Հուլիսի 18-ին Լոնդոնում մեկնարկած Եվրոպական Քաղաքական համայնքի 4-րդ գագաթնաժողովի շրջանակում Փաշինյան-Ալիև հանդիպման հնարավորության տապալումն ու դրան զուգահեռ՝ ադրբեջանական սրվող՝ ՀՀ սահմանադրական փոփոխությունների պահանջը գուցե հայ-ադրբեջանական գործընթացը փակուղի մտցնի։ Վաշինգտոնում ԱՄՆ պետքարտուղար Բլինքենի միջնորդությամբ Միրզոյան-Բայրամով անարդյունք բանակցություններից հետո փաստորեն կողմերին չհաջողվեց բարձրաստիճան հանդիպում ունենալ ԵՔՀ գագաթնաժողովի շրջանակում։
«Հայաստանում սխալ տպավորություն կա, թե Ամերիկան իսկապես հետաքրքրված է Հայաստանով, Հայաստանի անկախությամբ, խաղաղությամբ կամ անվտանգությամբ: Այդպես չէ, Ամերիկան ոչ մի հետաքրքրություն չունի Հայաստանում: Ամերիկան ունի ավելի կարևոր հետաքրքրություն, որն իր շահերից է բխում, ոչ թե՝ Հայաստանի: Քանի որ կա Ուկրաինայի պատերազմը, որը ոչ միայն Ռուսաստանն ընդդեմ Ուկրաինայի է, այլև Ռուսաստանը՝ ընդդեմ ամբողջ Եվրոպայի և Ամերիկայի, այսինքն՝ ՆԱՏՕ-ի դեմ պատերազմ է, Ամերիկան անում է ամեն ինչ՝ ոչ միայն Կովկասում, այլև՝ այլ հատվածներում, որպեսզի Ռուսաստանին հեռացնի այդ շրջաններից, և ԱՄՆ-ը ինքը փոխարինի ՌԴ-ին այդ շրջաններում»,- ի պատասխան՝ ասաց նա:
Ըստ նրա, սովորաբար, երբ բանակցություններից, հանդիպումներից առաջ խաղադրույքները մեծանում են, նման արդյունքով հանդիպումն անհաջողություն է։
Ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ֆյոդոր Լուկիանովը 168.am-ի հետ զրույցում ասաց, որ ԱՄՆ-ը չի կարող բաց թողնել հնարավորությունը՝ հանդիպում կազմակերպել այն դեպքում, երբ ԱԳ նախարարներին ՆԱՏՕ-ի գագաթնաժողովին հրավիրելու գլխավոր նպատակը ոչ թե ՆԱՏՕ-ն է, այլ հայ-ադրբեջանական օրակարգը և Հարավային Կովկասը։
Հատկանշական է, որ մայիսի 9-ից սկսած միջազգային ԶԼՄ-ների էջերին էականորեն աճել են ՀՀ ներքաղաքական կյանքի մասին հրապարակումները, որը պայմանավորված է Բագրատ սրբազանի գեներացրած շարժմամբ։
Ադրբեջանը պահանջում է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի լուծարում։ ԵԱՀԿ-ի գործող նախագահ, Մալթայի արտգործնախարար Իեն Բորջը, ով օրերս Երևանից մեկնեց Բաքու, Ադրբեջանում ԵԱՀԿ-ի և ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի մասին բավականին տհաճ մեկնաբանություններ է լսել այդ երկրի ղեկավարի ու արտգործնախարարի կողմից։
«Հետպատերազմյան ընթացքում ՀՀ-ն գրեթե որևէ հարցում Ադրբեջանի հետ բանակցություններում իր օրակարգը չի կարողացել հաստատել։ Թերևս, մեծ ոգևորությամբ խոսում են Ալմաթիի հռչակագրից, սակայն այդ պայմանավորվածության կայունությունը ցույց կտա ժամանակը։ Իսկ գործընթացն իրականում Հայաստանի համար բարդ, ծանր է թվում։ Վստահ եմ, որ սրանում իր դերակատարությունն ունի նաև ՀՀ արտաքին քաղաքականությունը, շրջադարձը, Հայաստանի՝ Ռուսաստան-Արևմուտք ընտրությունից և դրա հետևանքներից փորձում է օգտվել Ադրբեջանը»։
Նրա խոսքով, Ղազախստանի հրավերի ընդունումը ևս մեկ անգամ փաստում է, որ կողմերից գոնե մեկը չի ցանկանում բանակցել Արևմուտքում։
2023 թվականի տարեվերջին 168.am-ը գրել էր, որ տպավորություն է, թե Ռուսաստանը և Հայաստանը փորձում են փրկել ռազմատեխնիկական հարաբերությունները՝ հաշվի առնելով Հայաստանում Ռուսաստանի դեսպան Սերգեյ Կոպիրկինի՝ ՏԱՍՍ-ի հետ զրույցում վստահեցումը, որ «կնքված գրեթե բոլոր պայմանագրերը կա՛մ արդեն ավարտված են, ընդ որում, ժամանակին և բարձր որակով, կա՛մ գտնվում են իրականացման վերջնական փուլում»:
Ադրբեջանի արտգործնախարար Ջեյհուն Բայրամովը տարեվերջյան ամփոփիչ ասուլիսի ժամանակ անդրադարձել է Հնդկաստանից Հայաստան զենքի մատակարարումների խնդրին:
Դեկտեմբերի 13-ին ՀՀ ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանն Էստոնիայի ԱԳ նախարարի հետ համատեղ մամուլի ասուլիսի ժամանակ հիշեցրել էր Ադրբեջանին արված հայկական կողմի առաջարկը՝ հայ-ադրբեջանական սահմանից հետ քաշել զորքերը, որպեսզի հնարավոր լինի կանխել էսկալացիաները:
Հայաստանի վարչապետն աննախադեպ ակտ է կատարել համաշխարհային քաղաքականության մեջ։ Մեկ օրվա ընթացքում նա հինգ անգամ հեռախոսով կապ է հաստատել օտարերկրյա առաջնորդների և քաղաքական գործիչների հետ։
Բոլորս էլ հասկանում ենք, թե պլան Բ-ն ինչի մասին է: Թերևս, նկատի ունեն այլընտրանքային ճանապարհ Իրանի հետ կամ մեկ այլ երկրի, բայց, ամեն դեպքում, «պլան Բ» ասվածի մեջ նաև կարելի է շանտաժի էլեմենտներ նկատել:
Մինչ Վաշինգտոնում ԱՄՆ Պետքարտուղարության միջնորդությամբ ծավալվում են բանակցություններ Հայաստանի ու Ադրբեջանի ԱԳ նախարարների միջև, ադրբեջանական կողմը ոչ միայն սպառնում է արցահայությանը, այլև անցնում կոնկրետ ռազմական գործողությունների՝ ԶՈՒ ստորաբաժանումները, առանց նույնիսկ կաշկանդվելու, բարձրաստիճան բանակցություններին զուգահեռ՝ անցկացման փաստից սրել են իրավիճակն Արցախում։ Երեկ Պաշտպանության բանակը հաղորդեց, որ հրետանային միջոցներից կրակ են բացել Մարտունու և Մարտակերտի հայկական դիրքերի ուղղությամբ` կիրառելով նաև ԱԹՍ-ներ, որի հետևանքով հայկական կողմն ունի 4 զոհ:
Հայաստանի ու Ադրբեջանի ԱԳ նախարարներ Արարատ Միրզոյանն ու Ջեյհուն Բայրամովը մեկնել են Վաշինգտոն՝ բանակցային հերթական ռաունդն անցկացնելու նպատակով։
Հաջորդ շաբաթ Վաշինգտոնում ազդարարված Արարատ Միրզոյան-Ջեյհուն Բայրամով բանակցային հերթական ռաունդին ընդառաջ՝ ադրբեջանական կողմը նոր վերջնագիր է ներկայացրել հայկական կողմին։
«Առաջարկ ունեմ՝ թող Փաշինյանին փոխանակեն անկլավների հետ. եթե ինքն իրեն ղեկավար է համարում, թող իրեն զոհաբերի՝ հանուն պետության տարածքների պահպանության։ Այս ամենի արդյունքում մենք կունենանք նոր ժամանակավոր Կառավարություն, Հայաստանի հասարակությունը կազատվի սևերից ու սպիտակներից, այլևս չի լսի հակահայկական հայտարարություններ, հասարակության մոտ համախմբում կլինի»,- ասաց Դավթյանը՝ ընդգծելով, որ այդ պարագայում թշնամին կզրկվի այլևս ամեն պատեհ և անպատեհ առիթի դեպքում մահակ ճոճել հայության գլխին։
Հայաստան-Ադրբեջան բանակցային գործընթացն Արևմուտքի հովանու ներքո եռում է։ Մայիսի 1-ից Վաշինգտոնում նախարարական քառօրյա բանակցություններին հաջորդեց օրերս մայիսի 14-ին Փաշինյան-Ալիև-Միշել հանդիպումը, որի ընթացքում առաջին անգամ ՀՀ-ն պաշտոնապես ճանաչեց Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը, այդ թվում՝ Արցախը։ Սակայն Արևմուտքը սրանով չի բավարարվում և գործի է դրել իր ողջ արսենալը։
Հետաքրքրականն այն է, որ և՛ Ալիևը, և՛ Էրդողանը, և՛ Չավուշօղլուն դեմ են Հայաստանում իշխանափոխությանը։ Նրանք բոլորն էլ Փաշինյանի հրաժարականը պահանջողներին՝ հայաստանյան ընդդիմությանը, գեներալիտետին, Արցախն ադրբեջանական չհամարողներին, խաղաղության կեղծ պայմանագրի կնքման դեմ հանդես եկողներին անվանում են ռևանշիստներ։ Ընդ որում, նույն ձևակերպումն են կատարում հայաստանյան ընդդիմադիրների մասին նաև Փաշինյանը և ՔՊ-ականները: Պատահականությո՞ւն է: Իհարկե ոչ:
Մարտի 6-ին Նիկոլ Փաշինյանն այցելել է «Հայկական ատոմային էլեկտրակայան» ՓԲԸ, որտեղ նրան զեկուցել են, որ ատոմակայանի թիվ 2-րդ էներգաբլոկի շահագործման ժամկետի կրկնակի երկարացման (ՇԺԵ-2) նախագիծն ընթացքի մեջ է։
Հայաստան-Ադրբեջան «խաղաղության պայմանագրի» բանակցություններն առցանց ձևաչափով կամ օնլայն ռեժիմով անցկացնելու մասին Ադրբեջանի արտգործնախարարի հայտարարությունը (Բայրամովը, իհարկե, արդեն ասել է, թե դա այդքան էլ արդյունավետ չէ, բայց տվյալ դեպքում, կարևոր չէ), բացի այդ երկրի հետ վարվող ստվերային գործընթացի մասին հերթական բացահայտումից, նաև խիստ խորհրդանշական իմաստ է պարունակում։ Դա ողջ այն ողբերգականության խորհրդանշականությունն է, որում Հայաստանն ապրում է Նիկոլ Փաշինյանի իշխանության գալուց հետո։
Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարար Ջեյհուն Բայրամովը՝ ելույթ ունենալով Նյու Յորքում ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի 77-րդ նստաշրջանի ընդհանուր քննարկումների շրջանակում հայտարարել է, թե «Զանգեզուրի միջանցքը միջազգային տրանսպորտային ցանցի անբաժանելի մասն է»:
Ընդգծվել է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի, հունվարի 11-ի և 2021 թվականի նոյեմբերի 26-ի ամենաբարձր մակարդակով եռակողմ համաձայնագրերի դրույթներին խստորեն համապատասխան աշխատանքները շարունակելու անհրաժեշտությունը։
Հուլիսի 16-ին Թբիլիսիում տեղի ունեցավ Հայաստանի արտաքին գործերի նախարար Արարատ Միրզոյանի և Ադրբեջանի ԱԳ նախարար Ջեյհուն Բայրամովի հանդիպումը:
Վրաստանի ԱԳ նախարար Իլյա Դարչիաշվիլիի հյուրընկալությամբ Թբիլիսիում մեկնարկել է Հայաստանի արտաքին գործերի նախարար Արարատ Միրզոյանի և Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարար Ջեյհուն Բայրամովի հանդիպումը։ Այս մասին տեղեկացնում է ՀՀ ԱԳՆ մամուլի խոսնակ Վահան Հունանյանը:
ՀՀ ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանն աշխատանքային այցով ժամանել է Վրաստանի մայրաքաղաք Թբիլիսի։ Այս մասին տեղեկացնում են ՀՀ ԱԳՆ–ից։
