Որտեղի՞ց Արեգ Քոչինյանին Մեղրիով անցնող ճանապարհի վերաբերյալ ռուսական, ամերիկյան, ադրբեջանական և հայկական կողմերի առաջարկների մանրամասները

«ՌեՖորում 2025»-ի շրջանակում անցկացվող հանդիպման ժամանակ «Անվտանգային քաղաքականության հետազոտական կենտրոնի» նախագահ Արեգ Քոչինյանը ներկայացրել է Մեղրիով անցնող ճանապարհի վերաբերյալ հնչած ռուսական, ամերիկյան, հայկական և ադրբեջանական առաջարկները:

«Մինչև էս մենք ի՞նչ առաջարկներ ենք ունեցել սեղանին դրված՝ Մեղրիով անցնող ճանապարհի վերաբերյալ: Ըստ էության, եղել է 3 առաջարկ՝ հայկական, ադրբեջանական և ռուսական: Սկսենք ռուսականից. Այդ տիտղոսակիր ընդդիմությունը, որ ասում է՝ զիջում կլինի, միջանցք կլինի ամերիկյան առաջարկը, ես երբեք չեմ լսել, որ ռուսական առաջարկին ասեն՝ միջանցք: Հես ա, որ ռուսական առաջարկը մի քիչ պատմեմ, դուք կասեք՝ ի՞նչ եք կարծում էդ առաջարկի վերաբերյալ»,- մասնավորապես ասել է նա, ապա ներկայացրել է ռուսական առաջարկը, որի վերաբերյալ նախկինում որևէ պաշտոնական հայտարարություն, պարզաբանում չի եղել ո՛չ հայկական, ո՛չ ռուսական կողմից:

Անվտանգության խորհրդի նախկին աշխատակից Արեգ Քոչինյանը մասնավորապես նշում է, թե 2022թ., ամռանը, երբ հայ-իրանական սահմանն ամբողջությամբ ռուսական վերահսկողության ներքո էր, ռուսական կողմից հնչել է հետևյալ առաջարկը:

«Ռուսական կողմից եղել է նամակ Հայաստանի կառավարությանը, որտեղ իրենք պահանջում էին հայ-իրանական սահմանից 1 կմ խորության վրա Ադրբեջանից մինչև Նախիջևան հողհատկացումներ անել՝ այնտեղ պատ կառուցելու համար: Ու պետք է ստացվեր իրավիճակ, երբ հայ-իրանական սահմանին իրենք են կանգնած, այդ պատին իրենք են կանգնած, 1կմ խորությամբ Ադրբեջանից Նախիջևան միջանցք պետք է ստեղծվեր, ամբողջությամբ ռուսական վերահսկողության տակ, և ռուսներն օրվա մեջ երկու ժամ պետք է մեզ համար բացեին ճանապարհը, որպեսզի մենք Իրանի հետ մեր սահմանից օգտվեինք, 4 ժամ՝ ադրբեջանցիների համար, այսինքն՝ իրենք այդ ամենը պետք է կառավարեին՝ ով ուր է գնում, ով երբ է գնում: Ռուսական առաջարկը եղել է սա, ու դասական արտատարածքային միջանցքը հենց սա է, մանավանդ, որ իրենք պատկերացնում էին, որ այդ ամբողջ ճանապարհի երկայնքով պետք է լինի զինված ռուսական ներկայություն, այսինքն՝ ուժ կիրառելու հնարավորությամբ ռուսական ներկայություն. մոտավորապես այնպես, ինչպես իրենք կանգնած էին Լաչինում»,- ասել է Քոչինյանը:

Նա նաև ներկայացրել է, թե ինչ է ուզում Ադրբեջանը. «Ադրբեջանն ուզում է, որպեսզի սահմանին չլինի անձնագրային, մաքսային վերահսկողություն, որ իրենց մեքենաներն ու գնացքները սահմանն անցնեն առանց կանգնելու, այն ճանապարհներին՝ ավտո և երկաթուղային, որոնցով իրենք պետք է անցնեն, հայեր ֆիզիկապես ներկա չգտնվեն, այնտեղ լինեն կա՛մ երրորդ երկրների, կա՛մ մասնավոր ընկերությունների ուժեր, ու օրինակ՝ եթե նույնիսկ այնտեղ արտակարգ պատահար է լինում, օրինակ՝ վթար է լինում, ինչ-որ բան է այրվում, մարդ է վատանում, էլի որպեսզի դա չլինի հայաստանյան կողմի պատասխանը, ռեակցիան, այլ լինի երրորդ արտապատվիրակված կողմ»:

Քոչինյանը ներկայացրել է նաև Հայաստանի իշխանությունների պատկերացումը. «Հայկական կողմը պատկերացնում է, որ ամենաարդյունավետը կլինի փուլ առ փուլ խոսակցություն բացելը: Առաջին փուլում խոսել միայն բեռնափոխադրումների մասին, որովհետև բեռնափոխադրումները լիքը հարցեր չունի՝ անձնագրային վերահսկողություն չկա, ֆիզիկական անվտանգության հարց չկա, և այլն: Բեռնափոխադրումները մենք պատկերացնում ենք այսպես՝ ադրբեջանական գնացքը գալիս կանգնում է սահմանին, դրա լոկոմոտիվն անջատվում է բեռից, հայկական լոկոմոտիվն է այդ բեռին կպնում, անցկացնում է ՀՀ տարածքով, տանում հասցնում է Նախիջևանի սահմանը, էլի անջատվում է, ադրբեջանական լոկոմոտիվը դրան էլի կպնում է, հանում է դեպի Նախիջևան: Սրան զուգահեռ՝ դիտարկվում է նաև ադրբեջանական բեռն ապահովագրելու գաղափարը: Սա քչից-շատից հայկական առաջարկն է»:

Ամերիկյան առաջարկի վերաբերյալ նա ասել է. «Ամերիկյան առաջարկի դեպքում, ինչքանով ես ընկալում եմ, խոսքը չի գնում ամերիկյան ընկերության մասին, խոսքը հայ-ամերիկյան ընկերության մասին է: Դա շատ տարբեր է նրանից, ինչ որ, օրինակ, Քարնեգիի կայքում է գրված եղել:

Խոսքը չի գնում 100 տարվա մասին, այն, ինչ-որ ԱՄՆ դեսպանն է խոսում Թուրքիայում, խոսքը գնում է էականորեն ավելի կարճ ժամկետի մասին: Եթե շատ պարզ փորձենք բացատրել, թե այդ գաղափարն ինչ է իրենից ներկայացնում, բերենք երևի օրինակի վրա. Ադրբեջանը, երբ կառուցել է Բաքու-Թբիլիսի-Ջեյհան և այլ իր ենթակառուցվածքային խոշոր նախագծերը՝ գազամուղները, նավթամուղները, երկաթգծերը, դրանց շուրջ ստեղծվել են միջազգային կոնսորցիումներ, այսինքն՝ ստեղծվել է նախ մի հատ ներդրումային ֆոնդ, որն այդ փողն է հավաքել՝ այդ ենթակառուցվածքները կառուցելու, որովհետև դրանցից ոչ մեկն Ադրբեջանը մենակ չի կառուցել, դրանք բոլորը միջազգային և՛ գարանտիաներով, և՛ փողերով են կառուցվել: Հետո այդ ներդրումների համամասնությամբ ստեղծվում է այդ կոնսորցիումը՝ կառավարումն այդ ենթակառուցվածքի, և համամասնությամբ էլ՝ դրա շահութաբերությունը: Օրինակ՝ Ճապոնիան 3.7 տոկոս ներդրում է ունեցել այդ ենթակառուցվածքի մեջ, ինքն այդտեղ ունի 3.7 տոկոսի ձայնի իրավունք, և 3.7 տոկոսի եկամտի հնարավորություն:

Սա ամենատարածված ձևն է՝ խոշոր, միջազգային, տրանսնացիոնալ ենթակառուցվածքային լուծումներ տալու, որովհետև դրանք միլիարդավոր դոլարների մասին են, և շատ քիչ պետություններ կան, որոնք իրենք իրենց ներուժով դա կարող են կառուցել: Հիմա, իմ կարծիքով, էս խոսակցությունը, որ սկսվել է այսպես, ոնց որ, օրինակ, ԵՄ դիտորդական առաքելությունն էր, որը երբ սկսվել էր, ինքը սկզբից մի տասնըքանի հոգու մասին էր, որ Վրաստանից 2 ամսով պետք է գային, հետո դարձավ բոլորովին ուրիշ բան: Հիմա, իմ կարծիքով, ի վերջո, այս խոսակցությունը պետք է հասնի հետևյալ կետին՝ մենք ընդարձակում ենք այս խոսակցությունը «Խաղաղության խաչմերուկ» ամբողջ պրոյեկտին, այսինքն՝ և՛ հյուսիս-հարավ, և՛ արևելք-արևմուտք բազմաթիվ ենթակառուցվածքային նախագծեր՝ ավտոճանապարհներ, երկաթգծեր, գազամուղեր, հոսանքագծեր, ինտերնետ կաբելներ և այլն, ու դա պետք է դառնա ոչ միայն հայ-ամերիկյան, այլ, օրինակ՝ հայ-ամերիկա-եվրոպական, այստեղ կարա մասնակցություն ունենա Միացյալ Թագավարությունը, Ճապոնիան և այլն: Ես չեմ բացառում, որ այստեղ մասնակցություն կարող է ունենալ նաև Թուրքիան:

Ընդ որում՝ այդ մասնակցությունը, խոսքը ներդրումների մասին է, ներդրումների համաչափ կառավարման մասին է, խոսքը նրա մասին չէ, որ ինչ-որ մեկը գալու է՝ այդ ճանապարհը կամ այդ տարածքները մեզնից վերցնի: Խոսքը ճանապարհը կառուցելու, կառավարելու, վերանորոգելու մասին է: Մեղրիին վերաբերող հատվածում, այնտեղ ուղղակի կա ևս մեկ բաղադրիչ, որը մեզանում կարող է մի քիչ ներվ առաջացնել, դա այն է, որ այդ ճանապարհը, որը պետք է կառուցվի և կառավարվի, ունենա նաև մասնավոր անվտանգություն, այսինքն՝ ունենա մի հատ կապալառու, պահնորդական մի կազմակերպություն լինի, որ բուն էդ ճանապարհի վրա անմիջապես իրենք ապահովեն անվտանգությունը, որը կարա բաղկացած լինի հայերից, խնդիրը էդ չի, խնդիրն էն ա, որ ինքը լինի մասնավոր պահնորդական ծառայություն: Ես ինչքան հասկանում եմ՝ նման գաղափար էլ է քննարկվում»:

168.am-ը հետևողական կլինի՝ պարզելու՝ եթե վերոնշյալ բովանդակությամբ առաջարկներ եղել են, ապա երբ են եղել, որովհետև ըստ էության, ռուսական առաջարկն առաջին անգամ է ներկայացվում: