Իշխանությունները 2 տարին փոշիացրել են, ընդհանրապես չեն հասկանում կամ դեռ մինչև վերջ չեն հասկացել երկրում լուրջ արդարադատության համակարգ ստեղծելու մասին. Վարդան Հարությունյան

168.am-ի զրուցակիցն իրավապաշտպան Վարդան Հարությունյանն է:

– Պարոն Հարությունյան, շատ իրավաբաններ այսօր խոսում են Հայաստանում ռեպրեսիվ մեքենայի անխափան գործելու մասին, որ նախ ընտրվում է անձը, ապա հարուցվում է գործը: Որպես իրավապաշտպան՝ համամի՞տ եք այս դիտարկումներին:

– Ինքս նման կարծիք չունեմ, չեմ կարծում, որ Հայաստանում այսօր գործում է ռեպրեսիվ մեքենա:

– Պարոն Հարությունյան, իրավաբանները նաև ահազանգում են, որ քրեական գործերը վերջին շրջանում հարուցվում են ոչ թե՝ հանցագործության փաստով, այլ՝ ենթադրությունների հիման վրա: Ըստ Ձեզ՝ վերջին շրջանում հարուցված աղմկահարույց քրեական գործերի հիմքում ենթադրություննե՞ր, թե՞ փաստեր են: 

– Ես չունեմ նման փաստեր և չեմ կարող նման պնդում անել, և նույնիսկ չգիտեմ, թե ինչ քրեական գործերի մասին են խոսում: Եթե կոնկրետ քրեական գործ առանձնացնեք, որին ես տեղյակ լինեմ, գուցե առանձնացնեմ:

– Օրինակ՝ Ռուբեն Հայրապետյանի, Միքայել Մինասյանի, ՀՀ երկրորդ և երրորդ նախագահների վերաբերյալ հարուցված քրեական գործերը:

– Այդ քրեական գործերի մեջ ես որևէ քաղաքական տարր, որևէ պատվեր չեմ տեսնում: Քրեական գործեր են հարուցվել, ոմանք հետապնդման մեջ են, որովհետև չեն ցանկանում կամ հրաժարվում են ներկայանալ նախաքննական մարմնին, ոմանք էլ երկրում են, և քննությունն ընթանում է, մի դեպքում՝ դատաքննություն է ընթանում: Պետք է դատական պրոցես լինի, որպեսզի մարդիկ կարողանան ապացուցել նախ՝ իրենց անմեղությունը, ապա, որ իրենց նկատմամբ հետապնդում է իրականացվում, այլ ոչ թե՝ արդարադատություն:

– Շատ իրավաբաններ ահազանգում են, թե իրավապահ համակարգը մեկ մարդու հավանությանն արժանանալու ձգտումն ունի: Դուք ունե՞ք նման տպավորություն: 

– Ընդհակառակը, ես ունեմ տպավորություն, որ գործող իշխանություններն ընդհանրապես չեն հասկանում կամ դեռ մինչև վերջ չեն հասկացել երկրում լուրջ արդարադատության համակարգ ստեղծելու մասին: Ես կարծում եմ, որ 2 տարին փոշիացրել են: Շատ շուտվանից պետք է քանդված լիներ արատավոր արդարադատության համակարգը, և այս 2 տարվա ընթացքում մենք պետք է ունենայինք մի այնպիսի արդարադատության համակարգ, որը պետք է վստահություն ներշնչեր, լրագրողների, իրավապաշտպանների, հասարակական գործիչների մոտ այս կարգի հարցեր չառաջացներ, որոնք որ հիմա ինձ տալիս եք:

Այն, ինչ այսօր ունենք մենք, և որը կոչվում է արդարադատության համակարգ, դա  այն համակարգն է, որը  ստեղծվել է տարիներ առաջ, որը  գործել է տարիներ առաջ, այսօր էլ շարունակում է գործել: Դա է պատճառը, որ և՛ Դուք՝ լրագրողդ, և՛ Ձեր կայքը, և՛ ես՝ իրավապաշտպանս, անում ենք նման ձևակերպումներ, տալիս են նման հարցեր, բարձրացնում են նման հարցեր, որովհետև մենք չունենք այն արդարադատության համակարգը, որին որ մենք արժանի ենք:

– Պարոն Հարությունյան, Դուք խորհրդային տարիներին ռեպրեսիաների ականատես եք եղել, տուժել եք խորհրդային ռեպրեսիվ մեքենայից, դատապարտվել, աքսորվել՝ որպես այլախոհ, այսօր Հայաստանում, չասենք թե՝ ռեպրեսիա, բայց այլ տեսակետ, այլ կարծիք ունեցող մարդիկ չե՞ն հետապնդվում: Իհարկե, հիմա ազատ խոսք ու կարծիք հայտնելն ավելի հեշտ է, բայց այդուամենայնիվ, որոշ իրավաբաններ, իրավապաշտպաններ կարծում են, որ խոսքի ազատությունը սահմանափակվում է, եթե այդ խոսքը հակադրվում է գործող իշխանությունների կարծիքին, տեսակետին։

– Ես մեկ անգամ ևս ասեմ, որ ես այլոց տեսակետը չեմ մեկնաբանում, ես իմ կարծիքն եմ հայտնում Ձեր հարցի հետ կապված: Ես տեսել եմ և՛ Խորհրդային տարիների ռեպրեսիաներ, ես տեսել եմ և՛ 2003-2004 թվականներին տեղի ունեցած ռեպրեսիաներ ՀՀ-ում, և որպես իրավապաշտպան՝ մասնակցել եմ այդ ամեն ինչին, ես տեսել եմ 2008 թվականի մարտի 1 և հետմարտիմեկյան ռեպրեսիաներ, և որպես իրավապաշտպան՝ մասնակցել եմ այդ ամեն ինչին, պաշտպանել եմ մարդկանց, ես տեսնում եմ այսօր՝ ինչ կատարվում է Հայաստանի Հանրապետությունում, և հնարավորություն ունեմ համեմատության մեջ դնելու իմ տեսածները նախկինում և այսօր, և համեմատության եզրեր անգամ չեմ կարող գտնել: Այսօրվա իրականությունը անվանել ռեպրեսիա, կարծում եմ՝ միայն կարող են անվանել մարդիկ, ովքեր կանխակալ են:

– Իսկ այսօր մարդիկ իրենց այլակարծության համար չե՞ն հետապնդվում:

– Ես չունեմ օրինակներ, այլակարծության համար հետապնդվողներ: Բայց ես տեսնում եմ, որ համացանցը, մամուլը, ցավոք սրտի, կարծիքի անվան տակ լցված են հայհոյանքներով, պարզաբանումներով, անգամ քրեական փոխհարաբերություններ հիշեցնող պարզաբանումներով, ինչն ինձ տխրեցնում է: Ես չէի ցանկանա, որ այսպիսին լիներ Հայաստանի Հանրապետությունում կարծիքը, բայց դե, ինչ արած, հիմա սա է մեր իրականությունը:

– Պարոն Հարությունյան, արդյո՞ք այսօր մեր երկրում չի խախտվում անմեղության կանխավարկածը։

– Այդ հարցին կարճ կպատասխանեմ: Շատ հաճախ խախտվում է, անգամ երկրի բարձրագույն իշխանավորների կողմից: Նաև վարչապետի դեպքում ես հաճախ եմ ականատես լինում անմեղության կանխավարկածի խախտման: Ամենաճչացող օրինակը երեխաների որդեգրման դեպքին է վերաբերում, երբ վարչապետը, եթե չեմ սխալվում՝ Կառավարության նիստի ժամանակ, կարծիք հայտնեց այդ մասին, ինչը չէր կարելի: Չի կարելի, որ երկրի բարձրագույն իշխանավորները կամ իշխանությունը կարծիք հայտնեն մի քրեական գործի մասին, որը դեռ նոր է սկսվում, և հայտնի չի, թե ինչ արդյունք է լինելու: Այդ կարծիքները, երբ որ արտահայտում են բարձրագույն իշխանավորները, կարող են դատավորների համար, իսկ մեր դատավորների համար՝ առավել ևս, լինել ուղենիշային, ինչը չի կարելի:

– Օրեր առաջ կառավարության շենքի մոտ հավաքված մի խումբ մարդկանց բերման ենթարկեցին ու հետո, ըստ այդ մարդկանց, տուգանեցին սոցիալական հեռավորությունը չպահպանելու համար, սակայն ականատես ենք լինում, որ այդ հեռավորությունը չպահպանելու, պարետի որոշումներն այլոց կողմից խախտելու դեպքում պատիժներ չեն հետևում։ Ըստ Ձեզ՝ խտրական մոտեցում կա՞ անձանց պատժելու, տուգանելու, պատասխանատվության ենթարկելու հարցում:

– Ինքս էլ եմ տուգանվել այդ կապակցությամբ, հրապարակում քայլում էին մի քանի տասնյակ մարդիկ, բայց ես եմ եղել թիրախում, բայց չեմ կարծում, թե հատուկ ինձ թիրախավորել էին: Շատ ցավոտ է ինձ համար, որ տուգանվել եմ, բայց նաև չեմ կարծում, որ այն, ինչ կատարվում է ինձ հետ, կամ յուրաքանչյուր մեկի հետ, այ այդ յուրաքանչյուր մեկը պետք է դա ներկայացնի՝ որպես դարակազմիկ իրադարձություն, որն արտահայտում է Հայաստանի Հանրապետության հասարակական փոխհարաբերությունները:

– Դուք և՞ս սոցիալական հեռավորությունը չպահպանելու համար եք տուգանվել:

– Իմ մոտ ավելի վիրավորական դեպք էր: Այդ թերթիկի վրա ամսաթիվը սխալմամբ 13-ի փոխարեն՝ գրված էր 14: Խառնել էի օրերը:

– Ի՞նչ եք կարծում՝ համավարակի տարածման պարագայում արդյո՞ք ճիշտ չէր լինի, որ իշխանությունն ի սկզբանե բացահայտ հայտարարեր համախմբման մասին։ Այսպես ասենք՝ խաղաղ պայմաններում զինադադարի կնքում։ Դա ընդհանուր մթնոլորտի առողջացմանը չէ՞ր նպաստի, և ավելի հեշտ չէ՞ր լինի համավարակի և սոցիալական հնարավոր խնդիրների դեմ պայքարել։

– Երկրի ներսում չպետք է պատերազմներ լինեն, որպեսզի զինադադար կնքելու խնդիր լինի: Երկրի ներսում չպետք է թշնամություն լինի, որպեսզի զինադադար կնքելու խնդիր լինի: Երկրի ներսում պետք է լինի մրցակցություն՝ հասարակական դաշտում, քաղաքական դաշտում: Եթե նման խնդիր ծագի, որ մեզանում զինադադար հայտարարվի, ուրեմն մենք վերադարձել ենք 2008 թվական, ուրեմն մենք վերադարձել ենք 2004 թվական, մի բան, որ չի կարելի: Ճիշտ է՝ ես Ձեր հարցից չեմ կարողանում կռահել, թե ինչ է նշանակում՝ զինադադար, և ինչ պատերազմ Դուք նկատի ունեք:

– Խոսքը համավարակի մասին է:

– Հասկանալի է: Ես այդտեղ պատերազմ չեմ տեսնում: Տեսնում եմ խաղի կանոններ չունեցող մրցակցություն:

– Ձեզ համար մարդու իրավունքը գերակա է եղել, արդյո՞ք այսօր Հայաստանում կա իրավունքի և օրենքի գերակայություն։

– Այսօր Հայաստանը, Հայաստան պետությունը խոստանում է, որ կանգնած է այն ճանապարհի վրա, որով գնալուց որոշ ժամանակ հետո մենք ունենալու ենք իրավական պետություն: Մենք այսօր դեռ ապրում ենք այն պետությունում, որը ժառանգել ենք: Մենք այսօր ապրում ենք այն պետությունում, որը՝ էր: Իսկ այն պետությունը, որ պետք է լինի, այդ պետությունը մենք, իհարկե, դեռ չունենք: Այդ ուղղությամբ մենք դեռ շատ պետք է աշխատենք, շատ ջանք թափենք, շատ հայհոյենք, շատ քննադատենք, շատ թիրախավորենք մեր իշխանություններին, շատ կարգի հրավիրենք և՛ այս, և՛ հաջորդ իշխանություններին, որպեսզի  ունենանք այն, ինչը որ գոնե ես ցանկացել եմ կամ ցանկանում եմ ունենալ: