Իմ հայրն էլ տարեց հասակում ճանճի պատճառով խոնարհ դարձավ: Մի անգամ քույրս նրան լաց լինելուց տեսավ: «Ի՞նչ է պատահել, հայրիկ,- հարցրեց նա,- Թոռներիցդ ինչ-որ մե՞կն է նեղացրել քեզ»:
Ժամագրքում «Զսաղմոսերգութիւնս եւ զաղաչանս» մաղթանքից հետո կարդում ենք. «Եւ ասի ժամամուտ ըստ կարգի աւուրց պահոց եւ տօնից Տերունականաց, և ամենայն սրբոց»: Տարվա բոլոր օրերի, տոների համապատասխան Ժամագրքում կան ժամամուտներ: Ժամամուտ նշանակում է ժամերգության մուտք: Ապա հաջորդում են ճաշու փոխերը, և երգվում է ճաշու շարական՝ ըստ օրվա կարգի՝ պահոց, տերունի կամ սրբոց: Կարդացվում են սուրբգրային ընթերցումներ, երգվում են ճաշու «ալէլուիա»-ներ, «մեսեդիք»-ներ: Վերջում ընթերցվում է օրվա համապատասխան Ավետարանը, երգվում է «Հավատամք»-ը, ու «Եւ եւս հաւատով» քարոզով, «Տէր մեր եւ Փրկիչ» աղոթքով ավարտվում է ժամերգությունը:
Ճաշու Վեցերորդ ժամի աղոթքն ուղղված է Հայր Աստծուն, որից խնդրում ենք օգնականություն մարդկային տկար բնության համար՝ չարի դեմ պատերազմելու: Այս ժամի տնօրինական հիշատակն է Քրիստոսի չարչարանքները, խաչելությունը և արևի խավարումը: Ավանդությունից մեզ հայտնի է, որ Ադամն այս ժամին դրժեց պատվիրանն ու ճաշակեց պտղից: Այս նույն ժամին մեր Տերը խաչը բարձրացավ մարդկության փրկության համար, Իր վրա վերցրեց նախամարդու պատիժը խաչի անարգական մահով: Այս ժամին Փրկիչը խաչի վրա քացախախառն լեղի ճաշակեց, որպեսզի մեր դառնությունները քաղցրացնի: Եվ այս ժամի աղոթքներով պատվիրվում է արթուն լինել և զգուշանալ չարից:
Երեկոյան ժամերգությունը Գիշերայինի և Առավոտյանի հետ կազմում է ժամերգությունների երեք գլխավոր ժամապահերը: Երեկոյան ժամերգությունն ամենօրյա է, ամբողջ տարվա մեջ չի կատարվում միայն Ավագ Շաբաթ օրը: Սբ. Ներսես Շնորհալու հրահանգով սովորություն է եղել Երեկոյան ժամերգությունից առաջ Յայսմաւուրք կարդալ: Երեկոյան ժամերգությունը կատարվում է մայրամուտից առաջ «Ի դէմս Որդւոյն Աստուծոյ, որ էջ ի խաչէն եւ պատեալ պաստառակալաւ՝ եդաւ ի գերեզմանի»: Այս ժամն Աստվածորդու թաղման խորհուրդն ունի, որովհետև Հովսեփ Արիմաթիացին այդ ժամին իջեցրեց Հիսուսի մարմինը խաչի վրայից և դրեց գերեզմանի մեջ:
Հայ եկեղեցու ինը ժամերգություններից երեքը Ճաշու ժամերգություններն են՝ Երրորդ ժամ, Վեցերորդ ժամ, Իններորդ ժամ, որոնք կատարվում են 3-րդ, 6-րդ և 9-րդ ժամերին, մեր այսօրվա ժամանակով՝ ժամը 9-ին, 12-ին և 15-ին:
Հանգստյան ժամերգությունը օրվա վերջին ժամերգությունն է, որով եզրափակվում է օրը, և ավարտվում են պաշտամունքային ժամերը: Այս ժամի աղոթքն ուղղում ենք Հայր Աստծուն, որ Իր Միածնի պահպանողական Աջով պահպանի մեզ խավարային գիշերվա մեջ: Ժամերգությունը կատարվում է գիշերը քնից առաջ, ուստի և կոչվում է Հանգստյան: Կոչվում է նաև Եկեսցէ, որովհետև սկսվում է Եկեսցէ սաղմոսով:
Երևի միայն եկեղեցին է, սովորական հոգևոր խոսքը, որը կարող է հոգեխանգարումից ապահովագրել ոչ այնքան հեռվից թշնամու շարժը տեսնող ու օրվա մեջ մի քանի անգամ սեփական մաշկի վրա սեփական ոստիկանության բռնությունները զգացող ժողովրդին։
Արևագալի ժամերգությունը կատարվում է արևածագին՝ «Ի դէմս Հոգւոյն Սրբոյ»: Արևագալի ժամը Քրիստոսի հարության խորհուրդն ունի, որովհետև Հիսուս այս ժամին երևաց աշակերտներին Իր հարությունից հետո: Այս ժամերգությունը հիշեցնում է մեզ նաև Քրիստոսի Երկրորդ գալուստն ու մարդկանց համընդհանուր հարությունը:
Առավոտյան ժամերգության վերջում արձակման կարգը կատարվում է ըստ տերունի, սրբոց և պահոց օրերի՝ որդեգրելով սաղմոս-շարական-քարոզ-մաղթանք ձևը:
Մոր բարեպաշտությունը մեծ նշանակություն ունի: Եթե մայրը խոնարհություն ու Աստծո վախն ունի, ապա տանն ամեն ինչ այնպես է, ինչպես հարկն է: Ես երիտասարդ մայրերի եմ ճանաչում, որոնց դեմքերը շողում են, չնայած որ այդ կանայք ոչ մի տեղից օգնություն չեն ստանում: Երեխաների հետ շփվելով՝ ես հասկանում եմ, թե նրանց մայրերն ինչ վիճակում են գտնվում:
Խաղաղական ժամերգության կարգը կատարվում է «Ի դէմս Հոգւոյն Աստուծոյ, այլ եւ ի դէմս Բանին Աստուծոյ, որ եդաւ ի գերեզմանի, եւ էջ ի դժոխս, եւ խաղաղութիւն արար հոգւոցն» (Ի դէմս Սուրբ Հոգի Աստուծո և ի դէմս Որդի Աստուծո, որ դրվեց գերեզման և իջավ դժոխք ու խաղաղեցրեց հոգիներին):
Գիշերային ժամերգության մեջ չկան Տերունական հատուկ հիշատակություններ, թեպետ Տերունական հիշատակությունը Սուրբ Ծնունդն է և այդ ժամին կատարված այլ իրողություններ, որոնք սակայն չեն հիշատակվում: Միայն ընդհանուր կերպով հիշատակվում է մեր անձերն Աստծո խնամքին և պահպանությանը հանձնելու հանգամանքը: Այս ժամի խորհուրդը հոգևոր արթնությունն է:
Ժամերգությունը ընդհանրական աղոթք է, որ կատարվում է եկեղեցում ամեն օր, որոշակի ժամին (այստեղից էլ՝ ժամ-երգություն բառը): Ժամերգությունները եկեղեցու աղոթական կյանքի հիմքն են, առանց որի եկեղեցում չի կարող լինել հոգևոր կյանք:
Աստվածային հավիտենություն խորհրդանշող և մտքին անհաս յոթ թվի մասին է Սուրբ Գիրգոր Նարեկացին իր աղոթամատյանում անդրադառնում:
Մարդեղացյալ Աստվածորդու հիշյալ խոսքերն արդեն շուրջ երկու հազար և ավել տարիներ հնչում են Սուրբ Գրքի խորախորհուրդ էջերից` հասցեագրված աշխարհ եկող յուրաքանչյուր մարդու. «Ահավասիկ Ես դռան առաջ եմ և բախում եմ. եթե մեկը ականջ դնի Իմ ձայնին և բաց անի դուռը, կմտնեմ նրա մոտ և կընթրեմ նրա հետ, և նա` Ինձ հետ «(Հայտն. 3:20): Հայտնության գրքում արձանագրված Տիրոջ խոսքերը, սակայն, պետք չէ բառացիորեն ընկալել: Տերն ամեն վայրկյան, առանց «հոգնելու» բախում է յուրաքանչյուր մարդու «սրտի դուռը», մինչ վերջինս ականջ կդնի Նրա ձայնին և բաց կանի իր սիրտը Տիրոջ առջև:
Աստված միշտ առաջնորդում է մեզ և հարկ է, որ Աստծո օրհնությամբ ու առաջնորդությամբ կարողանանք հոգևոր արժեքներ ստեղծել, որոնցով էլ կարժանանանք Աստծո գովքին և կլինենք իմաստուն տնտեսներ:
«Ոչ ոք չի կարող երկու տիրոջ ծառայել» (Մատթ.6։24)։ Չենք կարող Աստծուն ծառայել և հարստության գերի լինել։ Պետք է ընտրենք՝ Աստծո՞ւն ենք ծառայում՝ ընտրելով Կյանքը, որդեգրությունը, հավիտենականը, երկնային մնայուն գանձերը, թե՞ հարստության գերի ենք դառնում, որը մեզ դեպի կործանում է տանում։ «Ի՞նչ օգուտ կունենա մարդ, եթե ամբողջ աշխարհը շահի, բայց իր կյանքը վնասի» (Մատթ. 16։26)։ Ուրեմն՝ ընտրենք կյանքը։ Հիսուս Քրիստոս ասաց. «Ես եմ ճանապարհը, ճշմարտությունը, և Կյանքը» (Հովհ. 14։5-7)։ Քայլենք մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսի ձեռքն ամուր բռնած, հաստատուն մնալով մեր հավատքի մեջ։
Գողգոթայի բարձունքում Քրիստոս կատարեց մարդկության փրկագործության վեհ ու սքանչելի խորհուրդը. կատարվեց այն, ինչ նախասահմանված էր հավիտյաններից առաջ, և կանխատեսել էին մարգարեները:
Երբ գիշերները նայում եմ աստղերին, մտածում եմ, որ մեր գյուղի երկինքն ուրիշ է՝ ավելի աստղազարդ: Ես սիրում եմ մեր գյուղի երկինքը:
Այսօր գումարով կարելի է վաճառել ու գնել ամեն ինչ, մինչև իսկ՝ մարդու մարմինն ու անգամ հոգին։ Քրիստոս չէր ասում, թե հարուստը չի մտնելու Աստծո Արքայություն, այլ մտնելու է, բայց դժվարությամբ։
«Ո՞վ իրականում կարող էր բաժանել և միմյանց հետ բնական միությունից բռնի կերպով անջատել նրանց, ովքեր մեկ սուրբ մարմնի միջոցով կապված են ի Քրիստոս միությամբ: Չէ որ եթե «բոլորս այդ միակ հացից ենք վայելում», ապա բոլորս մեկ մարմին ենք կազմում» (Ա Կորնթացիներ 10:17), քանզի Քրիստոս չի կարող բաժանվել: Դրա համար եկեղեցին կոչվում է Քրիստոսի մարմին, իսկ մենք, ըստ Պողոս առաքյալի ըմբռնման՝ առանձին անդամներ (Ա Կորնթացիներ 12:27): Մենք բոլորս, սուրբ մարմնի միջոցով միանալով Քրիստոսի հետ, իբրև Նրա՝ միակի և անբաժանելիի ստացողներ մեր մարմիններում, պետք է համարենք, որ մեր անդամներն առավելաբար Նրան են պատկանում, քան մեզ»,- ասել է Սբ. Կյուրեղ Ալեքսանդրացին:
Մենք պետք է զգոն լինենք, որովհետև Ահեղ Դատաստանի օրն արդարացում չենք ունենալու: Մեր նպատակը, գլխավորապես, հոգևոր օգուտ ստանալն է, այլ ոչ միայն՝ նյութական: Եվ եթե ինչ-ինչ պատճառով ձեզ ապրանքագիր չեն տալիս, պետք է համարեք, որ հոգևոր վնաս եք կրել:
«Քրիստոս յարեաւ ի մեռելոց»: Աստվածամարդու հրաշափառ Հարությամբ այլևս «լվացվեցինք, մաքրվեցինք, արդարացվեցինք մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսի անունով» (Ա Կոր Զ11) և կանչվեցինք մասնակցելու Արքայական հարսանիքին:
Ահա այս պատվիրանն է, որ պետք է գրվի մեր սրտերում, ուղեկցի մեզ մեր ամեն արարքում, կատարելապես ապրի մեր կյանքում, նույնանա մեր կյանքին, լինի մեր բոլոր ճանապարհների թե՛ սկիզբը, թե՛ վախճանը, լցնի մեր այս վաղանցուկ կյանքի ամեն ակնթարթը և մեզ հավիտյանս միավորի Տիրոջ հետ` Նրա անվախճան Ցնծության մեջ…
Աշխարհի ստեղծագործության առաջին իսկ օրից կինն ունեցել է իր յուրահատուկ տեղն ու դերը՝ կարևոր դեր խաղալով նաև կրոնների պատմության մեջ: Ուսումնասիրությունների արդյունքում ակնհայտ է տարբեր կրոնների մեջ կնոջ մասին տարբեր ըմբռնումների, ընտանիքում նրա տեղի և դերի մասին:
Վանականը կարոտոֆիլ էր եփում ընթրիքի համար ու աղոթում: Հոգում խաղաղություն էր, անդորր: Նույնիսկ սենյակում պտտվող ճանճերը նրան չէին խանգարում: Բայց հանկարծ շեղվեց աղոթքից:
Երանելի է այն անձը, որ ջրով և հոգով ծնվում է Հայաստանի Ազգային Եկեղեցու՝ Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու մյուռոնված Մկրտարանում, որովհետև ծնվում և քայլում է լուսավոր ուղիղ ճանապարհի և ճշմարիտ դավանանքի մեջ, և ոչ աղանդավորների նման է, որոնք մոլորված քայլում են խավար ճանապարհի մեջ և որոնց դավանանքը կեղծիքների բույն է Աստվածաշնչի վկայությամբ:
Եվ արդ, մարդու ողջ գոյության նպատակը հենց իր ներքին կյանքն ապրելն է: Հրեաներն ասում են, թե մարդ այս աշխարհ է գալիս որպես մի «վայրի այծիկ» (շատ մաքուր ու անմեղ, բայց դեռևս վայրի), և պետք է հեռանա այս աշխարհից որպես Հրեշտակ: Հարց տանք մեզ. մենք ապրո՞ւմ ենք այդպես, մենք այդ այծիկին դարձնո՞ւմ ենք Հրեշտակ, թե՞ դեռ մի բան էլ ապականում ենք նրա մաքրությունը և այդ անմեղ արարածին դարձնում գազան, որը շուտով սկսում է հոշոտել շուրջբոլորը…
Ռայիթայից մեզ մոտ եկած եղբայրները պատմեցին, թե մի ողբացող ծեր կար, որ նստում էր այրում, և Նա այնքան արթուն էր մտքով, որ ուր էլ գնար, ամեն քայլափոխի քննում էր իր անձն ու ասում. «Ի՞նչ է, եղբա՛յր, որտե՞ղ ենք մենք հիմա»: Եվ եթե իր մտքերը գտնում էր աղոթելիս և սաղմոսելիս, ասում էր.
Մի օր ծառը որոշեց առանց արմատների ապրել:
