#հոգևոր

«Երանելի՜ են նրանք, որ պահում են նրա պատուիրանները։ Նրանք իրաւունք ունեն ուտելու կենաց ծառից եւ մտնելու քաղաքի դռներով։ Իսկ շներն ու կախարդները, մարդասպաններն ու կռապաշտները եւ բոլոր նրանք, որ սիրում են սուտը, դուրս պիտի նետուեն» (Յայտ. 22, 14-15):

Մի կալվածատեր մշտապես գալիս էր իր անմշակ հողատարածքը և գանձ գտնելու երազանքներով լեցուն տխուր նայում իր հողին, այնուհետև հեռանում: Եվ մի օր էլ այդտեղ գտնվելիս ասում է.

Այս խրատաշարում արծարծված են յոթ մահացու մեղքերից մեկի՝ որկրամոլության և այն հաղթահարելու միջոցներից՝ չափավորության, պահքի և աղոթքի մասին: Որկրամոլությունը մարմնի բնական պահանջից ավելի ուտելու ունակությունն է: Այն կատարյալ չարիք է և բազում մեղքերի պատճառ: Վնասակար է մարմնի, մտքի և հոգու առողջության համար: Որկրամոլն անհագ ուտելու պատճառով ինքն իրեն գլորում է հոգեկան և մարմնական հիվանդության անդունդը (Ծննդոց 25. 29-34; Եբրայեցիներ 12.16):

Մի արվեստագետ, ինչ-որ մեկին փնտրելով, օտար քաղաքի մայթերով անցնում է` հանդիպելով տարբեր ուղղություններով գնացող բազմաթիվ մարդկանց: Կանգնում է մի արձանի մոտ ու ասում.

Ի՞նչ է կրոնական հավատքը: Պարզապես հավատ առ Աստված, որ Նա գոյությո՞ւն ունի կամ, միգուցե, հավատ, որ կյանքը հավիտենական է, և մարդը մահից հետո կարող է արժանանալ հանդերձյալ դրախտային կյանքին, որպեսզի չհայտնվի դժոխային իրականության մեջ: Սբ. Պողոս առաքյալն այսպես է բնորոշում. «Ի՞նչ է հավատը, եթե ոչ հուսացված բաների հաստատումը և ապացույցն այն բաների, որոնք չեն երևում» (Եբր. 11:1)։ Եվ հռոմեացիներին ուղղված նամակում ասում է՝ հավատը լսվածից է, և լսվածը՝ Քրիստոսի խոսքից (Հռոմ. 10:17): Իսկ սբ. Բարսեղ Կեսարացին մի հետաքրքիր միտք է արտահայտում, թե մարդկանց հավատքը լինում է երեք տեսակի:

Բացատրական բառարանում անդաստան բառը բացատրվում է որպես դաշտերի օրհնություն: Անդաստանի կարգը Հայ եկեղեցու ծիսակարգ է մտել Կիլիկյան շրջանում 12-13-րդ դարերում: Դարեր շարունակ մեր հայրերն աղոթել են Աստծուն վերահաս պատուհասների ժամանակ: Ողջ ժողովուրդը, մասնակցելով եկեղեցում կատարվող անդաստանի արարողությանը, խնդրել են Աստծո օրհնությունը և ողորմածությունը և Խաչով ու Ավետարանով օրհնվել են աշխարհի չորս կողմերը: Նախկինում այս արարողությունը կատարվել է եկեղեցուց դուրս:

«Երբ ճաշ կամ ընթրիք ես տալիս, մի՛ կանչիր ո՛չ քո բարեկամներին, ո՛չ քո եղբայրներին, ո՛չ քո ազգականներին և ո՛չ էլ քո հարուստ հարևաններին, որպեսզի նրանք էլ փոխարենը քեզ չհրավիրեն, և քեզ հատուցում լինի: Այլ երբ ընդունելություն անես, կանչիր աղքատներին, խեղանդամներին, կաղերին ու կույրերին և երանելի կլինես, որովհետև փոխարենը քեզ հատուցելու ոչինչ չունեն: Եվ դրա փոխարեն քեզ կհատուցվի արդարների հարության օրը» (Ղուկաս 14.12-14):

Սուրբ Մարիամ Աստվածածնի վերափոխման տոնը կենցաղում առավել հայտնի է «Խաղողօրհնեք» և «Աստվածածին» անուններով:

Սուրբ Աստվածածնի վերափոխման տոնի օրը՝ Սբ. Պատարագից անմիջապես հետո, կատարվում է խաղողօրհնության կարգ և ապա օրհնված ողկույզները բաժանվում է ժողովրդին:

Խունկը ոչ միայն անուշահոտություն է տարածում, այլ նաև ախտահարում է միջավայրը: Միջնադարի բժիշկ Ամիրդովլաթ Ամասիացին վկայում է, որ խունկը ամրացնում է հիշողությունը, առողջացնում բանականությունը, օգնում է քաղցկեղային հիվանդություններին ու մազաթափության դեպքում, մաքրում է մաշկը տարբեր տեսակ բորբոքումներից: Հնագույն ժամանակներից խունկը համարվել է հականեխիչ:

Սուրբ Պատարագի ժամանակ սարկավագի կողմից ասված այս խոսքերին անմիջապես հաջորդում է մի գործողություն: Ներկաները, երեսները խաչակնքելով և խոնարհվելով, երկրպագում են:

Ի՞նչ իմաստ և ակունք ունի մոմավառությունը:

Վախը թերահավատության նշան է. թերահավատությունը մենք վաղուց ենք մերժել մեզանից, նրա հետ վախն էլ թող փախչի մեր մտքերից ու խորհուրդներից (Վարդան Մամիկոնյան):

Մեզանից ոչ ոք չի ուզում հողեղեն ու մահկանացու մարդուց արժանանալ պատվի, որը ուտիճն ու ցեցն են ապականում և գողն էլ տանում է մի ակնթարթում (Ղևոնդ Երեց):

Քրիստոնեությունն ունի իր արտաքին նշանը: Այն արտաքին լինելուց բացի, կրում ենք մեր սրտում և դրանով իսկ ճանաչելի դառնում որպես քրիստոնյա: Այդ նշանը տվեց մեզ Տերը՝ Հիսուս Քրիստոս, Իրեն հիշելու համար:

Յուրաքանչյուր քրիստոնյա իր կյանքում մասնակից է լինում հոգևոր բարեպաշտական այնպիսի արարողությունների, որոնք Հայ Առաքելական Սուրբ եկեղեցու ծեսի բաղկացուցիչ հիմնական բաժիններից են: Այդ արարողություններին նրանք առնչվում են որոշակի պահերի և դեպքերի առիթով կամ էլ եկեղեցական որոշ տոներին:

Մի՛ հագիր հագուստներ, որով կարող ես գովաբանվել ու մեծարվել, որոնք կարող են քեզ հպարտացնել ու փառավորել (Անտոն Անապատական):

Քրիս­տոս ի­րա­կա­նաց­րեց յուր մար­գա­րեա­կան գոր­ծու­նեու­թյան նպա­տա­կը քա­հա­նա­յա­պե­տա­բար մա­տու­ցած պա­տա­րա­գով: Քա­հա­նա­յա­պե­տա­կան պաշ­տոնի գա­ղա­փարն ու հի­մունքն Աս­տու­ծո և մար­դու մի­ջի հաշ­տու­թյունն է, որ ար­տա­հայտում է ա­մե­նայն քա­հա­նա­յու­թյան և նո­րա զո­հա­բե­րու­թյան մեջ:

Ծննդոց գրքում կարդում ենք. «Տէր Աստուած մարդուն ստեղծեց երկրի հողից» (Ծննդ. 2, 7): Եւ երբ Ադամն ու Եւան անհնազանդ գտնուեցին Աստծուն, ճաշակելով արգելուած պտուղը դրախտում, Աստուած անիծեց նրանց՝ Ադամին ասելով. «Քո երեսի քրտինքով ուտես հացդ մինչեւ հող դառնալդ, որից ստեղծուեցիր, որովհետեւ հող էիր եւ հող էլ կը դառնաս» (Ծննդ. 3, 19):

Ավելի լավ է մեզ լիովին հանձնենք Քրիստոսին, երբ հիվանդանում ենք: Պետք է մտածենք, որ ցավի պահին մեր հոգին համբերության և փառաբանության կարիքն ավելի շատ ունի, քան «պողպատե» մարմնում, որի օգնությամբ կարող ենք ֆիզիկական մեծ սխրանքներ գործել: Քանի որ առանց հասկանալու փառասիրության և պարծենկոտության վտանգի մեջ ենք հայտնվում այդ սխրանքների պատճառով, որովհետև մեզ կարող է թվալ, թե ունակ ենք սեփական «հեծելազորային գրոհով» դրախտը նվաճել:  

Մարդիկ սովոր են «խոստովանություն» բառը հասկանալ որպես Խոստովանության խորհուրդ եկեղեցու զավակների բերանում, դրա՝ «խոստովանություն» բառի   տարածվածության և շատ օգտագործման պատճառով: Սակայն այս բառը Աստվածաշնչում հիշատակվում է երեք տարբեր իմաստներով.

1. Եղբայրներից մեկն ասաց հայր Պիմենին. «Հայր, ես մեծ մեղք եմ գործել և ուզում եմ երեք տարի ապաշխարել»: Ծերն ասաց. «Դա շատ է»: Եղբայրը հարցրեց. «Իսկ մեկ տարվա ընթացքո՞ւմ», «Դա էլ շատ է», ասաց ծերը: Եղբայրը նորից ասաց. «Հայրերը ապաշխարության համար քառասուն օր են նշանակել»: Այդ ժամ ծերը պատասխանեց. «Շատ է նաև դա: Ես հավատում եմ, որ եթե մեղք գործողը ամբողջ սրտով զղջա և այլևս չընկնի այդ մեղքի մեջ, ապա Աստված նրա ապաշխարությունը երեք օրում էլ կընդունի» («Հարանց Վարք»):

Վաղնջական եկեղեցում եղել են մի քանի եկեղեցական Հայրեր, որոնք գրել են ընդդէմ դիակիզման: Նրանց քննադատութիւնները հիմնականում ուղղուած էին հռոմէացիների դէմ, քանի որ առաջին քրիստոնեաները չէին ուզում ընդօրինակել այդ հեթանոսական սովորութիւնը: Սա բաւական ուշագրաւ է, քանի որ Հռոմում գոյութիւն ունէին այլ մեղսալի սովորութիւններ։ Ուստի եկեղեցու Հայրերն ուզում էին տեղեկացնել եւ զգուշացնել, որպէսզի քրիստոնեաները չընդօրինակեն դրանք:

«Ահավասի՛կ ես և իմ զավակները, որոնց Աստված ինձ տվեց» (Եբրայեցիս 2:13):

Սուրբ Մկրտությունը Հայ Եկեղեցու յոթ խորհուրդներից է: Այն մարդու հոգևոր կյանքի սկիզբն է՝ Եկեղեցուն անդամագրվելու և քրիստոնյա դառնալու հիմնական պայմանը: Սուրբ Երրորդության անունով ջրի մեջ երիցս ընկղմամբ մկրտվողը մաքրվում է ադամական և մինչև այդ գործած մեղքերից՝ դառնալով քրիստոնյա ու Եկեղեցու անդամ: Չափահաս տարիքում մկրտվելու դեպքում՝ կարևոր է խորհրդին գիտակցաբար ու պատրաստված մոտենալը:

Երկրպագությունից հետո քահանան առաջին անգամ Սուրբ Հաղորդություն է տալիս մկրտվածին, ինչը խորհրդանշում է տվյալ անձի ամբողջական անդամակցությունը Քրիստոսի Եկեղեցուն: Սուրբ Հաղորդության կարևորությունը հաշվի առնելով՝ (տես՝ Սուրբ Հաղորդություն. երկյուղով և հավատով առա՛ջ եկեք) լավ կլինի, որ չափահաս մկրտվողը պատրաստվի՝ պահեցողությամբ:

Արդյո՞ք այսօր մարդը խորհում է հավիտենական կյանքի մասին, պատրաստվո՞ւմ է երկնային բնակության համար, մտածո՞ւմ է, թե ինչպիսի ճամփորդություն է սպասվում իրեն, ինչ պատրաստություն պիտի տեսնի:

Քրիս­տոս, ե­կած լի­նե­լով մե­ղան­չա­կան մար­դու փրկու­թյան հա­մար, բնա­կա­նա­բար ոչ միայն հաշ­տու­թյան միջ­նորդ պետք է լի­ներ Աս­տու­ծո և մար­դու մի­ջև, այլև մի նոր հարա­բե­րու­թյուն ու նոր ուխտ պետք է հաստա­տեր նո­ցա մեջ:

Խրատները, բազում օրինակներն ու վարդապետությունը կարող են օգնել այն մարդուն, ով ցանկություն ունի դուրս գալու բազում մեղքերի սարդոստայնից, ուր հայտնվել է՝ հեռվանալով ուղիղ և առաքինի ընթացքից: Եթե մարմնի հիվանդությունը բուժվում է դեղերով, ապա հոգու հիվանդությունը բուժվում է ապաշխարությամբ: Ապաշխարության մասին կայքի այս բաժնի խրատները լավագույն կերպով, օրինակներով առաջարկում են հոգին բուժելու մի շարք դեղատոմսեր: Սբ. […]

«Վա՜յ ձեզ, որ այժմ ծիծաղում եք, քանզի կսգաք ու լաց կլինեք» (Ղուկաս 6.25), Քրիստոս այս խոսքերով ոչ թե անմեղ ու չափավոր ծիծաղն է մեղք համարում, այլ ամբարտավան, ինքնագոհ ու անմաքուր սրտից ծնված անպատկառ ծիծաղը, երկրային ցոփ կյանքով ապրող, իրեն ամենակարող կարծող, Աստծո երկյուղն ու սերը չունեցող և իր մեղքերի համար չսգացող մարդու ծիծաղը: