#հոգևոր

Պահապան Հրեշտակն Աստծո հատուկ խնամքն է Իր արարածի նկատմամբ: Պահապան Հրեշտակը՝ դա Աստծո Նախախնամության արտահայտությունն է մարդու նկատմամբ: Եվ դրա համար մենք պարտական ենք Աստծուն:

 Հա՛յր, մի տիկին հարցրեց մեզ, թե ինչպես վարվի իր երկու զարմուհիների հետ, ովքեր երկար տարիներ իր հաշվին են ապրում:

Տնօրինական պատկերաշարում առանձին կարևորություն ունի Պայծառակերպման դրվագը: Սա պատճառաբանվում է դրվագի հայտնութենական և աստվածաբանական իմաստի առանձնահատկությամբ: Աստվածհայտնության խորհրդի դրսևորումը տեղի ունեցավ Թաբոր լեռան վրա: Պայծառակերպության խորհրդին ներկա էին Մովսես և Եղիա մարգարեները, Պետրոս, Հակոբոս և Հովհաննես առաքյալները:

Աստված ստեղծեց մարդկային պատմության առաջին կնոջը՝ Եվային: Եվան ստեղծվեց այն ժամանակ, երբ Աստված թմրություն բերեց Ադամի վրա: Եվան դարձավ Ադամի կինը և մեր նախամայրը: Այս հոդվածի նպատակն է անդրադառնալ Եվային, աստվածաշնչական համարներով խոսել համայն մարդկանց նախամոր մասին և նրա կյանքից քաղել հոգևոր և դաստիարակչական դասեր:  

Ասում են, թե մի մարդ կլինիկական մահ է ապրում ու հայտնվում է մի մեծ ու լուսավոր քաղաքի հրապարակում, ուր ամենուր թզուկներ էին: Երկնքում նկատում է Աստծո հրեշտակին ու հարցնում.

Պայծառակերպության ժողովրդական համարժեքը Վարդավառն է: Այս տոնը Հայաստանի առանձին բնակավայրերում ուներ անվանման բազում ձևեր. Վարթավառ (Արճակ),Վարդևոր (Լոռի, Ջավախք, Կաղզվան), Վարդիվոր (Դերսիմ), Վառթիվոր (Զնաբերդ), Վըրթէվօր կամ Վըրթէվուր (Արցախ-Վարանդա), Վարթևոր (Նոր Նախիջևան), Ճրճանքի օր (Շաղաթ), Ճրճան (Մարտիրոս-Վայոց Ձոր), Պալլում, Պարլում կամ Պարլամօն (Քեսաբ) և այլն: Բազում այս անվանաձևերով հանդերձ, հայոց կենցաղում Վարդավառն ուներ գրեթե համընդհանուր արարողակարգ:

Մի բարի մարդ եկեղեցուց դուրս գալով, անցնում էր անտառի միջով: Ուրախ-ուրախ էր գնում, քանի որ քիչ առաջ բոլոր մեղքերը խոստովանել էր: Չնայած մեկը մոռացել էր: Բայց այնքան փոքր մեղք էր, որ թվում էր սարսափելի ոչինչ չկա դրա մեջ:

Տեսիլքն անհետանում է, և զինվորը, խրոխտ կանգնած, սպասում է ստանալ Աստծո զորությունը, որպեսզի զորավոր ու գերբնական գործերով զարմացնի աշխարհին ու Աստծո անունը փառավորի: Սակայն իր թիկունքի հատվածում մի մեծ ցավ է սկսում, և զինվորը ծռվում է ու կուզեկուզ սկսում քայլել` ամբողջ ժամանակ հայացքը հառած գետնին: Տխրում է և բողոքում Աստծուն.

Մի հրապարակախոս` ձեռքին ինչ-որ գիրք, աղոթելով վազում է լեռն ի վեր: Շնչակտուր հասնում է լեռան գագաթին, ուր մի հովիվ իր ոչխարներն է արածեցնում:

Ասում են, թե մի մռայլադեմ ասպետ, ով վերադարձել էր խաչակրաց արշավանքից իր հայրենի գերմանական գյուղը, ծնկի է գալիս իրենց գյուղի լճակի մոտ, նայում պարզկա ու կապուտակ լճակի մեջ արտացոլվող իր դիմագծերին ու ասում.

Քրիստոնյայի կյանքը միշտ՝ մինչև մահ պայքար է՝ խաղաղության հասնելու համար: Առանց պայքարի չկա խաղաղություն: Եթե մուրում ես, ոչինչ չես ստանում: Եթե պայքարում ես, զորեղանում ես Տիրոջով: Երբ այդ պայքարում պաշտպանում ես հայրենիքդ, սրբություններդ, եկեղեցիներդ, այդ պատերազմը սրբազան է: Երբ քո անձը տալիս ես հայրենիքիդ համար, դա ամենամեծ սերն է ու ամենամեծ նվիրումը:

Մտածե՞լ եք, թե ինչո՞ւ էր Հիսուս խոսում առակներով, ինչո՞ւ պարզ չէր ասում, որովհետև մարդուն պետք է ստիպես, որ մտածի, գտնի ճանապարհը, հարցը լուծելու ձևը: Խելացի մարդիկ միշտ մտածում են, երբեմն կասկածում՝ արդյո՞ք ճիշտ են վարվում, միգուցե սխալ են ու պետք է ուղղվեն: Այժմ էլ այն, ինչ ասում եմ, մի քիչ կասկածում եմ՝ արդյո՞ք ճիշտ եմ, թե՞ սխալ, նշանակում է՝ բուն, ճիշտ լույսը դեռ չեմ տեսել: Երանի նրանց, ովքեր կտեսնեն:

Ժամանակակից տեղեկատվական աշխարհում, երբ առօրյա զբաղվածությունը, աշխատանքն ու իրադարձությունները սրընթաց թափանցում են անհատի կյանքն ու կլանում նրա ժամանակը, մարդկանց համար ամեն օր եկեղեցի հաճախելը, ժամերգությանն ու աղոթքին մասնակցելը դառնում են դժվարին:

Հայրերն իրենց գրվածքներում կարևորում են նաև մեր ննջեցյալների համար մեր կատարած աղոթքները, որովհետև, ինչպես Ս. Գր. Տաթևացին է ասում, «նրանք այլևս չեն կարող ապաշխարել մեղքերի համար, ուստի միայն մարդասեր և գթած Աստծու ողորմությունն են ակնկալում և կարոտում ողջերի աղոթքներին…»:

Հոգնածությամբ ու հոգսերով լի և հատկապես շտապելով արված բազմաթիվ գործերով զբաղվելը մեզ չի օգնում: Այդ ամենը երկրորդ պլան է մղում սթափությունը և խստացնում է հոգին: Մարդը ոչ միայն աղոթել, այլև մտածել անգամ չի կարողանում: Նա չի կարող խելամտորեն գործել և սխալներ է գործում:

«Ներգործի՛ր խոսքով Քո ամենազոր, որով առաջին օրը Դու լույսն ստեղծեցիր, և ես անմիջապես դեպի լա՜վը պիտի փոխվեմ..» (Գրիգոր Նարեկացի):

Այն, որ նա վախեցնում է նրանց՝ նույնպես օգուտ է նրանց համար, որովհետև նրանք ստիպված են վախից մայրիկին կանչել: Եթե այդ վախը չլիներ, ապա փոքրիկները կարիք չէին ունենա մայրիկի գիրկը վազելու: Աստված ամեն ինչ թույլ է տալիս մարդկանց բարօրության համար: 

Որոշ ծնողներ շատ են ճնշում իրենց երեխաներին, նաև ուրիշների ներկայությամբ: Կարելի է կարծել իրենց երեխան բեռնակիր կենդանի է, որին ճիպոտով են քշում, որպեսզի գնա՝ առանց աջ կամ ձախ շեղվելու: Դա նույնն է, թե նրան բռնած պահեն սանձից և միևնույն ժամանակ ասեն. «Ազատ քայլիր»: Այնուհետև այդպիսի ծնողներն այնտեղ են հասնում, որ սկսում են ծեծել իրենց երեխաներին: Այսօր մի մայր էր եկել իր որդու՝ մի հաղթանդամ պատանու հետ: Նրա զավակը հիվանդ էր: «Ի՞նչ անեմ, Հա՛յր,- հարցնում է նա,- Երեխաս ոչինչ չի ուտում և նույնիսկ չի ցանկանում մեզ տեսնել»: Բայց երբ ասացի նրան, թե ինչպես է պետք վարվել, նա ամեն ինչ նորից սկսեց. «Իսկ հիմա ի՞նչ անեմ»:

Մի պատանի դալար շիվեր է գտնում և որոշում դրանք իրենց այգում տնկել: Նրա հայրն ասում է, որ դրանք պտղատու ծառեր չեն և պետք չէ այգում տնկել, բայց պատանին պատասխանում է` իր իրավունքն է, ինչ ուզենա, այն էլ կտնկի այգում և կստանա այն պտուղը, ինչ ուզում է:

Ծերն ասաց. «Ալեքսանդրոս անունով մի պատրիարք կար` սաստիկ ողորմած և ներողամիտ, քաղցրաբարո, բարերար և մարդասեր: Սա մի երիտասարդ դպիր ուներ, որ նրանից ոսկի գողացավ և վախենալով, թե կբացահայտվի` փախավ­գնաց Թեբայիդա: Գնալիս հանդիպեց լեռան բարբարոս մարդկանց, և ինչ որ ուներ` տարան նրանից, իսկ իրեն գերի վերցրին ներքին անապատում: Երբ լսեց այս երանելի պատրիարքը, փնտրեց գերուն և […]

Գնացինք մեր սուրբ հայր Սաբայի վանքը` աբբա Աթանասիոսի մոտ, և ծերը մեզ պատմեց ու ասաց. «Երբ ես Պենթուկլայի միաբանների մեջ էի, Կոնոն անունով մեկը կար` ծնունդով Կիլիկիայից, մկրտության քահանա (կատիշիտիտ), որովհետև որպես մեծ ծերի` պատվիրեցին նրան մկրտություն կատարել:

Մի փայտագործ աթեիստ շտապում է իր էլեկտրագետ ընկերոջ մոտ և տեսնում, որ ընկերն էլեկտրական հոսանքի չափման սարքով փորձում է սեղանի երկարությունն ու լայնությունը չափել:

Մի ծաղրասեր մարդ տեսավ, թե քահանան ինչպես է բջջային հեռախոսով խոսում և հարցրեց. – Տե՛ր հայր, իսկ մի՞թե բջջայինով խոսելը մեղք չէ: Քահանան նայեց նրան ու հարցին հարցով պատասխանեց. – Իսկ դանակն, ըստ քեզ, մե՞ղք է: – Ի՞նչ,- հանկարծակիի եկավ մարդը: – Ասում եմ, որ դանակով կարելի է և՛ հաց կտրել, և՛ մարդ սպանել: Բանն […]

Երիտասարդների մեջ հաճախ հարց է հնչում, թե ինչու է Աստված լռում, չի արձագանքում, չի աջակցում իրենց բարի ու լավ նպատակների առնչությամբ, այլ երբեմն էլ փորձություններ, դժվարություններ են լինում, որոնք խաթարում են երազանքների ու ծրագրերի իրականացումը:  Բայց մենք մոռանում ենք, որ Երկնավոր Հայրը տեսնում է աննկատելին, այն՝ ինչը մենք չենք տեսնում: Նա նայում է անհատի հոգուն և վեր հանում այդ էության մեջ թաքնված իրական պատկերը:

Քաղաքականություն բառը, ըստ Մալխասյանցի «Հայերեն բացատրական բառարանի», նշանակում է՝ 1. պետության գործերը կառավարելու որոշակի ուղղություն, 2. երկրի որևէ վարչության՝ կուսակցության կամ կազմակերպության բռնած ուղղությունը, 3. մի պետության հարաբերության եղանակը այլ պետությունների հետ, 4. մի անհատի այս կամ այն կերպ վարվելու եղանակը իր նախադրյալ նպատակին հասնելու համար, 5. ճարտարություն, խորամանկություն որևէ գործի մեջ: 

Չեմ հասկանում, ինչո՞ւ է այդպես. գնում ես աղքատի մոտ՝ նա սիրալիր ողջունում է և օգնում ինչով կարող է: Գնում ես հարուստի մոտ՝ ասես չի էլ տեսնում քեզ: Մի՞թե փողը կուրացնում է:

Ծնողները պետք է շատ ուշադիր լինեն, որպեսզի երեխաներին երեկոյան չնախատեն, որովհետև երեկոյան երեխաներն իրենց վատ տրամադրությունը ոչնչով չեն կարող փարատել: Իսկ գիշերային խավարն էլ ավելի է մթագնում նրանց հոգեվիճակը: Երեխաներն սկսում են մտածել, թե ինչպես ավելի շատ դիմադրեն ծնողներին: Նրանց գլուխները սկսում են լցվել «պաշտպանության» զանազան տարբերակներով, նաև չարն է խառնվում դրան և այդ կերպ նրանք կարող են հուսահատության հասնել: Իսկ ահա ցերեկը, եթե նույնիսկ երեխաներն իրենց ծնողներին սպառնան տարբեր եղանակներով վրեժ լուծել, ապա փողոց դուրս գալով՝ նրանց ուշադրությունը կշեղվի, վատ տրամադրությունն էլ կանցնի:

Ավետարանում Հիսուսի ծննդյան իրադարձությունների վերաբերյալ կարդում ենք, որ երբ Հերովդեսը տեսավ, որ մոգերից խաբվեց, սաստիկ բարկացավ և մարդ ուղարկեց ու կոտորեց այն բոլոր մանուկներին, որ Բեթղեհեմում ու նրա սահմաններում էին գտնվում և երկու տարեկան ու դրանից ցածր էին՝ ըստ ժամանակի, որը ստուգել էր մոգերից (Մատթ. 2:16): Սուրբ Հովհան Ոսկեբերանն այս առնչությամբ հարցադրում է անում, թե ինչու Աստված թույլ տվեց մանուկների կոտորածը:

Ադամը հողեղեն արարած էր: Աստվածաշունչը փաստում է, որ երկրի վրա մարդու գոյության պատճառը ոչ թե Մեծ պայթյունը (Big Bang) կամ Դարվինի տեսությունն է, այլ՝ Աստված: Աստված երկրի հողից ստեղծեց մարդուն՝ Ադամին. «Եվ Տերը՝ Աստված, մարդուն ստեղծեց երկրի հողից, նրա դեմքին՝ քթում կյանքի շունչ փչեց, և մարդը եղավ ապրող էակ՝ հոգի կենդանի» (Ծննդ. 2:7): Այդ հողեղեն արարածը՝ Ադամը, իր մեջ ուներ մարդկային հոգի, որ պատկանում է Երկնքին և ոչ երկրին:  

Երեխաներն արդեն օրորոցից են «պատճենում» իրենց ծնողներին: Նրանք տեսնում են այն, ինչ մեծերն են անում, «պատճենում են» և ձայնագրում իրենց մաքուր «ձայներիզի» վրա: Այդ պատճառով էլ ծնողները ջանադրաբար պետք է փորձեն արմատախիլ անել իրենց կրքերը: