Չբժշկված հոգին անդամալույծ է դառնում
Ի՞նչ է կրոնական հավատքը: Պարզապես հավատ առ Աստված, որ Նա գոյությո՞ւն ունի կամ, միգուցե, հավատ, որ կյանքը հավիտենական է, և մարդը մահից հետո կարող է արժանանալ հանդերձյալ դրախտային կյանքին, որպեսզի չհայտնվի դժոխային իրականության մեջ: Սբ. Պողոս առաքյալն այսպես է բնորոշում. «Ի՞նչ է հավատը, եթե ոչ հուսացված բաների հաստատումը և ապացույցն այն բաների, որոնք չեն երևում» (Եբր. 11:1)։ Եվ հռոմեացիներին ուղղված նամակում ասում է՝ հավատը լսվածից է, և լսվածը՝ Քրիստոսի խոսքից (Հռոմ. 10:17): Իսկ սբ. Բարսեղ Կեսարացին մի հետաքրքիր միտք է արտահայտում, թե մարդկանց հավատքը լինում է երեք տեսակի:
Առաջինը` մարդկանց մի խումբ հավատում է Աստծուն, որպեսզի դժոխքում չհայտնվի: Այս հավատքի տեսակը կոչվում է ստրկական հավատք առ Աստված: Երկրորդը` մարդկանց մեկ այլ խումբ հավատում է, որպեսզի հայտնվի դրախտում: Սա կոչվում է վարձկանների հավատք առ Աստված: Երրորդը` մարդկանց մի մասն էլ հավատում է, որովհետև սիրում է Աստծուն: Այս հավատքը կոչվում է որդու, զավակի հավատք առ Աստված:
Ինքներս մեզ կարող ենք գտնել հավատքի այս երեք աստիճաններից որևիցե մեկում: Հետևաբար, քրիստոնյայի համար կարևոր է էապես ընկալել Ավետարանը, որպեսզի իր հավատքը լինի Հոր և որդու փոխհարաբերության լույսի ներքո, այլ ոչ թե՝ «վարձկանի» կամ «ստրուկի»: Եվ աստվածային սիրո այդ լույսը բացահայտում է ներքին մարդու փոփոխման անհրաժեշտությունը, որովհետև չվերածնված ու փոփոխություն չապրող մարդը չի կարող մուտք գործել Երկնքի Արքայություն. ինչպես ծղոտը, երբ մոտենա կրակին` կայրվի, այդպես էլ չփոփոխված անհատը չի կարող մոտենալ Երկնային արքայության լույսին:
Այդ փոփոխության խորհուրդն ապաշխարությունն է, որի հիմնաքարը կարող ենք համարել հոգևոր խոնարհությունը: Սակայն այստեղ հիշատակելի է սբ. Մարկոս Ճգնավորի խոսքը. «Խոնարհությունը ոչ թե սեփական խիղճը դատապարտելն է, այլ Աստծո շնորհն ու գթությունը ճանաչելը»։ Սա նշանակում է, որ խոնարհության շնորհը մարդու սիրտն ու հոգին լցնում է աստվածային սիրո հուսառատ և հորդառատ լույսով, զորությամբ և մարդու քայլերը մշտապես ուղղում դեպի Երկնավոր Հայրը, քանի որ հավատալ՝ նշանակում է քայլել դեպի հավատի նպատակակետն ընտրված ուղղությամբ: Այնուամենայնիվ, կարելի է նշել, որ ներկայիս քրիստոնյաների մեծամասնությունը չի գիտակցում իր հոգևոր վիճակը: Մենք ոչ միայն չենք ընկալում այդ անկյալ վիճակը, այլև մեզ թվում է, թե ինչ անում ենք, բավարար է:
Հույն վարդապետ Վլախոսը նշում է, թե քրիստոնյայի համար էական է այն ընկալումը, որ քրիստոնեությունը ոչ թե պարզապես տեսություն է կամ ուղղակի երկնային հայտնություն, այլ հոգու բժշկություն:
Պարզապես գնալ եկեղեցի և մեղքերի թողություն խնդրել կամ թողություն ստանալ, բայց հոգին չբժշկել, կամ հոգու բժշկություն չունենալ, նշանակում է այդպես էլ չհասկանալ քրիստոնեության իսկությունը, որովհետև չբժշկված հոգին հոգևոր առումով անդամալույծ է դառնում: Ավետարանում Հիսուս ցույց տվեց, թե կարծեցյալ ճշմարիտ հոգևոր կյանքով ապրող փարիսեցիներն ու օրենսգետներն ինչքան անդամալույծ են իրենց հոգու զորությամբ ու մեռյալ հոգևոր կյանքի մեջ: Ավետարանական այս դրվագում Հիսուս ոչ միայն թողություն տվեց ֆիզիկապես ու հոգեպես անդամալույծին, այլև բժշկեց նրան, մինչդեռ օրենսգետները, փարիսեցիներն անզոր կանգնած նայում էին հիվանդ անդամալույծին (Ղուկ. 5:17-26):
Արդ, քրիստոնեական կյանքը չպետք է պարզապես բավարարված լինի հավատքի արտաքին ձևերի դրսևորման մեջ, այլ կենդանի հավատքի վերածնվող հոգու ծաղկմամբ ու բժշկությամբ: Կատարել հավատքի ձևն ու կանոնը, բայց շարունակել ապրել նույն աշխարհի կյանքով՝ բնավորության բացասական գծերով հանդերձ, նշանակում է ապրել անդամալույծ հոգով: Այսպիսի անձն արդյո՞ք կունենա խաղաղություն, կհարատևի՞ խաղաղության մեջ, կհաշտվի՞ Աստծու հետ տարբեր իրավիճակներում: Հարցեր են, որոնք մտածելու տեղիք են տալիս:
Հոգեթերապևտ Ավդեևն իր «Ուղղափառությունը և բժշկությունը» գրքում նշում է, որ փրկություն բառը հունարենում երկու իմաստ ունի` փրկություն և բժշկություն: Արդ, ինչպես նշեցինք, քրիստոնեությունը պարզապես Աստծո կողմից տրված հայտնություն, գիտելիք կամ փրկության մասին խոսող պատմություն չէ, այլ նաև բժշկություն, որն արմատախիլ է անում մարդու մտքում, սրտում, հոգում բույն դրած մեղքի արմատները և անհատին պարգևում հոգևոր ու մարմնավոր առողջություն: Ավետարանը վկայում է, որ Հիսուս ոչ միայն Ինքն էր բուժում հիվանդներին, այլև, «իր մոտ կանչելով իր տասներկու աշակերտներին, նրանց իշխանություն տվեց պիղծ դևերի վրա՝ հանելու դրանք և բժշկելու ամեն ցավ և ամեն հիվանդություն» (Մատթ. 10:1):
Հոգևոր խոսքի բժշկության զորությունն արդյունավետ է գործում և ներգործում, երբ այդ խոսքը բաշխող և մատուցող անհատն ինքն արդեն բժշկված է, ինչպես նշում է «Ուղղափառ պսիխոթերապիա» գրքի հեղինակ Վլախոսը, և ինչպես Հիսուս վկայակոչում է հին հրեական առածը. «Բժի՛շկ, նախ քեզ բժշկիր» (Ղուկաս 4:23):
Հատկանշական է, որ երբ Հիսուս խոսում էր, նրան լսող մարդիկ արդեն հոգով բժշկվում էին, իսկ նրանք, ովքեր առավել ծանր ու դժվարին կացության մեջ էին, առանձնակի մոտեցմամբ էին բժշկվում: Հետևաբար, հոգևոր խոսքն ինքնին իր մեջ զորություն և բժշկություն ունի: Սակայն հարցն այն է, թե ով է հոգևոր խոսքը մատուցում: Սա նույնպես էական նշանակություն ունի: Բայց արդյո՞ք շատ են այդպիսի մարդիկ, որոնց մեջ Սբ. Հոգին լիապես գործում է:
Ցավոք, մեր ուղղակի կամ անուղղակի մեծամիտ հոգևոր վիճակը թույլ չի տալիս, որ մեր հոգին գարնան պես արթնություն ունենա և սկսի մեռյալ վիճակից ծաղկունք ապրել: Ինքնաճանաչման ուղին մարդուն տանում է դեպի հոգևոր խոնարհություն, որը հիմնված է մարդ-Աստված փոխհարաբերության, աստվածային սիրո գիտակցման ու ապրումի վրա: Վարդապետ Վլախոսը նշում է, որ հոգու բժշկություն ասելով՝ առաջին հերթին հասկացվում է մտքի բժշկություն և ազատագրում: Ուստի մտքի բժշկության անհրաժեշտություն է առաջանում, որը հոգևոր հայրերը վերակենդանություն կամ մաքրագործում են անվանում:
Բնականաբար, այս ամենի համար անհրաժեշտ է ճշմարիտ հավատքի գործոնը: Հավատքի փոփոխությամբ փոխվում է նաև բժշկության արդյունքը: Հոգու բժշկության համար անհրաժեշտ է զգալ նաև հոգևոր հիվանդության առկայությունը: Ինքնաճանաչողությունը կազդուրվելու գլխավոր աստիճաններից մեկն է: Ով ընկալում է իր բնության, էության ճշմարիտ պատկերը, նա սկսում է ճանաչել և հասկանալ նաև Աստծուն՝ ստանալով աստվածային զորության աջակցությունը:
Անշուշտ, միայն այսքանը բավարար չէ, անհրաժեշտ է նաև բժիշկ, և այդ բժիշկն այս պարագայում հոգևորականն է, հոգևոր հայրը, ով առաջին հերթին ինքն է բուժվել կամ գտնվում է այդ փուլում: Այն անձը, ով հաղթահարել է դևերի մեքենայությունները, կարող է ճիշտ ուսուցում և օգնություն փոխանցել իր հոգևոր զավակներին: Նա, ով գիտի, թե ինչ մեծ գանձ է հոգևոր առողջությունը, կարող է օգնել և բուժել ուրիշներին: Նա, որ կարողացել է վերագտնել մտքի արթնությունը, կարող է աջակցել նաև մյուսներին՝ մտքի և սրտի արթնություն ապրելու համար:
Բայց այս ամենից վեր, առանց Սուրբ Հոգու հետ հաղորդակցության, անհնար է բժշկվել: Ահա թե ինչ է ասում սբ. Մարկոս Ճգնավորը հոգու մեծագույն Բժշկի մասին. «Քրիստոսի քաղցն ունեցողի համար շնորհը կերակուր է, ծարավի համար՝ թարմացնող ըմպելիք, մրսողի համար՝ հագուստ, հոգնածի համար՝ հանգիստ, աղոթողի համար՝ ապահովություն, ողբացողի համար՝ մխիթարություն»։
Սուրբ Հոգին՝ Մխիթարիչը, ձեռք է մեկնում ձախողված մարդուն, որն անդադար փորձում է հասնել հոգևոր կատարելության, սակայն անհաջողության է մատնվում: Ամեն քայլափոխի կարող ենք սխալներ գործել: Մեր հաղթությունն այն է, որ տեսնենք մեր սխալները, ընդունենք դրանք, ձգտենք պայքարել մեղքի դեմ Աստծու Հոգու առաջնորդությամբ և փոխվել, աստիճանաբար դառնալ ավելի հղկված և լուսավոր, ինչպես սբ. Պողոս առաքյալն է ասում. «Թեպետև մեր այս արտաքին մարդը քայքայվում է, բայց մեր ներքին մարդը նորոգվում է» (Բ Կորնթ. 4:16):
Արդ, տեսնել մեղքը, ձգտել ուղղվել և փոխվել՝ սա է մեր հոգևոր պատերազմի հաղթության գրավականը: Եվ վերջում մեր խոսքն ավարտենք մի առակով։
Այգեպանի խնձորենիներն այս անգամ անպտուղ չեն լինում, բայց նա զամբյուղով լի կարմրաթուշ, աչքի զարնող խնձորների մեծ մասն առանձնացնում է և պատրաստվում դրանք հեռացնել իր այգուց: Այգեպանի որդին հարցնում է.
– Հայ՛ր իմ, ինչո՞ւ ես այս գեղեցիկ խնձորները ցանկանում քո այգուց դուրս նետել:
Այգեպանը պատասխանում է.
– Թեև դրանք տեսքով գեղեցիկ են ու մեծ, սակայն որդնած են ու ոչ պիտանի:
Այդպես էլ կլինի Մարդու Որդու գալստյան ժամանակ, երբ շատ քրիստոնյաներ իրենց արտաքին հարդարմամբ ու տեսքով արժանի կթվան Երկնքի Արքայություն մտնելու, սակայն ներսից կլինեն մեղքով պարուրված ու հոգով չբժշկված, և անկարող կլինեն մուտք գործելու Երկնքի այգին:
Կարևորը ոչ թե հավատքի ձևն է, այլ հավատքի բովանդակությունը:
Հովհաննես Մանուկյան
