Ի՞նչ են այսքանից հետո եզրակացնելու ԵՊՀ միջազգային հարաբերությունների ֆակուլտետի ուսանողները, որոնց համար արտգործնախարարի պաշտոնը համարվում է կարիերայի գագաթնակետ: Եզրակացնելու են, որ կարելի է սեփական անգործությունը բարդել թշնամի երկրի վրա, որ կարելի է արտաքին քաղաքականությունը հասցնել այնպիսի ցածր մակարդակի, որ անգամ «ճ կլասի» որևէ երկիր իրեն թույլ տա խաբել Հայաստանին:
Հանդիպումից հետո Հայաստանի Հանրապետության նախագահը և ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղարը զանգվածային լրատվամիջոցների ներկայացուցիչների առջև հանդես են եկել հայտարարությամբ և պատասխանել լրագրողների հարցերին:
«Ադրբեջանի տնտեսությունը մեծապես կախված է իր էներգետիկ պաշարներից, և հակամարտության վերսկսումը կարող է լրջորեն խաթարել այն, իսկ նրա էներգետիկ ենթակառուցվածքները կդառնան Հայաստանի զինված ուժերի գլխավոր թիրախները»,- նշում է GI կենտրոնի վերլուծաբանը
Սաֆարովի արտահանձնման դեպքը Հայաստանի` մրցունակության բացակայության մասին վկայող միակ գործոնը չէ: Դրա ավելի խոսուն վկայությունը արտագաղթի ահռելի ծավալներն են, որոնք ահռելի են անգամ պաշտոնական վիճակագրության` նվազեցված ցուցանիշներում: Հայաստանը բնակվելու համար ցանկալի երկիր չէ ՀՀ քաղաքացիների համար, ովքեր արտագաղթելու որոշումը հաստատ հեշտությամբ չեն կայացնում:
2012 թ. երկրորդ եռամսյակում Հայաստանում էլեկտրոնային առևտրի ծավալները կազմել են 1 մլրդ դրամ, որը զիջում է նախորդ եռամսյակի ցուցանիշներին։ Այս տվյալները ներկայացված են ՀՀ Կենտրոնական բանկի 2012թ. երկրորդ եռամսյակի բանբերում։
ԿԲ-ն այս պահին անհրաժեշտ չի համարում վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքի միջոցով ազդել գների վրա։ Հիմնավորումների և մասնագիտական «խուճուճ» ձևակերպումների արանքում, սակայն, կարելի է տողատակում կարդալ մի հետաքրքիր միտք՝ աշխարհում գործերը լավ չեն, իսկ Հայաստանում լավ են։
Լևոն Տեր-Պետրոսյանի լռությունը կարելի է բնական կամ օրինաչափ համարել՝ այն իմաստով, որ Սաֆարովի գործի մասին արդեն արտահայտվել են թե՛ Ռոբերտ Քոչարյանը, թե՛ Գագիկ Ծառուկյանը, որոնցից մեկի հետ՝ քողարկված, մյուսի հետ` բացահայտ, ՀԱԿ առաջնորդը համագործակցում է «միասնական ընդդիմության» տրամաբանության շրջանակներում:
Ամեն ինչ, ըստ էության, թաքնված է Սերժ Սարգսյանի` ««Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցությունը մեզ թշնամի կուսակցություն չէ և ոչ էլ հակառակորդ» արտահայտության մեջ: … Ս. Սարգսյանը՝ Քոչարյանի տրամաբանությամբ, հակադարձել է` «թե՛ ՀՀԿ-ն, թե՛ ԲՀԿ-ն իմ կուսակցություններն են»: Լայն իմաստով՝ այս հայտարարություններից ոչինչ չի փոխվում` թե՛ ՀՀԿ-ն, թե՛ ԲՀԿ-ն գործող նախագահի և նրա իշխանական համակարգի շահերը սպասարկող քաղաքական ուժերն են: Ե՛վ նախկինում, և՛ այսօր:
«Եթե մեկ մարդու գործ է, ապա ինչո՞ւ են էսպես խառնվել իրար: Այսինքն` մի հոգի հայտարարում ա, որ քաղաքում մթնոլորտը, իրավիճակը սրված է, և իրենք այդ պատճառով խառնվում են իրա՞ր: Իրենք միանշանակ տեսնում են, որ իրենց ուզած բրեժնևյան ժամանակների սցենարով չի ընթանում, որ իրենց ուզած թեկնածուն պետք է անցնի: Որոշակի խառնվածություն կա, և իրենք չէին սպասում, որ ժողովուրդը կարող է բողոքի ակցիա սկսել` դեմ քվեարկելով միակ թեկնածուին»:
… մեկ մարդու կամ մի կուսակցության, մի կառավարության տմարդի արարքը չպետք է հիմք դառնա, որպեսզի մենք թշնամանանք հունգարացիների հետ: Սա է իմ խնդրանքը մեր հանրությանը, մեր երիտասարդներին: Իհարկե, կարելի է բողոք արտահայտել, բայց այդ ընթացքում մենք չպետք է դավաճանենք ինքներս մեզ ու մեր արժեքները:
«Եթե հունգարական կողմի արձագանքից պարզվի, որ Ադրբեջանն իրոք խաբել է պաշտոնական Բուդապեշտին և հանցավոր համաձայնություն չի եղել, ապա հունգարացիների ամենաարժանի պատասխանը կարող է լինել Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության ճանաչումը»:
«Ահաբեկություն ընդհանրապես որևէ մեկի նկատմամբ չի եղել: Ինչ վերաբերում է, որ քաղաքապետին, քաղաքապետի թեկնածու Արտուր Աթայանին են ահաբեկել, ես վստահորեն ասում եմ, որ նման բան չի եղել: Եթե լուրեր են տարածվել, թե շըստոյից, ոստիկանության վեցերորդ բաժնից, յոթերորդ բաժնից են եկել, չգիտեմ, նմանն խոսակցություններ կան, ես վստահեցնում եմ, պատասխանատու հայտարարում եմ, որ նման բան չի եղել…»
ավելի ճիշտ կլիներ, եթե ԱԺ արտահերթ նիստն անցկացվեր ոչ թե բաց, այլ փակ ռեժիմով, և դրանում քաղաքական ուժերի ներկայացուցիչները` իսկապես վեր կանգնելով կուսակցական շահերից, ստեղծված իրավիճակից դուրս գալու կոնկրետ քայլեր առաջարկեին, արտաքին քաղաքական զարգացումներում, մասնավորապես` ղարաբաղյան խնդրի հետ կապված, այս հարցը շահեկան դիրքերից ներկայացնելու «ներքին դերաբաշխում» կատարեին:
Այսօր հրապարակվել են տնտեսական ակտիվության՝ PMI-ի ցուցանիշները աշխարհի մի շարք երկրների համար։ Զարգացած երկրների մեծ մասում արտադրական ոլորտի տնտեսական ակտիվությունն անկում է ապրում։ Մինչդեռ Հայաստանի տնտեսությունը, ըստ ԱՎԾ վերջին զեկույցի, նախանձելի տեմպերով ակտիվանում է։
Սաֆարովի գործում Ռուսաստանի ուղղակի կամ անուղղակի մասնակցության մասին կարծիքը գնալով կարծես հաստատվում է: Համենայնդեպս, Ռուսաստանի իշխանություններն իրենց գործողություններով (լայն իմաստով` անգործությամբ) ցույց են տալիս, որ ստեղծված իրավիճակում շատ որոշակի նպատակներ են հետապնդում:
Իրականում դատավորները պետք է բացարձակ կախվածություն ունենան Սահմանադրությունից և օրենքներից և բացարձակ անկախ կլինեն իշխանության մյուս թևերից, այդ թվում՝ նախագահից: Հայաստանում, սակայն, ճիշտ հակառակն է. դատավորները բացարձակ կախվածության մեջ են գործադիր իշխանությունից, ինչը նրանց հնարավորություն է տալիս բացարձակ անկախություն ունենալ Սահմանադրությունից, օրենքներից և ՀՀ քաղաքացուց:
Երեկ Ռամիլ Սաֆարովի արտահանձնման և հայ-հունգարական հարաբերությունների թեմային զուգահեռ՝ քննարկվում էր նաև հարցի տնտեսական կողմը՝ դիվանագիտական հարաբերությունների սառեցումը բացասական ազդեցություն կունենա՞ Հայաստանի համար։
Իհարկե, պատերազմի վերսկսման, դրան պատրաստ լինելու հրապարակային կոչերը կարևոր են և՛ Ադրբեջանին, և՛ միջազգային հանրությանը ցույց տալու համար, որ Հայաստանը` որպես պետություն, պատրաստ է պաշտպանել սեփական արժանապատվությունը: Սակայն դրանք պետք է «մարտավարական նպատակներից» այն կողմ չանցնեն, քանի որ հայկական կողմից պատերազմի վերսկսման մասին հայտարարությունների շարունակությունը կարող է ստվերել այն հնարավոր օգուտները, որոնք առաջացել են Սաֆարովի գործի արդյունքում:
«Շանսերը հավասար էին, ուղղակի 40% տատանումներ կային, որոնք չէին որոշել, թե ձայնն ո՞ւմ կտան: Ու քարոզարշավի հիմնական թիրախը եղել է այդ 40%-ի ձայները: Ով ավելի կազմակերպված կլիներ, ավելի միջոցներ կունենար, հիմք կունենար՝ նա էլ կհաղթեր: Հիմա ես չգիտեմ` պարոն Աթայանն ի՞նչ նկատառումներով է հանել իր թեկնածությունը` խուսափել է պարտությունի՞ց կամ այլ հնարավորությունների՞ց` չեմ կարող ասել»,- 168.am-ին ասաց Ա. Ադիբեկյանը:
«Ես տենց բաներ չեմ ուզում լսեմ: Դե, բան ա էլի, պախմելի տակ մեկն ա, ի՞նչ ես դրան լուրջ ուշադրություն դարձնում: Դրան չարժե իսկի ուշադրություն դարձնել»:
Ի վերջո, սա այն եզակի դեպքերից է, որ քաղաքական ուժերը պետք է կարողանան վեր կանգնել իրենց շահերից և պետական շահերից բխող լուծումներ գտնեն: Նույն ՀՅԴ-ի առաջարկը գուցե արժանի է լուրջ քննարկման՝ դրա կատարման հնարավոր հետևանքները հաշվարկելու և արտաքին քաղաքականության ընդհանուր հայեցակարգում կիրառելու կամ մերժելու համար: Այսինքն` պետության խնդիրը պետք է լինի ստեղծված իրավիճակը ներքաղաքական նպատակներով օգտագործելու որևէ փորձ բացառելը:
Այս իրավիճակի նրբությունն այն է, սակայն, որ Ռուսաստանի համար կարող է գործել նաև բումերանգի էֆեկտը, և դա այսօր մեծապես կախված է Արևմուտքի վերաբերմունքից ու գործողություններից: Այսինքն` եթե միջազգային հանրությունը` նույն ԵՄ-ն, ՆԱՏՕ-ն, ԱՄՆ-ը համարժեք արձագանքեն Սերժ Սարգսյանի ուղերձներին, դա կարող է փոխել ոչ միայն հասարակական տրամադրությունները, այլև, այսպես ասած` «համարձակություն հաղորդել» իշխանություններին` Ռուսաստանին «ոչ» ասելու և Հայաստանը Ռուսաստանի ազդեցությունից դուրս բերելու անիրականանալի թվացող գործում:
Ստեղծված իրավիճակում համարժեք գործելու դեպքում՝ հայկական կողմը ղարաբաղյան հակամարտության հարցում կարող է կատարվածից որոշակի դիվիդենտներ ստանալ: Սակայն հայկական դիվանագիտության անգործությունն արդարացնելու և դեմքը փրկելու նպատակով հրապարակայնորեն նման գնահատականներ հնչեցնելը, մեղմ ասած, կոռեկտ չէ և բացահայտում է ստեղծված իրավիճակից ևս քարոզչական օգուտներ ստանալու՝ իշխանության մտադրությունը:
«Ցավոք, այսօր արտառոց առիթով ենք ձեզ հրավիրել Նախագահի նստավայր: Ինչպես գիտեք, հայ սպա Գուրգեն Մարգարյանին սպանած ադրբեջանցի զինծառայողը Հունգարիայի կողմից վերադարձվել է Ադրբեջան: Եվ ինչպես մենք նախազգուշացնում էինք բազմաթիվ անգամներ, Ադրբեջանի նախագահի կողմից անհապաղ ներում է շնորհվել նրան»:
168.am-ի տեղեկություններով, տևական ժամանակ է` Հայ ազգային կոնգրեսի համակարգող Լևոն Զուրաբյանը Մոսկվայի «Միաբանություն» ակումբի նախագահ Սմբատ Կարախանյանի միջոցով փորձում է հանդիպում կազմակերպել ռուսական քաղաքական շրջանակների ներկայացուցիչներից որևէ մեկի հետ, սակայն առայժմ դա նրան չի հաջողվում: Ռուսական քաղաքական վերնախավի անդամներից մեկի հետ հանդիպումը Լ. Զուրաբյանին անհրաժեշտ է առաջիկա նախագահական ընտրություններում ՀԱԿ-ի թեկնածուի համար պայքարում օգտագործելու համար:
Ապրիլի 27-ին Հայաստան ժամանած սիրիահայ Մարալ Սողոմոնյանը, ով եկել էր Հայաստանում քաղաքացիություն ստանալու նպատակով, այլևս Սիրիա չվերադարձավ: Ծնողներն ասել էին, որ հետ չգնա: «Հոն վիճակը ծանր է»,- ասում է Մարալը: Մասնագիտություն, աշխատանք, ընտանիք, ընկերներ ունեցող աղջիկն այսօր Հայաստանում միայնակ ու անպաշտպան է:
Ամենայն հավանականությամբ, ինչ-որ պահից զգալով իրենց անզորությունը, մեր իշխանությունները որոշել են չխառնվել` հույս ունենալով, որ այս թեման կավարտվի հակաադրբեջանական համազգային վրդովմունքով:
Սա կոնկրետ դեպք է՝ դրա համար պատասխանատվություն կրող կոնկրետ գերատեսչություններով ու պաշտոնյաներով: Որևէ նորմալ երկրում առնվազն արտգործնախարարն ու Հունգարիայում աշխատող դեսպանն արդեն պաշտոնանկ արված կլինեին: Հայաստանում, սակայն, դրա փոխարեն՝ ընդամենն անարգանքի սյունին են գամում թշնամի երկրի իշխանություններին, մի թեթև էլ՝ միջազգային հանրությանը:
Նման որոշման համար նախ Ադրբեջանի արդարադատության նախարարությունը պետք է խնդրագիր ուղարկած լիներ Հունգարիայի արդարադատության նախարարին, բացի այդ երկու երկրների ԱԳՆ-ները պետք է կնքած լինեին արտահանձնման մասին համապատասխան համաձայնագիր: նախ անհրաժեշտ էր ունենալ արտաքին գործերի նախարարության հետ համաձայնագիր:
«Ինձ Մոսկվայից ոչ ոք դաբրո չի տվել: Բայց ես Մոսկվայից լավ լուր ունեմ. Մոսկվայում բնակվող աղջիկս երեկ երեխա է ունեցել»,- ասաց Ստեփան Դեմիրճյանը:
