Մարդն իր ուշադրության կիզակետը արտաքինից պետք է տեղափոխի ներքին, դեպի իր հոգին, որ Երկնքի Արքայություն տանող դուռն է: Նախ պետք է իր Արարչի հետ հաղորդակցվի աղոթքով, պահքով, Սուրբ Գրքի և հայրաբանության ընթերցանությամբ, Ս. Պատարագին մասնակցությամբ և աստվածահաճո կյանքով: Թվարկվածներն աստիճաններ են, որ առաջնորդում են մարդուն դեպի Աստված: Յուրաքանչյուրն իր առօրյա կյանքում պետք է ուշադիր լինի՝ տեսնելու, թե կա՞ որևէ բան, որ կարող է վնասել հոգին և պետք է փորձի նվազագույնի հասցնել այն կամ ամբողջովին ազատվել դրանից:
Հայր Պորֆիրիոսի կերպարը, որն արդեն քսան տարի անց հայտնվում է իմ առջև, լի է խաղաղությամբ և սիրելի է։ Չեմ հիշում մի դեպք, երբ հայր սուրբը կոպիտ լիներ կամ կշտամբեր որևէ մեկին։ Նա սիրո հայր սուրբ էր։ Երբ ուզում էր որևէ բան ասել, ասում էր առանց խստության։ Նրա ձայնը․․․ «Օրհնյա՛լ եղիր․․․»,- հաճախ էր ասում այդ արտահայտությունը։ […]
Միայնության զգացում հավանաբար շատերն են ունեցել, գրեթե բոլորն էլ երբեմն միայնակ են զգում իրենց։ Մարդը իրեն միայնակ կզգա, թե ոչ, հաճախ կախված է ոչ թե նրանից, թե որքան ընկերներ ունի, այլ՝ ինչպիսի ընկերներ ունի։
Աստվածաշունչը ցույց է տալիս, որ Աստված ստեղծեց մարդուն Իր պատկերով ու նմանությամբ (Ծննդ. 1:26-27), շնորհեց նրան միտք, սիրտ, մարմին, հոգի, խիղճ, ինչպես նաև հավատքի մղում: Մարդկանց կյանքում տեսնում ենք երկու տեսակի հավատք.
Ինչպե՞ս կարող են օտարները` այլահավատները, օրհնության արժանանալ: Այս հարցի պատասխանը տալիս է Եփեսոսի մանուկների օրինակը: Եփեսոսի քառասուն քրիստոնյա զինվորներին գցել էին սառած լիճը, որպեսզի ցրտից մեռնեն, և գայթակղության համար մեծ խարույկ էին վառել ափին: Եթե մեկն ուրանար Քրիստոսին, կարող էր ելնել ափ և տաքանալ:
Շատ մարդիկ երազներ տեսնելուց հետո առավոտյան շտապում են վերցնելու չգիտես որտեղից ձեռք բերված երազահանը` իմանալու, թե ինչ է նշանակում իրենց տեսած երազը։
Մեր կյանքի տարբեր իրավիճակներում, երբ ստացվում է այնպես, որ տառապում ենք, ինքներս մեզ խղճալով՝ ասում ենք Տիրոջը՝ լավ է՝ չծնվեինք։ «Քանի՞ կոպեկ արժե իմ այս անիմաստ կյանքը, եթե պիտի նման տառապանքների միջով անցնեմ»,- ասում ենք մենք՝ հանդիմանելով Տիրոջը մեր իսկ լույս աշխարհ գալու համար։
Ս. Աստվածածնի Վերափոխման տոնը Հայ Եկեղեցու հինգ տաղավար տոներից չորրորդն է և Տիրամորը նվիրված տոներից ամենահինը:
Մատաղը նույնը չէ ինչ Հին Կտակարանի ժամանակաշրջանում հրեական իրականության մեջ կենդանիների զոհաբերությունը: Աղանդավորները, փորձելով մարդկանց տրամադրել Եկեղեցու դեմ, խաբեությամբ ասում են, որ եկեղեցում կենդանիների զոհաբերություն են անում ըստ հրեական սովորության` անտեսելով Քրիստոսի զոհաբերությունը, որից հետո այլևս անհրաժեշտ չեն հինկտակարանյան զոհագործությունները:
Աստված մարդկանց դժվարություններ, տարաբնույթ փորձություններ է տալիս նրա համար, որպեսզի նրանք աճեն համբերության մեջ:
Եվ բոլոր շնորհների Աստվածը, որ ձեզ կոչեց իր հավիտենական փառքին Քրիստոս Հիսուսի միջոցով, և որին մի փոքր ժամանակ չարչարակից պիտի լինեք, թող հաստատահիմն դարձնի ձեզ (հմմտ. Ա Պետ. 5. 10)։
Օգոստոսի 14-ին Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցին տոնախմբելու է Սուրբ Աստվածածնի Վերափոխման տոնը:
Սեր ունենանք, հեզություն, խաղաղություն,- հորդորում էր հայր Պորֆիրիոսը։- Այդկերպ կօգնենք չարի տիրապետության տակ գտնվող մեր մերձավորին։ Մեր օրինակը խորհրդավոր կերպով ճառագում է մեկ այլ մարդու վրա ոչ միայն այն ժամանակ, երբ մարդը կողքիդ է, այլև երբ հեռու է։ Սովորենք այդկերպ փոխանցել մեր բարի տրամադրությունը։
Պետք է հոգին ազատել այդ ողբալի վիճակից: Մարդ իր կոչումն ունի. նա Աստծու որդին է և նախասահմանված է երկնքի համար: Ագահությունն այդ կոչման իրականացման մեծագույն արգելքն է: Ագահության երկրաքարշ շղթաները փշրելու մեկ միջոց կա. մարդ, փոխանակ իր հարստությունն ուսերի վրա առնելու, պետք է ոտքի կոխան դարձնի այն:
Ճշմարիտ է այն, որ մարդ, բանական լինելով, հավատքի վերաբերյալ հարցերի մասին պետք է աշխատեցնի իր միտքը։ Ավետարանը մեզ չի պատվիրում, որ անպայմանորեն համոզվենք այս կամ այն հարցում։ Այն մեզ ազատ ու համարձակ է թողնում։ Հիսուս մեծապես հարգում է մարդկային ազատությունը։
Հաճախ մեր ձախողումներում տեսնում ենք մեր ապաշնորհությունը և սկսում ենք մեղադրել ինքներս մեզ։ Անմիջապես ինքներս մեզ հարցնում ենք՝ ինչո՞ւ եմ այսքան անտաղանդ, ապաշնորհ, ինչո՞ւ չունեմ համապատասխան գիտելիքներ, որ կարողանամ լուծել մի խնդիր, որ շատերի համար այս աշխարհում այդքան հեշտ է թվում։
Ինչո՞ւ ենք մենք դժվարանում ասել բառեր, որոնք արտահայտում են մեր սերն ու ջերմությունը սիրած մարդու հանդեպ: Ես ինքս էլ եղել եմ այդ «վախկոտներից» մեկը, ով չունեցավ համարձակություն ասելու այն, ինչ իսկապես զգում էի:
Խորանաշատի բարձր տիպի դպրոց-վարդապետարանը միջնադարյան Հայաստանի նշանավոր գիտական, մշակութային ու հոգևոր կենտրոններից էր, իսկ նրա ուսուցչապետ Վանական վարդապետ Տավուշեցին՝ ժամանակի հեղինակավոր աստվածաբաններից ու գիտնական վարդապետներից մեկը:
Տասանորդ տալը արդար պատվիրան է: Ճիշտ է, որ եկեղեցին մեր հոգևոր տունն է, բայց այն, իհարկե, ունի իր բազմատեսակ ծախսերը՝ սոցիալական ծառայությունները, գրական հրատարակությունները, կոմունալ ծախսերը և այլն:
Մենք կյանքում շատ ենք խոսում բարիք գործելուց և Աստծո կողմից մեզ շնորհվածը այլոց հետ կիսելուց։ Սա, անշուշտ, լավագույն բանն է, որ կարող է անել քրիստոնյան՝ Աստծուն էլ ավելի մոտենալու, Նրան նմանվելու համար։
Նա թե՛ խնդրեց ազատել իրեն փորձությունից. «Երեք անգամ աղաչեցի Տիրոջը, որ նրան ինձնից հեռացնի» (Բ Կորնթ. 12։8), և քանի որ դա հաճելի չէր Աստծուն, ասաց. «Դրա համար գոհությամբ համբերում եմ տկարություններին, նախատինքներին, հալածանքներին» (10) Այս խոսքերը կարող է պարզ չթվալ, ուստի կպարզաբանեմ դրանք։ Պողոսը բազմաթիվ վտանգների էր ենթարկվում, և աղոթեց Աստծուն, որպեսզի ազատվի վտանգներից։
«Ցնծացե՛ք և ուրախացե՛ք» (Մատթեոս 5:12),- ասել է Քրիստոս: Այս աշխարհը մեզ բազմազան ուրախություններ է առաջարկում, սակայն մեր Տերը խոսում է այն ներքին, լուսավոր և հոգևոր ուրախության մասին, որ Աստված է պարգևում: Այդ ուրախությունը տևական է և ոչ ժամանակավոր, կախված չէ մարդու տրամադրությունից և ոչ էլ նյութական պայմաններից. «Մարմնականի մասին մտածելը մահ է պատճառում, մինչդեռ հոգեկանի մասին խորհելը՝ կյանք և խաղաղություն» (Հռոմեացիներ 8:6):
Մենք հավատում ենք մարդկային հոգու անմահությանը և սրբերի մասունքների կենարար զորությանը, ինչպես որ նշված է Աստվածաշնչում Եղիսե մարգարեի մասունքների վերաբերյալ (Դ Թագ. 13.21)։ Քրիստոնեական գրողներից մեկն ասում է, որ հոգու անմահության և մարդկային աճյունի խորհրդավորության նկատմամբ պատկառանքն ունի մի շատ զորավոր բարոյական ապացույց. դա մարդկանց ունեցած հարգանքն է գերեզմանների հանդեպ։
Ձանձրույթ, թախիծ կամ տխրություն՝ դարաշրջանի վտանգավոր հիվանդություններ, որ ներքուստ ջլատում և քայքայում են մարդուն, եթե ժամանակին չկանխվի դրանց տարածումը: Եկեղեցու հայրերն իրենց խրատներում նշում են, որ մյուս կրքերի նման թախիծն ու ձանձրույթը նույնպես սարսափելի են հոգու համար:
Երբեմն ասում ենք՝ չեմ զգում, որ Աստված ինձ հետ է, քանի որ շատ ու շատ փորձություններ ունեմ իմ կյանքում։ Չգիտես՝ ինչու, փորձությունների առկայությունը մեր կյանքում բացատրում ենք Տիրոջ բացակայությամբ։ Ինքնաբերաբար դադարում ենք զգալ Տիրոջ ներկայությունը, քանզի ունենք փորձություններ։
«Կենդանի եմ Ես՝ ասում է ամենակալ Տերը և ամբարշտի մահը չեմ ուզում, այլ նրա հետ կանգնելն իր չար ճանապարհից ու ապրելը» (Եզեկիել 33:11):
Նշանակում է այն վարձքը, որ կստանա, կրկնապատիկ կլինի: Գիտե՞ս, թե որքան է ստանալու: Դրախտը երաշխավորված է: Տեսնելով, որ մարդ կարող է ծանր հիվանդությանը դիմանալ, Քրիստոս տալիս է նրան այդ հիվանդությունն այնպես, որպեսզի երկրային կյանքի փոքր տառապանքի դիմաց մեծ վարձք ստանա երկնային հավիտենական կյանքում: Նա տառապում է այստեղ, բայց վարձքն այնտեղ կստանա, այն կյանքում, որովհետև կա Դրախտ և կա վարձատրություն (վշտերի համար):
Աղի դերը կենցաղում շատ կարևոր է։ Այն մշտապես անփոխարինելի է եղել և օգտագործվել է կենցաղում սնունդը համեմելու և կամ էլ այն պահպանելու գործում։
Միմյանց հետ խոսակցության ժամանակ մարդկանց գիտակցությունը կարծես թուլանում և ուժգնանում է` կախված այն բանից, թե որքանով է զրուցակցի ասածը հետաքրքրում դիմացինին: Անգամ խոսակցության մեջ մարդիկ սիրում են շահը, սեփական օգտակարության համար որևէ բան ստանալը: Սակայն առաքյալը հիշեցնում է Քրիստոսի խոսքերը, թե` երանելի՜ է մանավանդ տալը, քան առնելը (Գործք 20.35): Հետևաբար, երանելի է ողորմություն անելը:
Վարդավառի տոնին նախորդում է շաբաթապահք: Իսկ հաջորդ օրն, ինչպես տաղավար բոլոր տոներից հետո, Մեռելոց է. բոլոր եկեղեցիներում ննջեցյալների հոգիների համար մատուցվում է Ս. Պատարագ և կատարվում հոգեհանգիստ:
