#Հարություն Ավետիսյան

Նիկոլ Փաշինյանը, ինչպես և կարելի էր սպասել, այդ ելույթում որևէ խոսք չասաց նաև Արցախի, արցախահայերի իրավունքների պաշտպանության մասին՝ այդ լռությունը հերթական անգամ վաճառելով Ադրբեջանին, որի բարեգթությունից և ոչ թե Հայաստանի պաշտպանունակությունից է կախված «լավ ուտելու» հայեցակարգի իրականացումը։

«Ես գնացել եմ, կանգնել եմ ժողովրդի առաջ, ասել եմ՝ ես պարտության պատասխանատուն եմ, ես ասել եմ՝ ժողովո՛ւրդ ջան, դատի մեզ, ասել եմ՝ դատի ինձ, ժողովո՛ւրդ ջան, ասել եմ՝ ժողովո՛ւրդ, եթե դու որոշես, որ ինձ պետք ա գնդակահարես, ես անմռունչ կկանգնեմ գնդակահարության պատի տակ»,- 2020թ․ ողբերգական պատերազմից հետո, հատկապես 2021թ․ ընտրություններից առաջ ամեն պատի տակ հայտարարում էր Նիկոլ Փաշինյանը։

Եթե ավելի պարզ ասենք, ապա իրականում անսակարկելի, անվերապահ ինքնիշխանությունը Հայաստանի իշխանության համար «կարմիր գիծ է», երբ վերաբերում է, օրինակ, Ռուսաստանի հետ հարաբերություններին, բայց այն վերածվում է ցլի դեմ գցված կարմիր լաթի, երբ խոսքն Արևմուտքի մասին է։

Այսինքն՝ մինչ Հայաստանի իշխանությունը հորթային հրճվանքով ցնծում է իրականում իրենից ոչինչ չներկայացնող այդ կանոնակարգի հաստատման կապակցությամբ, Ադրբեջանն ամենաուղիղ կերպով հասկացնում է, որ այդ փաստաթուղթը որևէ կերպ իրեն հետ չի պահելու հարմար պահի պատերազմ սանձազերծելու քայլից։

Հոկտեմբերի 22-ին Եվրոպական խորհրդարանի (ԵԽ) լիագումար նիստում քննարկվել է «Ադրբեջանում քաղաքական իրավիճակը և մարդու իրավունքների խնդիրները» բանաձևը, որի քվեարկությունը կայանալու է հոկտեմբերի 24-ին։

«Խաղաղության համաձայնագրի ստորագրման համար Հայաստանում պետք է հանրաքվե անցկացվի: Մենք պայմանագիր ենք կնքում ոչ թե Փաշինյանի, այլ հայկական պետության հետ։ Այս համաձայնագրի թիկունքում պետք է կանգնի հայ ժողովրդի քաղաքական կարծիքը»,- հայտարարել է Ադրբեջանի խորհրդարանի փոխխոսնակ Զիյաֆեթ Ասկերովը:

Հայաստանը գտնվում է չբարձրաձայնվող, արհամարհվող ճգնաժամում։ Դա հաղթահարելու համար, ի թիվս այլ անելիքների, գուցե առաջին հերթին՝ անհրաժեշտ է բազմաթիվ գաղափարների, հատկապես՝ կաղապարների, մտածողության, աշխարհայացքի և էլի շատ հասկացությունների վերարժևորում։ Սակայն դա անելուց առաջ, կենսականորեն կարևոր է «ցանկապատի կառուցումը» կամ ներքին սահմանազատումը, որի դեպքում՝ ամրագրելով անսակարկելի արժեքներն ու կառուցակարգերը, արտաքին սահմանազատումը կարող է սպասարկել ցանկապատից/սահմանից ներս գտնվող ամենայնի շահերի սպասարկմանը, և ոչ թե՝ հակառակը, ինչը տեղի է ունենում այսօր։

Երեկ Նիկոլ Փաշինյանն այցելել է Շիրակի մարզ ու ճանապարհամերձ գյուղերում կատարած հանդիպումների ընթացքում զրուցել է իրեն ուղեկցող պաշտոնյաների ու գյուղի բնակիչների հետ։

Հայաստանի կինոակադեմիան, մեծ հավանականությամբ, կատարել է քաղաքական պատվեր, գործել է ոչ թե որպես անկախ ստեղծագործողների միություն, այսինքն՝ ինստիտուտ, այլ ծառայել է առանձին վերցրած անհատի/անհատների շահերին։

2018-ին իշխանության գալով՝ Նիկոլ Փաշինյանը հասկացել է, որ իր լավատեսությանը խանգարում է Արցախը, և հետևողական գործողություններ է իրականացրել՝ սեփական լավատեսությունը բարձրացնելու, իմա՝ Արցախից ազատվելու համար։

Իշխանությունն իր ունեցած սահմանափակ ինտելեկտուալ ռեսուրսն իշխանական լծակների ու անսահմանափակ ֆինանսների հաշվին օգտագործում է բազմապատիկ ավելի բարձր արդյունավետությամբ, քան իրացվում է հակառակ դաշտում առկա բազմապատիկ ավելի մեծ ինտելեկտուալ ռեսուրսը։

Նախօրեին Մոսկվայում անցկացվող ԱՊՀ արտաքին գործերի նախարարների խորհրդի նիստի շրջանակներում Հայաստանը չի միացել «Եվրասիայում անվտանգության ապահովման սկզբունքների» և «միջազգային հարաբերություններում միակողմանի միջոցների անթույլատրելիության» վերաբերյալ հայտարարություններին:

Ադրբեջանի հետ ներկայումս բանակցվող տեսքով խաղաղության պայմանագիր կնքելու գլխավոր նախապայմանը հայ հասարակության արժանապատվության բացակայությունն է։ Նույնը՝ նաև Թուրքիայի հետ «ավելի արդար աշխարհի» էրդողանական պատկերացումներով հարաբերությունների դեպքում։ Հայաստանի ու ամենացավալի, բայց միևնույն ժամանակ՝ արդարացի բնորոշումը արժանապատվության պակասն է։

«Եթե Հայաստանն իսկապես ցանկանում է խաղաղության հասնել Ադրբեջանի հետ, ապա պետք է դատապարտի ադրբեջանցիների նկատմամբ իրականացված վայրագությունները և պատժի մեղավորներին։ Սա կարող է նաև դառնալ երկու երկրների միջև վստահության ամրապնդման արդյունավետ միջոցներից մեկը»,- հայտարարել է Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը Բաքվում անցկացվող «Անհայտ կորածների խնդրի լուծում» միջազգային համաժողովի մասնակիցներին ուղղված ուղերձում։

Կարո՞ղ են արդյոք քրիստոնեական ներողամտությամբ ու որդեսիրությամբ դիմակայել իշխանությունների դիվային ծրագրերին՝ անգամ նրանց ներկայությունը հանդուրժելով Էջմիածնի Մայր տաճարում։
Աստված գիտի։

Հայաստանը՝ որպես պետություն, շատ մոտ է այդ համախտանիշին, ինչի վկայություններից մեկն այն է, որ հասարակությունը դեռևս անվրդով ընդունում է իշխանությունների կողմից որպես իրականությունից փախուստի մոդիֆիկացիա ներկայացվող «հոգեբանական փախուստ հայրենիքից» առաջարկը։ Չմտածելով անգամ հարցնել, այդուհանդերձ, ինչպե՞ս է հնարավոր «պոզիտիվ խոսույթով» պայքարել նեգատիվ ռումբերի դեմ։

Քաղաքականությունը, ի թիվս բազմաթիվ գործոնների, առաջին հերթին կառուցվում է մտքի ու զգացմունքների վրա։ Քաղաքական մտքի շնորհիվ ծնվում են քաղաքական գաղափարները, դրանց հիման վրա՝ ծրագրերը, իսկ զգացմունքները նորմալ պայմաններում ծառայեցվում են այդ ծրագրերի հանրայնացման, հասարակության լայն շրջանակներին հասանելի դարձնելու համար։

Պարզվում է, սակայն, որ «մեր մասին աշխարհի պատկերացումներն էապես լավարկելու» ենթատեքստը ոչ այլ ինչ է, քան Հայաստանի վրա ծիծաղելու միջոցով աշխարհին զվարճացնելու նպատակադրում։ Մարդը, որ խոսում է մեր պատկերացումների ու քաղաքականությունների մակերեսային բնույթի մասին, հազարավոր կիլոմետրեր է կտրել-անցել, որպեսզի ՄԱԿ-ի ամբիոնից Հայաստանի անունից հանդես գա՝ որպես շարքային շոումեն-ստենդափեր։

Նիկոլ Փաշինյանն ու Ադրբեջանի քննիչները, ենթադրաբար, նրանց հատուկ ծառայությունների աշխատակիցները, աշխատում են նույն նպատակադրմամբ, երկուսին էլ միավորում է Ռուբեն Վարդանյանին ու մյուս հայ ռազմագերիներին ադրբեջանական բանտում պահելու նպատակը։

Հայաստանի հանրային-քաղաքական, ընդհուպ՝ կենցաղային համակեցության ճգմաժամով մտահոգ բոլոր շերտերը միանգամայն արդարացիորեն արձանագրում են, որ այս իրավիճակի հիմնարար պատճառը հասարակության պառակտումն ու տարանջատումն է, որը համարվում է գործող իշխանության ինքնապահպանության հիմնական գործիքը։

Այսօր Արցախի դեմ ադրբեջանական ագրեսիայի ու արցախահայերի նկատմամբ էթնիկ զտման, բռնի տեղահանության առաջին տարելիցն է։ 2023-ի այս օրը սկսված դժոխային իրադարձություններին զոհ դարձած հարյուրավոր արցախահայերի մահվան տարելիցը։ Հայ ժողովրդի հազարամյա պատմության մեջ ամենաողբերգական ու խայտառակ կորստի տարելիցը։ Սեփական հայրենակիցներին անօգնական թողնելու ու թշնամական վայրագությունների վտանգին հանձնելու ամոթի տարելիցը։

Փաշինյանը շարունակում է իր այն հետևողական գիծը, որի համաձայն՝ պետությունն ընդամենը լավ ապրելու, կուշտ ուտելու վայր է, որը, ստամոքսային պահանջմունքները բավարարելուց զատ, ապահովում է նաև ազատություն։ Իսկ ազատությունը, նյութական, «լավ ապրուստի» կաղապարով, բնականաբար, ոչ թե մտքի, գաղափարի, ստեղծագործական ազատությունն է, այլ, առաջին հերթին, մարմնականը։

«Հեծանիվը կյանք է», «Արցախը հանձնել են Արցախի իշխանությունները՝ ստորագրելով ԼՂ-ի ինքնալուծարման փաստաթուղթը», «10-րդ դասարանի պատմության դասագիրք չունենք. դա անելու ենք թղթապանակի միջոցով», 

Քաղաքականությունը ոչինչ է առանց պատասխանատվության, ինչպես որ չի կարող գոյություն ունենալ պետություն առանց պատասխանատվության։

Հայաստանը, իհարկե, ունի բազմաթիվ, հարյուրավոր խնդիրներ, բայց դրանք մանրուքներ են այն անվտանգային, գոյաբանական մարտահրավերների համեմատությամբ, որոնք ծառացած են պետության առջև՝ առավելապես Նիկոլ Փաշինյանի պատճառով։ Այդ մասին ամենալավը գիտի ինքը՝ Նիկոլ Փաշինյանը, դրա համար էլ հասարակությանը զբաղեցնում է ամենայն աղբով, խնդիրների իմիտացիաներով. սկսած պոկվող կախիչից՝ մինչև ձնամաքրման հարցեր։

Բութ և շատակեր երեխայի մասին հայտնի արտահայտությունն ուղիղ եթերում խաշլամա խժռող Նիկոլ Փաշինյանը հասցրել է պետական քաղաքականության մակարդակի։

Նիկոլ Փաշինյանի դասախոսության մյուս հատվածները շատ ավելի վտանգավոր ու քայքայիչ մտքեր էին պարունակում։

«Երջանիկ պետությանը», որի մասին ոտանավորներ է գրում Նիկոլ Փաշինյանը, պետք են հենց այդպիսի քաղաքացիներ, որը վերջարդյունքում վերածվելու է «երջանիկ ապուշների» հավաքականության։

Կրկին ընդդիմության ակտիվության դեպքում Նիկոլ Փաշինյանը ոտանավորներ բստրելու ու արտասանելու փոխարեն, լավ կամ վատ, բայց գոնե փորձում է քաղաքական մտքեր արտահայտել, պաշտպանվում է ոչ թե տափակ ու անհանգ բանաստեղծությամբ, այլ էլի տափակ, այդուհանդերձ քաղաքական հակադարձությամբ։

Իշխանությանը բիզնես աշխարհի նկատմամբ հերթական ոտնձգությունը կատարելու վստահություն է տվել հենց նույն բիզնես աշխարհը՝ տարիներ շարունակ ապացուցելով, որ առաջնորդվում է բացառապես փող աշխատելու սկզբունքով և գործնականում չի դավանում որևէ արժեքի, հավատամքի, որը կարող է այս կամ այն կերպ խանգարել ավելի շատ փող աշխատելուն։