Յուրաքանչյուր քրիստոնյայի կյանքում հոգու պահանջ է և անհրաժեշտություն եկեղեցի այցելելն ու պարբերաբար մասնակից լինելը եկեղեցական արարողություններին: Աստծո տունն աղոթքի տուն է, որտեղ մենք, հանդիպելով Աստծուն, վայելում ենք Նրա ներկայությունը: Եկեղեցի հաճախող յուրաքանչյուր մեկը պետք է փորձի ծանոթանալ և կատարել այն կանոնները, որ վերաբերում են եկեղեցի հաճախողներին, որպեսզի իրենց պահվածքով որևէ կերպ չվիրավորեն Տիրոջը, տաճարի սրբությունը և աղոթող անձանց հոգևոր զգացումները:
Ե՛ս եմ ոչխարներուն դուռը» (Յհ․ 10.7)։ Աշխարհի մէջ գոյութիւն ունին հարիւրաւոր կրօնքներ, որոնք երկինք առաջնորդող հարիւրաւոր ճամբաներ ու դռներ ցոյց կու տան մեզի։ Փրկութեան հասնելու համար հազարաւոր միջոցներ կը ներկայացուին, ինչպէս օրինակ, անդամ ըլլալ այսինչ կամ այնինչ եկեղեցիին, յաճախել այսինչ կամ այնինչ հոգեւոր ժողովարանը, թղթիկի մը վրայ գրել թէ մենք որոշած ենք մեր կեանքը Յիսուսի տալ, «պարտադրուիլ» Սուրբ Հոգիին լեզուներով խօսիլ, մնայուն կերպով եկեղեցի յաճախել ամէն Կիրակի, այս եւ նման շատ մը բաներ կը ներկայացուին իբրեւ փրկութեան պայման կամ միջոց։
Մի օր երկու հին ընկեր հանդիպեցին փողոցում: Նրանցից մեկը, ով պատրաստվում էր ամուսնանալ, մյուսին հարցրեց, թե արդյոք նա ամուսնացած է: Ընկերը պատասխանեց, որ շատ տարիներ առաջ որոշեց ամուսնանալ ու սկսեց կատարյալ կին փնտրել իր համար: Առաջին թեկնածուն, որին հանդիպեց, բացառիկ գեղեցկություն ուներ, սակայն շուտով պարզ դարձավ, որ նրա ներաշխարհը բավարար չափով հոգևոր չէր:
Մի հավատավոր ու արդար մարդ լսեց, որ իր բնակավայրից ոչ հեռու մի ծառ է աճում, որը հեթանոսների պաշտամունքի առարկան է: Որոշելով վերացնել այդ կռապաշտությունը, վերցրեց կացինն ու գնաց ծառը կտրելու:
Մի հարուստ ագարակատեր նայում է դեպի իր կողմը եկող քարավանին: Քարավանատերը մեծ ուրախությամբ մոտենում է, իսկ նրանից ավելի մեծ հրճվանքով ուղտերն են առաջանում և սկսում անհագորեն ուտել չորս կողմն աճած մեծ փշերն ու տատասկները:
Մարդն իրեն պատկերացրեց առանց բնակարանի, ամառանոցի, կնոջ ծնողների, որոնք հոգ էին տանում իրենց երեխաների մասին և անկեղծորեն զղջաց:
Պատարագիչ հոգևորականը շապիկի և փորուրարի վրայից գոտի է կրում: Հին ժամանակներում գոտին եղել է իշխանության նշան, իսկ այսօր այն արտահայտում է օծյալ հոգևորականի իշխանությունը:
«Ինքներս մեզ պետք է դաստիարակենք այնպես, որպեսզի մեր սիրտը միայն սեր կարողանա սփռել շուրջը` հեռու վանելով ատելությունը, նախանձը, չարությունը, բոլոր բացասական երևույթները»,- ասում է Վարդան սարկավագը: Իսկական սերը վեհացնում, ինքնակատարելագործման է տանում մարդուն. սիրող, բարուն, գեղեցիկին ձգտող մարդը սկսում է ապրել այդ արժեքներով, և, իհարկե, մաքրվում իր կյանքի ընթացքում: «Իսկ այն, ինչում մենք կթերանանք, միանշանակ, կլրացվի Աստծո կողմից, եթե Նա իրապես սիրող սիրտ տեսնի մեր մեջ»:
Մեզ խաղաղություն և խնդություն պարգևող իրականություններից է բնությունը: Այն թվում է սովորական ու բնական, և մարդը վայելում է դրա գեղեցկությունն ու շունչը: Սակայն իրականությունն այլ է դառնում, երբ միտքդ լուսավորվում է հոգևոր գիտակցությամբ ու տեսնում ես, զգում, որ գեղեցիկ ծաղիկները, դրանց շուրջը պտտվող թիթեռները, կանաչ խոտը, թփերը, ծառերը, կենդանիներն ու կապուտակ երկնակամարը և դրա լազուրում լողացող ամպերն ամենևին էլ ինքնաստեղծ չեն ու պատահաբար չեն հայտնվել:
Հավիտենականության շավիղներով ընթանալիս մարդ-Աստված փոխհարաբերության խորքում, այսպես ասած, խարսխված է մի պայման, որն էական է այդ հարաբերության արտացոլման մեջ: Անշուշտ, այդ առումով առաջին միտքը, որ գալիս է, հավատն է առ Աստված: Առանց հավատի, առավել ևս հավատի հիմնասյունի` վստահության առ Աստված, չի կարող լինել ամուր հաղորդակցություն Արարչի հետ:
Ժամանակը թռչում է: Ես խոսում եմ, և ժամանակը թռչում-անցնում է: Ներկան շարունակ դուրս է պրծնում մեր ձեռքերից, մենք շարունակ մեկ այլ ժամանակում ենք ապրում՝ անցյալի ու ապագայի միջև, և չենք նկատում ներկան: Այժմ ժամացույցի սլաքները մեկն անց են ցույց տալիս, բայց մենք ոչ թե այդ ժամով ենք ապրում, այլ վաղվա կամ վաղը չէ մյուս օրվա օրով, մտածում ենք այն մասին, թե ինչ է լինելու մեկ ամիս անց, ինչպիսին ենք մենք լինելու: Եվ այնտեղ՝ դեպի ապագա, մենք ոչ թե ստեղծագործաբար ենք նայում, այլ՝ տագնապի զգացումով: Մշտապես ինչ-որ բանի սպասումը և դրա մասին մտքերը մեզ հիվանդ են դարձնում, և մենք կորցնում ենք ուրախանալու ընդունակությունը:
Արարիչ Աստված, Իր անհուն սիրուց մղված, ստեղծեց համայն աշխարհն ու տիեզերքը՝ ի վայելումն արարչության թագ ու պսակ հանդիսացող մարդու, որին և տնտես կարգեց ողջ արարչության վրա, ինչպես փաստում է Ծննդոց Գիրքը. «Տեր Աստված Իր ստեղծած մարդուն տեղավորեց բերկրության դրախտում, որպեսզի սա մշակի ու պահպանի» (2:15): Տեր Աստված պատվիրեց. «Աճեցե՛ք, բազմացե՛ք, լցրե՛ք երկիրը, տիրեցե՛ք դրան…» (1:28):
Չի կարելի մոռանալ այն մասին, որ այն ամենն, ինչ մենք գործում ենք, պետք է միայն այդ պատճառով լինի: Մեր կյանքը չպետք է «կրոնական վարք» լինի: Մենք պետք է դառնանք մարդիկ, որոնք սիրում են Աստծուն, որպեսզի մեր կյանքը կարողանա վերափոխվել, իսկ մենք ինքներս կարողանանք մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսին նմանվել:
«Այնպես պիտի լինի, որ դեռ նրանք ձայն չտված` պիտի լսեմ նրանց, դեռ նրանք չխոսած` պիտի ասեմ, թե ինչ եք ուզում» (Եսայի 65:24),-ասում է դեպի երկինք մեր հայացքների դարձին սպասող ամենակարող Աստված, քանզի` «Որքան բարձր է երկինքը երկրից, այնքան զորեղ է Տիրոջ ողորմությունն Իրենից երկյուղ կրողների վրա» (Սղմ. 102:11): Այո, Աստված մեր փրկությունն է կամենում և համբերող է մեր նկատմամբ:
Այս հարցը, անշուշտ, արժանի է մանրակրկիտ ուսումնասիրութեան: Սակայն ակնյայտ է, թէ նոյնիսկ պատմական ապացոյցների մակերեսային ուսումնասիրութիւնը ցոյց են տալիս, թէ այս խնդրի հետ կապուած կան կարծիքների տարբերութիւններ:
Հոգևորից արա այն, ինչը քեզ դուր է գալիս, իսկ հետո մնացածի համար էլ ախորժակդ կբացվի: Հոգևոր կերակրատեսակները դիր առջևդ ու նայիր, թե ինչն է ախորժակդ գրգռում: Ուզում ես մի քիչ կարդա՞լ: Մի տերողորմյայով աղոթե՞լ: Կանո՞նը, սաղմոսարա՞նը կարդալ կամ երկրպագությո՞ւն անել: Իսկ եթե ոչնչի ցանկություն չկա, այնժամ… ճիպոտ է պետք:
«Արդյոք»-ը նշանակում է, որ կասկածում ես Աստծու սիրուն և այդպիսով ինքդ էլ չեղարկում ես խնդրանքդ այն ներկայացնելու պահին, ինչն էլ նշանակում է, որ կորցնում ես արտահերթ սպասարկման իրավունքը:
Սառն ես ապրում: Թուլացել ես և այժմ պետք է հավաքվես: Մի՞թե կարող ես հանգիստ քնել, երբ հուզված ես և անհանգստանում ես որևէ բանի մասին: Ի նշան երախտագիտության մարդը կարող է գիշերը չքնել և աղոթել իր բարերարի համար: Իսկ այնուհետև նա պետք է մտածի. «Ինձ բարիք գործած մարդու համար գիշերը չքնեցի, իսկ մի՞թե Աստծու համար, Ով հանուն ինձ խաչվեց, արթուն չեմ մնա»:
Անհրաժեշտ է սկսելու ցանկություն ունենալ, քեզ հարկադրել՝ սկիզբը դնելու: Նույնիսկ երբ մարդը հոգնել է, եթե իրեն մի փոքր հարկադրում է, ապա հոգնածությունն անցնում է, և նա իրեն լավ է զգում: Այդ ոչ մեծ հարկադրանքը մեծ նշանակություն ունի, որովհետև Աստծուն մեր ցանկությունն է անհրաժեշտ միջամտելու համար, և մեզ հենց Աստվածային միջամտությունը կփրկի:
Եթե Աստծու հետ հաղորդակցվելու կարիք ես զգում, ապա չեմ հասկանում, թե ինչու չես կարողանում աղոթել: Հավանաբար փորձություն է: Այն միշտ փորձում է մարդուն խանգարել աղոթել:
Երբ դժվարանում ես աղոթել, կամացուկ սաղմոսերգիր: Դա նույնպես աղոթք է: Սաղմոսերգությունը մեղմում է սիրտը, քաղցրացնում ու ջերմացնում իր հոգևոր էներգիայով: Եվ այդկերպ լավագույն պայամաններն է ստեղծում, որպեսզի մարդը ախորժի աղոթքը: Մի քիչ ընթերցանությունը, ջերմեռանդ աղոթքը, երկրպագությունները, սաղմոսերգությունը ինձ համար լծակ են հոգևոր կյանքում:
Քրիստոսին հաղորդակցվելու համար պետք է ամեն ինչում հաճո լինել Նրան: Իսկ Քրիստոսին հաճո է, որպեսզի լավ իմաստով գոհացնենք մեր մերձավորին: Ուստի ես հատկապես ուշադրություն եմ դարձնում հոգևոր վեհանձնությանը, անձնազոհությանը: Քանի որ եթե վանականը կարգը կատարում է, իսկ այլ բաների՝ անձնազոհությանը և այլն, ուշադրություն չի դարձնում, ապա նրա կարգն անօգուտ է: Երբ մենաստան եկա(1), ինձ, որպես նոր ձեռնադրվածի, նշանակեցին սեղանապետին օգնելու: Այդ ժամանակ մի ութսունամյա տարեց վանական, որ շատ զառամյալ էր, խնդրեց, որպեսզի ապուրը նրա խուց տանեմ:
Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ Ծայրագույն Պատրիարք և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի բարձր տնօրինությամբ եկեղեցիներում Տարեմուտի գիշերը Գոհաբանական մաղթանքի ավարտին կատարվում է նռան օրհնության կարգ՝ նռնօրհնեք:
Ինչո՞ւ: Մի՞թե չենք խոսել այն մասին, որ նախքան աղոթքը պետք է կարդալ, որպեսզի սիրտը քաղցրանա: Հոգևոր սնունդ չես ստանում, դրա համար էլ բերկրանք չես զգում: Աղոթքից առաջ Սուրբ Գրքից կամ «Հայսմավուրքից» մի փոքր ընթերցելը՝ անգամ երկու-երեք տող, ջերմացնում ու քաղցրացնում է սիրտը, և ախորժակ գրգռում հոգևորի նկատմամբ: Կենցաղային հոգսերը նահանջում են, և միտքը ուղղվում է աստվածայինին:
Ինձ համար աղոթքը հանգիստ է: Գիտեմ, որ մարդն իսկապես հանգստանում է միայն աղոթքի մեջ: Երբ աղոթքը սրտից է բխում՝ ցրում է և՛ հոգնածությունը, և՛ քունը, և՛ քաղցը, որովհետև հոգին այնպես է ջերմանում, որ արդեն ոչ քնել ես ուզում, ոչ՝ ուտել: Գերբնական վիճակում ես գտնվում և այլ կերպ սնվում. հոգևորն է քեզ կերակրում:
Եթե մարդը չի զղջում և խոնարհաբար չի խոստովանում Աստծուն, ապա անպատրաստ է մնում: Պատնեշ է առաջանում, որը խոչընդոտում է Աստծու հետ նրա շփմանը: Դուռը փակ է մնում, և հոգին խաղաղություն չի գտնում: Սակայն եթե նա ասի. «Մեղա՜, Տե՛ր Աստված», ապա պատնեշը խորտակվում է կամ, ավելի լավ է ասել, Աստված բացում է դուռն, ու մարդն ընդունում է աստվածային շփման օրհնությունը:
իրտդ ինչպե՞ս պիտի աղոթքի մեջ վարժվի, եթե կրքեր ունես: Հապա վերցրու ժանգոտած լարն ու միացրու հեռախոսին: Կկարողանա՞ս դրանով խոսել: Կապն անընդհատ կընդհատվի, և միայն աղմուկ կլսես խոսափողի մեջ: Այդպես էլ մարդն է. եթե ներքուստ ժանգոտած է, կրքերով լի, ապա նրա հոգևոր կյանքում կարճ միացումներ են լինում՝ իր իսկ մեղքով: Պետք է հեռու մնալ հպարտությունից, եսասիրությունից, ինքնակամությունից, անպատկառությունից:
Երբ մարդը ճիշտ է աղոթում, այնժամ աղոթքը «դատ է դատաստանից առաջ»: Հոգևորապես առողջ մարդըը, եթե աղոթքը սկսելիս զգա, որ սիրտը քարացել է, կսկսի դրա պատճառը փնտրել, որպեսզի վերացնի:
Հավատացողի ճշմարիտ միավորությունը Քրիստոսի հետ վերջնականապես իրագործվում է Քրիստոսի կենդանարար մարմնի և արյան հաղորդությամբ: Այդ պանծալի միավորության իրական հնարավորություն տալու համար էր, որ Քրիստոս սահմանեց Եկեղեցու այդ ս. խորհուրդը: Ըստ որում, հաղորդությունն է այն ս. խորհուրդն, որով հացի ու գինու տեսակի տակ իսկ և իսկ հաղորդվում ենք Քրիստոսի մարմնին և արյան` հիշելով Քրիստոսի փրկագործությունն ու գոհանալով մեր փրկության ու նորա աննման շնորհաց համար:
Մարդը՝ որպես այդպիսին, ինչպես իր մասնակցությունն է ունենում ընտանեկան, հասարակական և պետական կյանքին, այնպես էլ՝ որպես եկեղեցու անդամ, պետք է մասնակից լինի նաև եկեղեցական կյանքին, եկեղեցում կատարվող ընդհանրական աղոթքին: Եթե ընտանեկան, հասարակական և պետական կյանքն ընթանում է երկրային տարբեր պահանջների և խնդիրների հիման վրա, ապա եկեղեցում մարդիկ միավորվում են՝ հանուն հոգևոր բարձրագույն պահանջների, Աստծո հետ հաղորդակցվելու և Նրան ծառայելու նպատակով:
