանց մոտ՝ ասելով՝ կե՛ր, որովհետև քո քաղցը ցույց է տալիս, որ ամբողջովին կախված ես կերակուրից, որ քո կյանքը հացով է պայմանավորված: Ադամը հավատաց ու կերավ, բայց Քրիստոս մերժեց այդ փորձությունը՝ ասելով՝ մարդ չպիտի ապրի միայն հացով, այլև Աստծով:

Այդ ամբողջ աղմկոտ տեխնիկայի պատճառով վանականն իրենից վանում է աղոթքի ու վանական կյանքի նախադրյալները: Այդ պատճառով էլ, որքան հնարավոր է, վանականը պետք է փորձի չօգտվել աղմկող սարքերից: Այն ամենն, ինչ մարդիկ հարմարավետ են համարում, մեծ հաշվով վանականին չի օգնում իր նպատակին հասնելու գործում: Նման վիճակում գտնվելով՝ վանականը չի կարող ստանալ այն, ինչի համար ճանապարհ է դուրս եկել:

Մեծ Պահքի հինգերորդ՝ Դատավորի կիրակիին նախորդող շաբաթ օրը նշվում է 40 սուրբ մանկանց հիշատակության օրը: Այն պատգամում է ունենալ ամուր հավատք, լինել տոկուն, հավատարիմ, տեղեկացնում է Սրբոց Նահատակաց եկեղեցու հոգևոր հովիվ Տեր Բարդուղիմեոս քահանա Հակոբյանը:

«Անպետք խոսքեր»-ին են վերաբերում նաև այն խոսակցությունները, որոնք ներխուժում են ընտանեկան կյանք, կարող են խաթարել ընտանեկան երջանկության հիմքերը: Պետք է բավականին զգույշ լինել բառերի օգտագործման մեջ: Թող որ մեր խոսքերը ճշմարտացի, պարզ և անկեղծ լինեն, թող նրանք լինեն բարյացկամ և սիրառատ:

Լույսի բացակայության կամ աղոտ լինելու պատճառով մարդն ընդհանրապես կամ էլ շատ աղոտ կերպով կարող է տեսնել այն, ինչ շրջապատում է իրեն: Լուսաբացին, երբ լույսը, գերազանցելով խավարին, փարատում է այն, լույսի ներքո ամեն ինչ դառնում է պարզ, հստակ և տեսանելի:

Հին Ուխտը մարդկային կյանքի հիմքում դրեց արդարության օրենքը՝ «Ակն ընդ ական, ատամն ընդ ատաման» (Ելք 21:23-24): Հիսուս զատում էր քրեական իրավունքը բարոյականությունից, որտեղ գործում են այլ սկզբունքներ: Մարդկանց հատուկ է թշնամիներին ատելը, բայց Աստծո որդիները պետք է բարությամբ հաղթեն չարին: Ավելին, նրանք պետք է բարին ցանկանան իրենց վիրավորողներին: Դա մեծագույն սխրանք է և հոգու ուժի իսկական հայտնություն, Իր՝ Արարչի նմանողությամբ: Մարդկային ուժերի հնարավորության սահմաններում է այն, ինչին կոչում է Ավետարանը:

Մեծ Պահքի hինգերորդ կիրակին կոչվում է Դատավորի: Իր անունը ստացել է «Անիրավ դատավորի և այրի կնոջ առակ»-ից: Պատմությունը, սակայն, ոչ թե դատավորի անիրավությունների, այլ աղոթքի մասին է: Oրվա խորհուրդն է՝ աղոթքի մեջ լինել հաստատակամ, հավատքի մեջ՝ ամուր, նշում է Քանաքեռի Ս. Հակոբ եկեղեցու հոգևոր հովիվ Տեր Շմավոն քահանա Ղևոնդյանը:

Ցավոք սրտի, մարդիկ այժմ նույնիսկ աննշան գործերի համար են աղմկոտ տեխնիկա գործածում: Այդ պատճառով էլ, եթե որևէ մեկն աղմուկի մեջ է հայտնվում, պետք է իր մեջ բարի մտքեր մշակի: Չես կարող մարդկանց ստիպել, որ այս կամ այն աղմկոտ սարքը չմիացնեն: Դրա փոխարեն միանգամից բարի միտքդ աշխատեցրու: Օրինակ՝ լսում ես, թե ինչպես է սրսկիչ գործիքն աշխատում և այն քեզ թռչող ուղղաթիռի աղմուկն է հիշեցնում: Այսպես մտածիր. «Քույրերից մեկը կարող էր ծանր հիվանդանալ և ուղղաթիռ գար՝ նրան հիվանդանոց տանելու: Պատկերացրու, թե որքա՜ն կտխրեիր այն ժամանակ:

Եվ արդ, մարդկանցից ո՞վ կարող է իմանալ և ճառել, թե որքա՜ն բարի է պահքը Ադամի որդիների համար, եթե սիրում են այն: Միայն Աստծուն է հայտնի այն մեծությունն ու շահը, որ պահքից լինելու էր մարդուն: Այս պատճառով էր, որ Ադամին տվեց առաջին պատվիրանը՝ ասելով. «Մի՛ ճաշակիր ծառի պտղից» (Ծննդոց Բ 17): Քանզի դրախտում Ադամը հրեշտակների պես սակավապետ էր, և նրա կենակիցը պահքն էր:

Եթե ծնողները նյութապես ապահովված են, ապա նրանք պատասխանատու են իրենց երեխաների ապագայի համար: Իհարկե, կարևոր է, որ նրանք երեխաներին լավ մարդ դաստիարակեն, այնուհետև օգնեն նրանց բարձրագույն կամ մասնագիտական կրթություն ստանալ, որպեսզի երեխաները կարողանան վաստակել իրենց ապրուստի գումարը: Այնուհետև ծնողները պետք է նրանց համար ինչ-որ տուն ձեռք բերեն և այլն:

Մեզ տրվում են բազմաթիվ հնարավորություններ: Երբեմն դրանք կա՛մ անտեսվում, կա՛մ օգտագործվում են ոչ բարի նպատակով, մինչդեռ պետք է հասկանանք, որ մեզնից հաշիվ է պահանջվելու՝ ի՞նչ ենք արել այն հնարավորությունները, որոնք մեզ տրվել են: Դրանք ճիշտ օգտագործելու, բարությամբ, կարեկցանքով, ողորմածությամբ ապրելու դեպքում՝ կունենանք իրական բարեկամներ:

«Յուրաքանչյուր ոք ինչպիսի շնորհ որ ընդունել է, ուրիշի հանդեպ թող նույնը մատակարարի որպես բարի տնտես Աստծու զանազան շնորհների: Եթե մեկը խոսի, թող այդ լինի Աստծու պատգամների նման: Եթե մեկը մատակարարի, թող այն լինի այն զորությունից, որն Աստված շնորհում է, որպեսզի ամեն ինչում Աստված փառավորվի Հիսուս Քրիստոսի միջոցով» (Ա Պետրոս 4:10-11):

Մենք` մեղավորներս, ջանանք իմանալ, թե ի՞նչ է գթությունը: Ընչաքա՛ղց, ուսանի՛ր ինչպես բարեգութ լինել: Եղբայրնե՛ր, աշխարհում միմյանց կարեկից լինենք ճշմարիտ կարեկցությամբ, լի ամենայն մարդասիրությամբ, քանի դեռ նենգադավը այնքան ուժ չունի, որ առևանգի մեր հոգիները: Ինչը որ հայտնի է դարձել ինձ Սուրբ Հոգով, հարկ է որ ամենքն իմանան: Եթե ես անխոհեմ եմ և չեմ պահպանել իմ ուսանածը, թող մեկ ուրիշը ուսանելով պահպանի: Եթե խոսքը մեռած է ինձանում, ապա թող մեռած և անպտուղ չլինի ձեզանում: Չթաքցնե՛նք տաղանդն Արքայի, կյանքով լեցուն սերմե՛ր գնենք դրանով:

Մեծ Պահքը կիսվեց. Միջինք է: Օրը հիշեցնում է, որ մինչև Հիսուսի հրաշափառ Հարությունը՝ Սուրբ Զատիկը, մնացել է զղջումի ու ապաշխարության քսանչորս օր:

Մեծ Պահքի շրջանում Հայ Առաքելական Եկեղեցում Ս. Պատարագը մատուցվում է փակ վարագույրով: Եկեղեցին դրախտի օրինակն է, և Ս. Խորանի փակ վարագույրը խորհրդանշում է մեղքի պատճառով երկնքի արքայության դռների փակվելը, Ադամի ու Եվայի դրախտից արտաքսումը: Խորանի վարագույրը բացվում է Ս. Հարության տոնի Ճրագալույցի Պատարագի ժամանակ: Մեծ Պահքի ընթացքում կան հիշատակության օրեր և տոներ, երբ Ս. Պատարագը մատուցվում է բաց խորանով:

Հրաշքը, նախևառաջ, ներքին վիճակ է. հոգևոր ապրումների ընդհանուր հայտարարը: Սակայն այս վիճակն առավել ակնառու է դառնում, երբ մարդն ի վիճակի է զգալու Աստծո ներկայությունը` բարոյական օրենքների ու սկզբունքների պահպանմամբ: Այս ամենի համար կան անհրաժեշտ բոլոր նախադրյալները, և անգամ վերջիններիս բացակայության պայմաններում առկա է ընտրության հնարավորությունը: Այլ խոսքով` հրաշքը մարդկայինի հետ աստվածայինի փոխգործակցությունն է, որ հաճախ բնորոշվում է որպես գերբնական երևույթ:

Օրինակ՝ մայրը տեսնում է, որ իր մանկիկը չի կարողանում քայլել սովորել և ասում է. «Ի՜նչ մեղք է խեղճը, չի կարողանում քայլել», և պարբերաբար գիրկն է առնում նրան, փոխարենը երեխայի ձեռքից բռնած օգնի, որպեսզի ինքնուրույն քայլի: Հարց է ծագում. փոքրիկն ինչպե՞ս պետք է քայլել սովորի: Իհարկե, այդպիսի մայրը սիրուց դրդված է գործում, սակայն չափազանց հոգատարությամբ վնասում է իր զավակին: Ես մի մարդու էի ճանաչում, որի որդին ծառայել էր բանակում: Եվ ահա նա բռնում էր իր չափահաս որդու ձեռքն ու վարսահարդարի մոտ տանում:

Ավետարանի էջերում բազմիցս հանդիպում ենք հատվածների, որոնցում հստակորեն ընդգծված է այս աշխարհը չսիրելու, արհամարհելու գաղափարը: Ի՞նչ ասել է` չսիրել այս աշխարհը:

Մեծ Պահքը հավատացյալների հոգևոր կյանքի յուրահատուկ շրջան է, որի նպատակը ոչ միայն որոշակի սննդակարգի հետևելն է, այլև առաջին հերթին այն հոգևոր մաքրագործման ճանապարհ է: Պահքի ընթացքում կարևոր է աղոթական կյանքը, ժամերգություններին մասնակցելը: Այս ամենը ինքնանպատակ չէ, հիշեցնում է Երևանի Սուրբ Սարգիս առաջնորդանիստ եկեղեցու խորհրդակատար Տեր Շահե քահանա Հայրապետյանը.

Քննադատությունն ու իշխանությունը: Խոսքի ազատություն ունենալ չի նշանակում տրամաբանական և արդար մոտեցումով ձեռք բերել քննադատություն կատարելու բացարձակ իշխանություն: Գիտակից անձը գիտի, որ իրեն վայելուչ չէ քննադատել աշխարհի բոլոր մարդկանց սխալ արարքները:

Կյանքի իմաստի մասին փիլիսոփայության կամ հոգեբանության պատասխանները քրիստոնեության սկզբունքներին չհակադրվելու դեպքում պարզապես նկատվում են համապատասխանող աստվածային պատվիրաններին կամ Քրիստոսի ուսմունքին, սակայն չեն դիտվում իբրև լրացումը այն գերագույն նպատակի, որ հայտնում է Աստվածաշունչը: