Ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովը 168.am-ի հետ զրույցում ասաց, որ ՌԴ նախագահի այցն Ադրբեջան տեղավորվում է ՌԴ արտաքին քաղաքականությունը դեպի Արևելք փոխադրելու ռազմավարական ընտրության շրջանակում։
«Սակայն այդ հակասությունները հրապարակային դաշտում հայտարարություններում չեն արտացոլվում, այլ միայն քայլերից է հնարավոր զգալ, որ կան խնդիրներ, կոռեկտությունն ընդհանուր առմամբ պահպանվում է, քանի որ հարաբերությունների գինը բարձր է երկու կողմի համար էլ։ Սակայն այստեղ Երևանը լռում է, Անկարան անում է այնպես, ինչպես հարմար է։ Եվ դա կարծես չի անհանգստացնում Երևանին»,- ասաց նա։
«Այստեղ հստակ է ասվում նաև, որ Երևանից ակնկալվում են համարձակ քայլեր այն բանի դիմաց, որ Երևանի համար ստեղծվել է Վաշինգտոն-Բրյուսել հարթակ, փոքր աջակցություն այս տարվա ապրիլի 5-ին Բրյուսելում եռակողմ՝ Բլինքեն-Դեր Լեյեն-Փաշինյան հանդիպմամբ։ «Համարձակ քայլեր» ասելով՝ նկատի է առնվում Ռուսաստանի հանդեպ քայլերը և Ադրբեջանի հետ հարաբերությունների կարգավորման հարցով քայլերը։ Իր հերթին՝ ադրբեջանական կողմը, հասկանալով, որ սահմանադրական փոփոխություններ հնարավոր չէ իրականացնել մեկ օրում և նույնիսկ մեկ ամսում, շարունակում է պնդել այդ պահանջը՝ ամենայն հավանականությամբ այդ ուղղությամբ Երևանից ինչ-որ այլ բնույթի քայլ ակնկալելով»,- ասաց Տարասովը։
ՀՀԿ ԳՄ անդամ Էդուարդ Շարմազանովն այն կարծիքին է, որ հայկական ազգային պետականության փշրանքները պահելու համար Հայաստանը պետք է կատարի 2 քայլ: Մինչ այդ քայլերը ներկայացնելը 168.am-ի հետ զրույցում նա առաջարկեց վերհիշել, թե ինչ վիճակում էր Հայաստանն անգամ նոյեմբերի 9-ի փաստաթղթի ստորագրումից հետո, և հետո ինչ վիճակում հայտնվեց, և որոնք էին պատճառները:
Մինչ ԱՄՆ-ն թևակոխում է նախագահական ակտիվ ընտրապայքարի փուլ ուշագրավ զարգացումներով, Ռուսաստանը հայ-ադրբեջանական բանակցություններում ներգրավման փորձ է անում։ Նախօրեի ամենշաբաթյա բրիֆինգի ընթացքում ՌԴ ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան հայտարարեց, որ ՌԴ-ն պարտավորվել է, և դա գրված է Մոսկվայի ստորագրած փաստաթղթում, ամեն կերպ աջակցել Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության հասնելուն։
ԵՄ ԱԳ նախարարների խորհուրդն օրերս Հայաստանի վերաբերյալ երկու որոշում ընդունեց, որոնք ՀՀ արևմտամետ շրջանակներում հերթական էյֆորիկ տրամադրությունների պատճառ են դարձել։
Բաքվի վերահսկողության տակ անցած հայկական Շուշիում «մեդիա ֆորումում» Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը համոզմունք է հայտնել, թե, այսպես կոչված, «Արևմտյան Ադրբեջանի» ադրբեջանական բնակչությունն ի վերջո կվերադառնա «հայրենիք», ինչի համար բավարար է Երևանի համապատասխան քաղաքական կամքը։ Հերթական անգամ նա Հայաստանի Հանրապետությունը, որի հետ իբրև թե պատրաստվում է, այսպես կոչված, Խաղաղության համաձայնագիր ստորագրել, անվանում է Արևմտյան Ադրբեջան։
Ռուս փորձագետը ուշագրավ է համարում նաև այն, որ Ադրբեջանը չընդունեց Երևանի առաջարկը՝ համաձայնագիրը ստորագրել արդեն իսկ համաձայնեցված հարցերի շրջանակում։ «Այս մերժումը Բաքվի կողմից նշանակում էր, որ Բաքվի բոլոր պահանջները կատարված չեն, և Բաքուն այլ ակնկալիքներ ունի։ Չի բացառվում նաև այն, որ Ադրբեջանը չի ցանկանում համաձայնագիր ստորագրել ԱՄՆ միջնորդությամբ։ Հարցերն իսկապես շատ են, որոնք վերաբերում են թե ռեգիոնին, թե աշխարհաքաղաքականությանը, և թե կողմերի դիրքորոշումներին»,- ընդգծեց նա։
168.am-ի հետ զրույցում թուրք վերլուծաբան Ջենգիզ Աքթարն ասաց, որ Մակրոն-Էրդողան հանդիպման օրակարգում Հարավային Կովկասի, մասնավորապես՝ ՀՀ-Ադրբեջան Խաղաղության համաձայնագրի թեմայի ընդգրկումն ինչ-որ անսպասելի բան չէ, քանի որ հնարավոր համաձայնագիրն իր հետ բերելու է ռեգիոնալ փոփոխություններ։
Ըստ նրա, սովորաբար, երբ բանակցություններից, հանդիպումներից առաջ խաղադրույքները մեծանում են, նման արդյունքով հանդիպումն անհաջողություն է։
Ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ֆյոդոր Լուկիանովը 168.am-ի հետ զրույցում ասաց, որ ԱՄՆ-ը չի կարող բաց թողնել հնարավորությունը՝ հանդիպում կազմակերպել այն դեպքում, երբ ԱԳ նախարարներին ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովին հրավիրելու գլխավոր նպատակը ոչ թե ՆԱՏՕ-ն է, այլ հայ-ադրբեջանական օրակարգը և Հարավային Կովկասը։
Հուլիսի 2-ից Հայաստանում է Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների հանրապետական սենատոր Ռոջեր Վիքերի գլխավորած պատվիրակությունը։
Հայ-թուրքական, այսպես կոչված, կարգավորման գործընթացում վերջին շրջանում նորությունների, Հայաստանի ու Թուրքիայի հատուկ բանագնացների միջև հանդիպումների բացակայության, նախկինում ձեռք բերված պայմանավորվածությունների չիրականացման և ամենաբարձր մակարդակով Թուրքիայի կողմից նախապայմանների հռչակման ֆոնին հունիսի 18-ին Նիկոլ Փաշինյանը սեփական նախաձեռնությամբ հեռախոսազրույց ունեցավ Ռեջեփ Թայիբ Էրդողանի հետ։ ՀՀ կառավարության փոխանցմամբ, Փաշինյանը շնորհավորել է Թուրքիայի նախագահին Կուրբան Բայրամի առթիվ, իսկ Թուրքիայի նախագահը նրան է շնորհավորել գալիք Վարդավառի՝ Հիսուս Քրիստոսի Պայծառակերպության տոնի առթիվ։
Երևանում հունիսի 11-ին կայացավ Հայաստան-Միացյալ Նահանգներ ռազմավարական երկխոսության երկրորդ նիստը, որն ամերիկյան կողմից գլխավորեց փոխպետքարտուղար Ջեյմս Օ՛Բրայենը։
Ադրբեջանը ցանկանում է Հայաստանի հետ, այսպես կոչված, Խաղաղության համաձայնագիրը ստորագրել նոյեմբերին։ Ադրբեջանի նախագահի հատուկ հանձնարարություններով ներկայացուցիչը հայտարարել է, որ Բաքվում կայանալիք ՄԱԿ-ի Կլիմայի փոփոխության մասին շրջանակային կոնվենցիայի Մասնակիցների կոնֆերանսի 29-րդ նստաշրջանն աշխարհի ուշադրության կենտրոնում է, ինչը մեծ հնարավորություն է նաև Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության համաձայնագրի հասնելու համար։
«Գոյատևման և կործանման պատմական խաչմերուկում Հայաստանի ժողովուրդն իրավունք ունի խաղաղ ճանապարհով որոշել իր ճակատագիրը»,-այս մասին «X»-ի իր էջում գրել է հեղինակավոր իրանցի վերլուծաբան Ահմադ Քազեմին՝ անդրադառնալով Հայաստանի ներքաղաքական իրադարձություններին և, մասնավորապես, Բագրատ սրբազանի առաջնորդած համաժողովրդական շարժմանը։
Նույն հանդիպմանը Բայրամովը դժգոհել է ԵԱՀԿ-ից, նշել, թե «Մինսկի խումբն իր գործունեության 30 տարիների ընթացքում ոչ մի ներդրում չի ունեցել հակամարտության լուծման գործում»։ Նրա խոսքով՝ կարիք չկա պահպանել այդ ինստիտուտը:
«Հետպատերազմյան ընթացքում ՀՀ-ն գրեթե որևէ հարցում Ադրբեջանի հետ բանակցություններում իր օրակարգը չի կարողացել հաստատել։ Թերևս, մեծ ոգևորությամբ խոսում են Ալմաթիի հռչակագրից, սակայն այդ պայմանավորվածության կայունությունը ցույց կտա ժամանակը։ Իսկ գործընթացն իրականում Հայաստանի համար բարդ, ծանր է թվում։ Վստահ եմ, որ սրանում իր դերակատարությունն ունի նաև ՀՀ արտաքին քաղաքականությունը, շրջադարձը, Հայաստանի՝ Ռուսաստան-Արևմուտք ընտրությունից և դրա հետևանքներից փորձում է օգտվել Ադրբեջանը»։
«Աջակցում ենք Հայաստանին ու Ադրբեջանին, երբ փորձում են երկկողմ հարթությունում քննարկել հարցերը»,- այս մասին այսօր ՀՀ կատարած այցի ընթացքում ասաց ԵԱՀԿ գործող նախագահ, Մալթայի Հանրապետության արտաքին ու եվրոպական հարցերի և առևտրի նախարար Իեն Բորջը։
«Փոխզիջումներ չկան, իսկ հայ հասարակության մի հատվածը դեմ է այն քայլերի հաջորդականությանը, որով իշխանությունը գնում է դեպի այս պայմանագիրը։ Ուստի կան լուրջ պատճառներ նման կանխատեսումների համար։ Խաղաղության համաձայնագիր կլինի, իսկ լիարժեք խաղաղությո՞ւն»,- նման հռետորական հարցով իր տեսակետը ներկայացրեց Լուկիանովը։
«Կարծում եմ՝ ռուսական կողմը պատրաստ է հետագա զարգացումների ևս։ Այս պահին հարաբերություններում մնում է տնտեսական բաղադրիչը, իսկ անվտանգային պատասխանատվությունը Ռուսաստանից դուրս է գալիս, ինչը նշանակում է, որ նաև մեղադրանքներ չեն լինի։ Ավելին՝ պատասխանատվությունը ՀՀ անվտանգության կհայտնվի Արևմուտքի տիրույթում, քանի որ ՀՀ-ում եվրոպացի դիտորդներ են սահմաններին։ Թեև նրանց ներկայությունը կարծես չի վերացնում պատերազմի սպառնալիքները, ինչպես ՀՀ իշխանություններն իրենք են հայտարարում, որ կա նման վտանգ։
«Ալիևն ազդարարում է սպասվող նոր խնդիրների մասին»,- Հանրապետության հրապարակում ամենամյա Ջահերով երթի մեկնարկին լրագրողների հետ զրույցում այս մասին ասաց ՀՀԿ Գործադիր մարմնի անդամ Արտակ Զաքարյանը՝ անդրադառնալով հանրապետությունում ստեղծված իրավիճակին։
«Նիկոլի հանձնումների շղթան սրանով չի սկսվել ու սրանով չի ավարտվելու»,- Հանրապետության հրապարակում ամենամյա Ջահերով երթի մեկնարկին այս մասին ասաց «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Իշխան Սաղաթելյանը՝ անդրադառնալով հանրապետությունում ստեղծված իրավիճակին։
«Մեզ Թուրքիայի հետ միավորում է ոչ միայն դաշինքի հռչակագիրը, այլև բազմաթիվ այլ հարցեր։ Թուրքիայի և Ադրբեջանի միասնությունը տարածաշրջանային անվտանգության և կայունության կարևոր չափանիշ է»,- AZERTAC-ի փոխանցմամբ՝ այս մասին ապրիլի 23-ին հայտարարել է Իլհամ Ալիևը՝ ելույթ ունենալով ADA համալսարանում կազմակերպված «COP29 և կանաչ տեսլականը Ադրբեջանի համար» թեմայով միջազգային ֆորումում։
«Ամեն ինչ սկսվեց նրանից, որ հայկական կողմը սկսեց խնդրել Թուրքիային կարգավորել հարաբերությունները և բացել սահմանը։ Թուրքիան էլ հասկանալով, թե Հայաստանը որքան է տենչում կարգավորել հարաբերությունները, սկսեց շանտաժով հարաբերությունների կարգավորման դիմաց պահանջել ինչ-ինչ քայլեր կատարել։ Եթե Ադրբեջանի դեպքում ստիպված ենք, Թուրքիայի դեպքում այդ խնդիրը չկա»։
ԱԺ «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Արթուր Խաչատրյանը խորհրդարանում լրագրողների հետ զրույցում խոսելով Գերմանիայի կանցլերի միջնորդությամբ Մյունխենում կայացած Փաշինյան-Ալիև հանդիպման մասին, ասաց՝ այդ հանդիպումները նույն օրինաչափությունն ունեն, ինչ 2018 թվականից եղած հանդիպումները։
Ալիևը խոսեց երկու քաղաքների մասին՝ Երևանի և Ջերմուկի, սա ցուցիչ է, որ Հայաստանը ոչ թե ստորագրելու է խաղաղության պայմանագիր, այլ կապիտուլյացիա։ Առավել ևս, որ երկու երկրների միջև սահմանազատումն ու սահմանագծումը չի արվելու ինչ-որ քարտեզների միջոցով, որի մասին Փաշինյանը մուրում էր Ադրբեջանի նախագահից, որ ինչ-որ թվականների քարտեզներ, որոնք գտնվում են ՌԴ ԳՇ-ում։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը «Ջենեսիս Արմենիա» ուղեղային կենտրոնի և ABC media-ի ղեկավար, քաղաքական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ Աբրահամ Գասպարյանն է։
«Մեր ակնկալիքն Ադրբեջանից այն է, չգիտեմ՝ սա անվանենք նոր փուլ, թե բանակցությունների շարունակություն, որ պայմանավորվածությունները, որոնք հայկական կողմը շարունակաբար արձանագրում է խաղաղության համաձայնագրում՝ Ադրբեջանի կողմից ընդունվեն, և դրանց վերաբերյալ հրապարակային խոսի Ադրբեջանը։ Քանի որ այս ամենը չի ընդունվում, նշանակում է, որ պայմանագիրը տվյալ պահին չի կարող ստորագրելի լինել»։
Բրյուսելում տեղակայված Միջազգային ճգնաժամային խումբը (International Crisis Group), որը զբաղվում է հակամարտությունների խնդիրներով, հունվարի 1-ին հրապարակած զեկույցում առանձնացրել է տասը հակամարտություն, որոնց պետք է ուշադրություն դարձնել 2024 թվականին։ Տասը հակամարտություններն են՝ Գազա, լայն Միջին Արևելքում պատերազմ, Սուդան, Ուկրաինա, Մյանմար, Եթովպիա, Սահել, Հայիթի, Հայաստան-Ադրբեջան, ԱՄՆ-Չինաստան։
