Երեց Տիմոթեոսը հայր Պիմենին ասաց. «Մի կին կա Եգիպտոսում, որ պոռնկությամբ է զբաղվում և իր` դրանով վաստակածը տալիս է աղքատներին»:
Մարդը կրակի մեջ այրվող օձ տեսավ և որոշեց հանել նրան բոցերի միջից: Երբ դուրս հանեց, օձը խայթեց նրան՝ անտանելի ցավ պատճառելով: Մարդը նրան մի կողմ նետեց, և օձը կրկին կրակի մեջ հայտնվեց: Մարդը մի երկաթե ձող վերցրեց և կրկին հանեց օձին՝ փրկելով նրա կյանքը:
Եկեղեցու չորս նշաններով կարելի է լիովին ճանաչել ոչ միայն նորա ճշմարտությունն, այլև նորա էությունն ու հատկություններն, որոնց վրա ըստ երևույթին հարկ չկա առանձնապես խոսելու: Սակայն որպեսզի ճշմարիտ Եկեղեցու էությունը կատարելապես պատկերանա հավատացողի հոգու մեջ, անհրաժեշտ է գեթ մի ակնարկ ձգել նաև նորա հատկությանց վրա:
Մի անգամ ծեր վանականին հարցրին, թե ինչ է նշանակում «աղոթքը մեղք կհամարվի» խոսքը: Այդ պահին նրա մոտ մի հավատացյալ կին եկավ՝ օրհնություն խնդրելու: Ծերը նրան ինչ-որ բան խնդրեց անել, իսկ վերջինս պատասխանեց, որ հիմա չի կարող, իսկ հետո կտեսնի ինչ կարող է անել:
Վաթսուն տարի է` այս տկարության մեջ եմ, բայց ոչ մի բանի կարոտ չմնացի` Աստծո խնամարկության և դարմանման շնորհիվ»:
Մի առևտրական իր խանութից դուրս բազմաթիվ գնացուցակներ է փակցնում, աթոռը դնում խանութի դռան մոտ, նստում և սպասում: Աստծու հրեշտակը ծերունու տեսքով մոտենում է և հարցնում.
Քանի որ յուրաքանչյուր եկեղեցի Աստուծո արքայության մի բաղկացուցիչ ու գործունյա տարրն է և միանգամայն ներկայացնում է յուր մեջ Աստուծո արքայությունը կամ Քրիստոսի թագավորությունն, ազգայնության բնական հիմքերի վրա հաստատված, հետևաբար յուրաքանչյուր եկեղեցի կկրե այն ազգի կրոնական ներքին կյանքի ու դորա արտաքին արտահայտությանց դրոշմն, որի փրկարանն է ինքը:
Խաչվերացի տոնը Սուրբ Խաչի գլխավոր և եկեղեցու հինգ տաղավար տոներից մեկն է: Քրիստոնյա բոլոր եկեղեցիները այն նշում են սեպտեմբերի 14-ին, իսկ Հայ եկեղեցին՝ սեպտեմբերի 11-ից մինչև 17-ը հանդիպող կիրակի օրը:
«Քահանայապետն, որ ի սմա, բաշխէ զշնորհս ճշմարիտս, օրինակ է մեծի քահանայապետին, յորմէ վտակն անմահութեան Հոգին Սուրբ կեանս եւ անմահութիւն բաշխէ մարդկան: Եւ դասք պաշտօնէից որոշեալ ի սմա` երկնայնոցն դասուց զանազան ունողաց զդաս եւ զպաշտօն նշանակաբար ունին զօրութիւն…»:
Զոհաբերությունն առավելաբար գործում է նաև պատերազմի դաշտում: Հերոսն իր կյանքի գնով իր ազգին է պարգևում խաղաղ և հանգիստ կյանք:
«Խրատներ հայրերից» բաժնի «Լեզվի մասին» ենթաբաժինը միտում ունի մեզ հեռու պահելու լեզվի «հիվանդություններից»՝ շատախոսությունից, ստախոսությունից, հայհոյանքից, սուտ երդումից, դատարկաբանությունից, ծաղրից, անեծքից, տրտունջից, դժգոհությունից և բամբասանքից, ինչպես նաև միտում ունի բուժելու արդեն «հիվանդությունից» առաջ եկած «վերքերը»:
Տոնախմբություն, երգ ու պար, տարատեսակ ժողովրդական խաղեր․ այս ամենը փաստում է, որ Հայաստանում Բարեկենդան է՝ կենդանության, ուրախության օր։ Ժամանակին հայոց աշխարհում Բարեկենդանը շատ սպասված օր էր։ Հայերը պատրաստում էին հատուկ ճաշատեսակներ։ Օրվան բնորոշ էին հյուրասիրությունները, այցելությունները։ Հատկապես մեծ շուքով էր նշվում Բուն Բարեկենդանը։
Մի անգամ մի ծեր հավատացյալ կին ցուրտ ձմռանը դռան առաջ կուտակված ձյունը մաքրելիս տեսնում է 8-10 տարեկան մի պատանու:
Ձանձրույթ, թախիծ կամ տխրություն՝ դարաշրջանի վտանգավոր հիվանդություններ, որ ներքուստ ջլատում և քայքայում են մարդուն, եթե ժամանակին չկանխվի նրանց տարածումը: Եկեղեցու հայրերն իրենց խրատներում նշում են, որ մյուս կրքերի նման թախիծն ու ձանձրույթը նույնպես սարսափելի են հոգու համար:
Եկեղեցու հայրերի խրատների գանձարանը լի է ողորմության մասին գանձերով: Օգտվելով անսպառ այդ գանձարանից՝ քրիստոնյան էլ իր հերթին նոր գանձեր է կուտակում երկնքում. «Ձեզ համար հարստություն մի՛ դիզեք երկրի վրա, որտեղ ցեցն ու ժանգը փչացնում են, կամ գողերը, ձեր պատը քանդելով, ներս են մտնում և գողանում այն:
Կարդում ենք Միացյալ Ազգերի Կազմակերպության www.un.org կայքէջի «Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագիր» գրությունը, որտեղ մարդու իրավունքների մասին հիշված է 30 հոդված: Օրինակ՝ այնտեղ նշված է, որ մարդու իրավունքն է ապահով ապրել (Հոդված 3), ուսանել (Հոդված 26), աշխատել (Հոդված 23), ամուսնանալ (Հոդված 16), հանգստանալ (Հոդված 24), տեղափոխվել իր երկրի մեջ կամ ճամփորդել այլ երկիր (Հոդված 13), քվեարկել (Հոդված 21) և այլն:
Մի խստապահանջ հայր, երբ իր երկու զավակներն անկարգություն էին կատարում, պատժում էր նրանց և բազմաթիվ անցքեր ունեցող դույլերով պարտադրում ջրհորից ջուր հանել և այդ դույլերով բավականին հեռու գտնվող իրենց փոքրիկ բանջարանոցը ջրել: Նրա երկու տղաներն այնքան էին գնում-գալիս, որ միայն մինչև երեկո կարողանում էին իրագործել խստապահանջ հոր կարգադրությունը:
Հավատամքի մեջ արտահայտված պարզ դավանանքը ճշտիվ որոշում է, որ Քրիստոս է կատարյալ մարդ և միանգամայն կատարյալ Աստված, այսինքն` ճշմարիտ աստվածամարդ:
Հոգևոր բարեպաշտական արարողություններից գերեզմանօրհնեքը քրիստոնեական հարության գաղափարի արտահայտությունն է: Այս արարողությամբ քրիստոնյա անհատը արտահայտում է մահվան ու հարության հանդեպ իր հիմնական հոգևոր սկզբունքները: Գերեզմանօրհնեքի նպատակն է հիշել ննջեցյալներին և ավետել նրանց հարության հույսը:
Հոգևոր բարեպաշտական արարողություններից է տնօրհնեքը: Այն հատուկ է քրիստոնեական շատ եկեղեցիներին: Տնօրհնեքը, ինչպես վկայում է Սուրբ Գրիգոր Տաթևացին, հիմնադրվել է Հարուցյալ Փրկչի կողմից: Ավետարանի վկայությամբ Սուրբ Զատկի երեկոյան հարուցյալ Քրիստոս փակ դռների միջով մտավ Վերնատուն, ուր հավաքվել էին աշակերտները, և օրհնեց նրանց (Հովհաննես 20. 19-20):
Հոգեհանգիստը ննջեցյալի համար կատարվող արարողություն է: Այն բառացի նշանակում է «հանգիստ հոգու համար»: Ողջերը, հիշելով ննջեցյալներին, հոգեհանգստի ընթացքում նրանց հոգիների հանգստության համար աղոթում են և ողորմություն հայցում Աստծուց:
«Հավատը, ինչպես և սերը չի տրվում անմիջապես և հեշտությամբ, այն պետք է փնտրել՝ ձգտելով դրան, և միայն ժամանակի ընթացքում հոգևոր ջանադիր աշխատանքից հետո է, որ հավատը գրավում է մարդու ներքին էությունը՝ դառնալով նրա համար կենսական նշանակություն ունեցող գոյության նպատակ» (Սբ. Արսեն):
Ամբրոսիոս անունով հռչակավոր մի ճգնավոր է լինում:
«Երանելի՜ են նրանք, որ պահում են նրա պատուիրանները։ Նրանք իրաւունք ունեն ուտելու կենաց ծառից եւ մտնելու քաղաքի դռներով։ Իսկ շներն ու կախարդները, մարդասպաններն ու կռապաշտները եւ բոլոր նրանք, որ սիրում են սուտը, դուրս պիտի նետուեն» (Յայտ. 22, 14-15):
Մի կալվածատեր մշտապես գալիս էր իր անմշակ հողատարածքը և գանձ գտնելու երազանքներով լեցուն տխուր նայում իր հողին, այնուհետև հեռանում: Եվ մի օր էլ այդտեղ գտնվելիս ասում է.
Այս խրատաշարում արծարծված են յոթ մահացու մեղքերից մեկի՝ որկրամոլության և այն հաղթահարելու միջոցներից՝ չափավորության, պահքի և աղոթքի մասին: Որկրամոլությունը մարմնի բնական պահանջից ավելի ուտելու ունակությունն է: Այն կատարյալ չարիք է և բազում մեղքերի պատճառ: Վնասակար է մարմնի, մտքի և հոգու առողջության համար: Որկրամոլն անհագ ուտելու պատճառով ինքն իրեն գլորում է հոգեկան և մարմնական հիվանդության անդունդը (Ծննդոց 25. 29-34; Եբրայեցիներ 12.16):
Մի արվեստագետ, ինչ-որ մեկին փնտրելով, օտար քաղաքի մայթերով անցնում է` հանդիպելով տարբեր ուղղություններով գնացող բազմաթիվ մարդկանց: Կանգնում է մի արձանի մոտ ու ասում.
Ի՞նչ է կրոնական հավատքը: Պարզապես հավատ առ Աստված, որ Նա գոյությո՞ւն ունի կամ, միգուցե, հավատ, որ կյանքը հավիտենական է, և մարդը մահից հետո կարող է արժանանալ հանդերձյալ դրախտային կյանքին, որպեսզի չհայտնվի դժոխային իրականության մեջ: Սբ. Պողոս առաքյալն այսպես է բնորոշում. «Ի՞նչ է հավատը, եթե ոչ հուսացված բաների հաստատումը և ապացույցն այն բաների, որոնք չեն երևում» (Եբր. 11:1)։ Եվ հռոմեացիներին ուղղված նամակում ասում է՝ հավատը լսվածից է, և լսվածը՝ Քրիստոսի խոսքից (Հռոմ. 10:17): Իսկ սբ. Բարսեղ Կեսարացին մի հետաքրքիր միտք է արտահայտում, թե մարդկանց հավատքը լինում է երեք տեսակի:
Բացատրական բառարանում անդաստան բառը բացատրվում է որպես դաշտերի օրհնություն: Անդաստանի կարգը Հայ եկեղեցու ծիսակարգ է մտել Կիլիկյան շրջանում 12-13-րդ դարերում: Դարեր շարունակ մեր հայրերն աղոթել են Աստծուն վերահաս պատուհասների ժամանակ: Ողջ ժողովուրդը, մասնակցելով եկեղեցում կատարվող անդաստանի արարողությանը, խնդրել են Աստծո օրհնությունը և ողորմածությունը և Խաչով ու Ավետարանով օրհնվել են աշխարհի չորս կողմերը: Նախկինում այս արարողությունը կատարվել է եկեղեցուց դուրս:
«Երբ ճաշ կամ ընթրիք ես տալիս, մի՛ կանչիր ո՛չ քո բարեկամներին, ո՛չ քո եղբայրներին, ո՛չ քո ազգականներին և ո՛չ էլ քո հարուստ հարևաններին, որպեսզի նրանք էլ փոխարենը քեզ չհրավիրեն, և քեզ հատուցում լինի: Այլ երբ ընդունելություն անես, կանչիր աղքատներին, խեղանդամներին, կաղերին ու կույրերին և երանելի կլինես, որովհետև փոխարենը քեզ հատուցելու ոչինչ չունեն: Եվ դրա փոխարեն քեզ կհատուցվի արդարների հարության օրը» (Ղուկաս 14.12-14):
