#Ճանապարհ

Չնայած Ալյասկայում Պուտին-Թրամփ բանակցություններում տեսանելի առաջընթաց չարձանագրվեց, Ուկրաինայի շուրջ Ռուսաստանն ու Միացյալ Նահանգները միմյանց քաղաքականության վերաբերյալ զուսպ մոտեցումները շարունակում են: Ամերիկյան կողմը շարունակում է խուսափել Ռուսաստանին կատաղի քննադատության ենթարկելուց՝ չտեղավորվելով արևմտյան մեյնստրիմային քարոզչության շրջանակում: Թեև, պետք է նաև նշել, որ Թրամփը վերջին շրջանում ժամանակ առ ժամանակ խոսում է նաև Պուտինից հիասթափության մասին, քանի որ չի հաջողվում հասնել խաղաղության:

««Թրամփի կածանի» հետ կապված վերջին օրերին ամբողջ թիմը կուրծք է ծեծում, թե՝ ինքնիշխանություն, սուվերեն տարածք, սակայն, ինչքան էլ բարբաջեն այս թեզերի մասին, միևնույն է, կա գետնի վրա մի իրողություն, երբ ադրբեջանցին անցնելու է ՀՀ սուվերեն տարածքով, և նրանց շարժի վերահսկողությունը հայկական կողմից չի լինելու»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց նա:

Մինչ Վաշինգտոնյան պայմանավորվածություններից հետո ադրբեջանական կողմը կրկին օրակարգ է բերել «Զանգեզուրի միջանցք» եզրույթը՝ առաջարկելով նույնիսկ «Թրամփի ուղին» անվանել Իլհամ Ալիևի անունով, «Թրամփի ուղու» հարցերի մանրամասները բանակցելու նպատակով ամերիկյան պատվիրակությունը ռեգիոնում է։

«Սա թույլ է տալիս ենթադրել, որ սահմանները կբացվեն միայն համաձայնագրի ստորագրումից հետո։ Այլ նոր դիրքորոշումներ կարծես թե չկան»,- նկատեց նա։

Թուրքագետ Տիրան Լոքմագյոզյանն Էրդողանի այս դիրքորոշումը բնական է համարում՝ նկատելով, որ այս ճանապարհն առաջին հերթին պետք է թուրք-ադրբեջանական տանդեմին՝ Թուրանը կազմելու համար, ապա նաև՝ Արևմուտքին՝ սեփական նկրտումների համատեքստում։

Իրանի նախագահ Մասուդ Փեզեշքիանն Իրանում պաշտոնական այցով գտնվող Հայաստանի ԱԽ քարտուղար Արմեն Գրիգորյանին փոխանցել է, որ Հայաստան-Իրան վերջին բարձրաստիճան շփումները և իր պաշտոնական այցը Երևան նպաստել են Թեհրանում առկա անորոշությունների արդյունավետ հասցեագրմանը:

«Ո՞ւմ հաշվին են կառուցվում ճանապարհներն ու դպրոցները․ ինչ է պետական պարտքը» վերտառությամբ հերթական տեսաուղերձով է հանրությանը դիմել «Տաշիր» ընկերությունների խմբի փոխնախագահ Նարեկ Կարապետյանը։

«Եթե դարավոր իրանական դիվանագիտությունը հավատում է այս իշխանության տված հավաստիացումներին, իրենց խնդիրն է, թեպետ չպետք է մոռանալ Իրանի նախագահ Փեզեշքիանի ադրբեջանական ծագման ու նրա որդու պրոադրբեջանական գործունեության մասին։ Բաց աղբյուրների նյութերին ծանոթանալով՝ ես չեմ հավատացել, որ Թրամփի ուղին Թուրանի ճանապարհը չէ, եթե Իրանում դրան հավատացել են, ինչպես ասում են, իրենք գիտեն…»։

Կառավարության նիստից հետո ՏԿԵ նախարար Դավիթ Խուդաթյանն ի պատասխան լրագրողների հարցադրումների՝ խոսեց Վաշինգտոնում նախաստորագրված պայմանագրի, Սյունիքով անցնող ճանապարհի, այդ համատեքստում՝ տարածքային ամբողջականության ու ինքնիշխանության, իրավազորության ու փոխադարձելիության սկզբունքների մասին։

«Հայաստանը ստանում է ապաշրջափակված ճանապարհներ մեր տարածքային ամբողջականության, սուվերենության պահպանմամբ, որը, կարծում եմ, շատ կարևոր է մեր պետության զարգացման տեսանկյունից»,- կառավարության հերթական նիստից հետո լրագրողների հետ զրույցում անդրադառնալով հայկական կողմի «ձեռքբերումներին»՝ նշեց ՏԿԵ նախարար Դավիթ Խուդաթյանը:

Ահա Սպիտակ տան գագաթնաժողովի հիմնական արդյունքը. Թրամփը կարող է ստանալ իր Խաղաղության Նոբելյան մրցանակը, Ալիևը, Էրդողանը և թյուրքական աշխարհը կապահովեն իրենց տարանցումը Հայաստանի տարածքով, մինչդեռ Հայաստանը կարտահանձնի իր ինքնիշխան տարածքը և կհեռացնի Իրանին՝ իր միակ տարածաշրջանային դաշնակցին։

Ադրբեջանի ԱԳՆ նախկին ղեկավար, քաղաքական վերլուծաբան Թոֆիկ Զուլֆուգարովը գտնում է, որ Սպիտակ տանը կնքված եռակողմ հռչակագիրը  խաղաղության գործընթացում նկատելի քայլ է, սակայն նա Ադրբեջանի ղեկավարությանը խորհուրդ է տալիս չշտապել այլ մեխանիզմներ գործարկելու հարցում: Այս մասին նա նշել է իր վերջին հարցազրույցներից մեկում:

«Ի՞նչ է ստանալու Հայաստանը․ էլի խոսքը խաղաղության մասին է, խաղաղության առևտրի։ Այսինքն՝ նույն ապրանքն Ադրբեջանը Հայաստանի իշխանություններին մի 10 անգամ արդեն վաճառել է, ինչն էլի վերջնական չէ։ Բայց, ամեն դեպքում, Հայաստանը ստանում է պատրանք, որ ունենալու է խաղաղություն»,- հավելեց նա։

«Սրանով Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները լուծեց իր հարցը, Ադրբեջանը շարունակում է լուծել իր հարցը, իսկ Հայաստանի Հանրապետությունն ի ցույց է դնում աշխարհին, թե մենք պատրաստ ենք ամեն ինչ զիջելու, պատրաստ ենք տրամադրելու միջանցքը, որտեղ, ըստ տարբեր միջազգային հրապարակումների, տեղակայվելու է 1000 հոգանոց զինված կոնտինգենտ»։

«Ու ռիսկը կա, որ ԵԱՏՄ մյուս անդամ երկրները, հաշվի առնելով, որ Հայաստանը միակողմանի խախտել է իրենց համընդհանուր սկզբունքները, պահանջ ներկայացնեն՝ Հայաստանին զրկել մաքսատուրք ստանալու իր հնարավորությունից»,- հավելեց նա։

Ավելի ուշ հայտնի դարձավ նաև ամերիկյան օրակարգի մասին, ըստ որի, օրինակ, Մեղրիով ձգվող ճանապարհին կանգնեցվելու են ամերիկյան մասնավոր պահնորդական ծառայության ծառայողներ՝ թվով 1000 մարդ, որոնք իրավունք են ունենալու զինված լինել հրաձգային զենքերով ու թեթև զրահապատ մեքենաներով։

«Ինչ վերաբերում է Սյունիքի ճանապարհի բացման հետ կապված տնտեսական հնարավորություններին՝ էս մարդը ոչ միայն Հայաստանի նախագահը չէ, այլ նաև, տնտեսագետ լինելով՝ էլեմենտար գիտելիքներ չունի ու էլեմենտար պատկերացումներ չունի իրական հեռանկարների մասին»:

«ՌեՖորում 2025»-ի շրջանակում անցկացվող հանդիպման ժամանակ «Անվտանգային քաղաքականության հետազոտական կենտրոնի» նախագահ Արեգ Քոչինյանը ներկայացրել է Մեղրիով անցնող ճանապարհի վերաբերյալ հնչած ռուսական, ամերիկյան, հայկական և ադրբեջանական առաջարկները:

168.am-ի հետ զրույցում ռուս վերլուծաբան Վլադիմիր Եվսեևն ասաց, որ Իրանի անհանգստությունը պայմանավորված է մի շարք նոր հանգամանքներով։ Ըստ նրա՝ դրանցից մեկն ու գլխավորը Թրամփի վարչակազմի ակտիվությունն է Հարավային Կովկասում, հատկապես՝ Երևան-Բաքու գործընթացում «տեղավորվելու» փորձերի համատեքստում։ Նրա խոսքով, վերջին շրջանում պարզ դարձավ, որ Թրամփը կոնկրետ շահագրգռվածություն ունի, ինչն Իրանը դիտարկում է՝ որպես սպառնալիք։

«Երբ ասում է՝ արձակուրդ եմ գնում, միանգամից աչքիս գալիս է այն հոլիվուդյան բեմադրությունը, երբ ասում էր՝ հրաժարական եմ տվել: Գնում ես, պայմանավորվում ես, ասում ես՝ թեկնածու չեք առաջադրում, ես երկու անգամ առաջադրվում եմ, չեմ ընտրվում, գնում ենք ընտրությունների: Դա հրաժարական չէ. հրաժարականն այն է, երբ ասում ես՝ ես գնացի, այլ ոչ թե բեմադրություն անել»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց նա:

«Նիկոլ Փաշինյանն իր ասուլիսով նախ ամփոփում էր Ստամբուլ-Աբու Դաբի-Բրյուսել հանդիպումները, ապաև՝ ամերիկյան բանակցությունները,- 168․am-ի հետ զրույցում նշեց քաղաքագետ Հրանտ Միքայելյանը՝ շեշտելով,- ԱՄՆ-ի հետ  որոշակի բանակցություններ, ակնհայտորեն, եղել են։ Մենք տեսել ենք, թե ամերիկյան կողմն ինչ հայտարարություններ էր անում՝ բացահայտելով ոչ թափանցիկ գործընթացների մասին։ Ու այդ բոլոր գործընթացները չունեն ժողովրդի աջակցությունը։ Ու այստեղ հարց է՝ ո՞վ է  այս քաղաքականության շահառուն և ի՞նչն է վերջնանպատակը»։

ՀԷՑ պետականացումից հետո ինչ-որ փուլում ընկերության կառավարման արտապատվիրակման մասին Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարությունից հետո լրագրողներից մեկը նրանից հետաքրքրվեց՝ արդեն կա՞ արդյոք նախապես որոշված ընկերություն, և հնարավո՞ր է, որ թուրքական ընկերություն կամ անհատ ստանձնի այդ գործառույթը։

Նիկոլ Փաշինյանը հրավիրված ասուլիսում անդրադարձավ նաև սեփական քաղաքական հենարանի՝ ՔՊ-ի լրատվական կայքի լրագրողի հիշեցում-հարցադրմանը, թե մասնավոր ընկերությանը ճանապարհ «արտապատվիրակելու» Նիկոլ Փաշինյանի՝ դեռ 2022 թվականի առաջարկին Ադրբեջանը չի համաձայնել․ այժմ ադրբեջանական կողմն ի՞նչ մոտեցում ունի, արդյո՞ք այս գործընթացում ԱՄՆ-ը ունի միջնորդական դերակատարում՝ հաշվի առնելով տարածվող լուրերը։

«Մեծ հաշվով, ամեն ինչ այս գործընթացում սկսվեց հենց այդ այցից, և տպավորություն կար, որ գործողությունների ընդհանրականացում կար․ այսինքն՝ կողմերը սկսեցին ընդհանուր մոտեցումներ ցուցաբերել տարբեր հարցերի շուրջ և, բնական է՝ առաջինը հենց ճանապարհի հարցն էր»։

«Եթե դու չես վերահսկում այդ ճանապարհով անցնող մեքենաների մուտքն ու ելքը, դա նշանակում է, որ այդ ճանապարհը քոնը չէ, դու ինքուրույն պետություն չես։ Սա տանում է Հայաստանի՝ թուրքական վիլեայեթի վերածման, որտեղ ղեկավար էլ կմնա Թուրքիայի և Ադրբեջանի սիրելի գործիչ Փաշինյանը։ Ուշագրավն այն է, որ թուրք-ադրբեջանական կողմը այս հարցում կարողացել է համոզել ամերիկյան կողմին»,- ասաց Մանվելյանը՝ ընդգծելով, որ ադրբեջանական կողմն այդքանից հետո անգամ չի ցանկանում տալ Հայաստանին որևէ փաստատթուղթ, որով Հայաստանը կունենա կարգավիճակ։

Ռուս վերլուծաբան Վիկտոր Նադեին-Ռաևսկին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց, որ վերջին շրջանում տարածվող բոլոր հայտարարությունները, տեղեկությունները թույլ են տալիս ենթադրել, որ ռեգիոնում ակտիվ գործընթացներ են, որոնք դեռ ամբողջությամբ տեսանելի չեն։ Ըստ նրա, տպավորություն է ստեղծվում այս հայտարարություններից ու տեղեկություններից, թե Երևանի ու Բաքվի միջև կոնսենսուսի շուրջ որոշակի փոխըմբռնում կա։

168․am-ի աղբյուրները նախօրեին տեղեկացրել էին՝ Տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարար, վերջին շրջանում համատեղությամբ՝ «հավատաքննիչ» Դավիթ Խուդաթյանը պատրաստվում է մեկնել Թուրքիա։ 

5-րդ օրն է, ինչ Հայաստանի անմիջական հարևանությամբ շարունակվում է Իրան-Իսրայել ոչ կոնտակտային պատերազմը։

Վերջին մի քանի շաբաթների ընթացքում իրանական կողմն ակտիվորեն անդրադառնում է Իրանի դերին ռեգիոնալ կապուղիների ապաշրջափակման գործընթացում։

Չնայած Իրանի Իսլամական Հանրապետությունը վերջին ամիսներին Ադրբեջանի հետ հարաբերությունների կայունացման գործընթաց է սկսել, շարունակում է կոշտ հայտարարություններ անել, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցք» թուրք-ադրբեջանական պրոյեկտի վերաբերյալ՝ նույնպիսի կոշտ գնահատականներ ակնկալելով պաշտոնական Երևանից։