Հոգևոր

Երբ Տերն ա­մե­նայն աշ­խար­հիկ բա­նե­րից ու վար­դա­պե­տություն­նե­րից մա­քուր սիրտ է տես­նում, ա­պա նրա վրա, ինչ­պես մա­քուր փոք­րիկ տախ­տա­կի, գրում է Իր վար­դա­պե­տությու­նը: Այս բա­նը ա­սում եմ նրա հա­մար, որ որևէ մե­կը չկար­դա ոչ աստ­վա­ծա­հա­ճո գրքեր:

Մեզանում կան մարդիկ, ովքեր վշտի ու տառապանքի ծանր պահերին, սկսել են տարակուսել Աստծո զորությանը և նշան փնտրել։ Նրանց կրած տառապանքը թույլ է տվել, որպեսզի ասեն․ «Ո՜վ Աստված, եթե գոյություն ունես, ինչու՞ ես լուռ մնում, ինչու՞ ես անտարբեր իմ կրած այս անարգանքներին»։

Այս տարի փետրվարի 19-ին, Հայ Առաքելական Եկեղեցու տոնացույցի համաձայն, նշվում է Բուն Բարեկենդանը։ Սա նշանակում է, որ հավատավոր ժողովուրդը Մեծ Պահքի միջոցով այսօրվանից սկսում է 48 օր տևող մի ճանապարհ, որ տանում է դեպի Քրիստոսի Հարության Ավետիսը։ Այս մասին հայտնում է qahana.am-ը։

Քրիստոնեական կյանքից հեռու ապրող մարդկանց մոտ քրիստոնեական բարոյականության վերաբերյալ մի շարք կարծրատիպեր են ձևավորվել. քրիստոնեական բարոյականությունը համարում են օրենքների մի հավաքածու և սիրում են ասել, որ այդ օրենքների շարքը վատը չէ, բայց անիրագործելի է:

«Որովհետև, ով որ բարձրացնում է իր անձը, կխոնարհվի, և ով որ խոնարհեցնում է իր անձը, կբարձրացվի» (Ղուկ․ 18:14)։

«Որտե՞ղ գտնեմ, փնտրեմ Աստծուն»,- հաճախ ենք ստանում այս հարցը և կամ էլ ինքներս ենք տալիս այն՝ ակնկալելով հստակ պատասխան։ Մենք փնտրում ենք Աստծուն՝ Լույսը, փնտրում ենք Նրան ամեն հնարավոր վայրում և կարծում ենք, թե չենք գտնում, սակայն ո՞րն է իրականությունը։

«Սակայն քա՛վ լիցի, որ ես պարծենամ այլ բանով, քան միայն մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսի Խաչով, որով աշխարհը խաչված է ինձ համար, ես էլ՝ աշխարհի համար» (Գաղ․ 6։14)։

Արցախում շրջափակման պայմաններում ծնված փոքրիկներն ու նրանց ծնողները մասնակցել են օրհնության կարգի

Երբեմն պատահում է այնպես, որ կարծես հնարավոր չի լինում խուսափել հիշաչարությունից։ Չէ՞ որ կյանքում մեզ հանդիպած ոչ բոլոր մարդիկ են նուրբ ու խնամքով վարվում մեր հանդեպ, ոչ բոլորն են մեզ հետ խոսում առանց վիրավորանքների։

Ղուկասի Ավետարանի 13-րդ գլխում նկարագրվում են դրվագներ, երբ պատահարների հետևանքով մարդիկ են զոհվում: Երբ Հիսուսին հարցնում են, թե ինչու այդպես եղավ, նա պատասխանում է, որ եթե չապաշխարեք, ամենքդ էլ պիտի կորչեք (Ղուկ.13.1-5):

«Ո՛վ մարդ, եթե ուզում ես հասնել անչափելի մեծության, ես ցույց կտամ քեզ դրա օրինակը ոչ թե երկրավոր և մարդկային երևույթների միջոցով, այլ Աստծու անսահման մարդասիրության, որ փոքր բաներ խնդրողին մեծագույն շնորհների է արժանացնում: Դրա համար ասաց. «Խոնա՛րհ եղեք Տիրոջ առաջ, և նա ձեզ կբարձրացնի»:

Հաճախ կարծում ենք, թե միշտ մենք ենք ձգտում հասնել Աստծուն, նմանվել Նրան, քանզի ստեղծված ենք Նրա պատկերով ու նմանությամբ։ Սակայն մի պահ էլ փորձենք հասկանալ՝ իսկ ե՞րբ է Աստված խոնարհվում դեպի մեզ։

Մի անգամ գանգատվեցի հայր Պորֆիրիոսին, որ այլևս ուժ չունեմ աշխատելու համար։ Ասացի․..

«Փառք Աստծուն՝ բարձունքներում, և երկրի վրա՝ խաղաղությու՜ն, և հաճությու՜ն մարդկանց մեջ» (Ղուկ․ 2:14):

Հիսուսի այս նոր պատվիրանը նախազգուշացնում է չբարկանալ, որպեսզի մարդու ձեռքը հեռու պահի սպանություն գործելուց և արգելի սուրը պատյանից դուրս բերելն անգամ: Երբ Գեթսեմանիի ձորում Պետրոսը, Վարդապետի հանդեպ տածած սիրով և միաժամանակ վրեժխնդրության ոգով լցված, իր սուրը պատյանից հանեց ու հարվածելով՝ կտրեց զինվորի ականջը, հեզ Հիսուս սաստեց Իր առաքյալին՝ հրամայելով սուրը պատյանի մեջ դնել:

Քրիստոս մեզ «աղ» է կոչում, սակայն մենք մեր բնածին ու հետագայում ձեռք բերած անհամության պատճառով անպիտան համարվեցինք: Մենք իրավունք չունենք բողոքելու, որ ժողովուրդը հանդգնությամբ ոտնակոխ է անում ու անպատվում է մեզ հրապարակներում, այլ հարկ է, որ զգոնությամբ մտաբերենք և վստահորեն վճռենք այս դատաստանը, ըստ որի՝ մեր անպատվությունը մեր տգիտության երեսից է:

2021թ. նոյեմբերի 25-ին Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը (WHO) համացանցային իր էջում նշեց, որ  ամեն տարի աշխարհում կատարվում է մոտ 73 միլիոն վիժում: «Առողջություն և առողջապահություն» վիճակագրական 2021թ․-ի տարեգիրքը* ցույց է տալիս, որ հղիության ընդհատման (վիժումների) թիվը Հայաստանում 1991թ․-ից մինչև 2020թ․-ը եղել է շուրջ 450.000:

Մարդկային կյանքը, Ադամից սկսած մինչև Քրիստոս, բոլորովին հնության ու ապականության մեջ էր: Մարդու հոգին վարակված էր անհավատությամբ, մարմինը՝ հյուծիչ ախտով: Բոլոր անդամները՝ ոտքից մինչև գլուխ, սարսափելի վերքերով էին պատված ու այդպես անխնամ թողնված էին աշխարհի աղբակույտի վրա: Մարդն այդժամ ո՛չ տեր ուներ, ո՛չ օգնական, ո՛չ բժիշկ, ո՛չ այցելու:

Ուխտավորները հաճախ էին խնդրում հայր Պորֆիրիոսին, որ աղոթի իրենց ու իրենց հարազատների համար, և նա միշտ խոստանում էր, որ կաղոթի։ Ես տարակուսում էի՝ ինչպե՞ս կարող էր հայր սուրբը հարյուրավոր անուններ մտապահել։

Բոլոր առաքինություններն ամրանում ու հաստատվում են համբերությամբ, և ոչ մի առաքինություն առանց այս առաքինության չի կարող կանգուն մնալ: Արվեստում և գիտության բոլոր բնագավառներում համբերություն է անհրաժեշտ: Ամեն գործ կատարվում և պահպանվում է համբերությամբ: Համբերությանը մահացու հարված է հասցնում հուսահատությունը, որն իր հերթին ջանում է մահացու հարված հասցնել հոգուն: Համբերությունն ուսուցանում է հոգուն մխիթարվել և չհուսահատվել դժվարություններից ու փորձություններից, այն Ս. Հոգու պտուղներից է, որ տրվում է քրիստոնյային մեկ այլ նվերի՝ հույսի հետ միասին:

Հայր Պորֆիրիոսը միշտ տարբերություն էր դնում աշխարհիկ ու հոգևոր սիրո միջև․

Երբ Ադամն ու Եվան, չանսալով Աստծո պատվերին, կերան արգելված պտուղը, Տերը նրանց պատժեց․ «Քո հացը քո երեսի քրտինքով ուտես, մինչև որ վերադառնաս դեպի հողը, որից առաջացար. քանի որ հող էիր, հող էլ դառնաս» (Ծննդ․ 3։19)։ Ապա Աստված դուրս հանեց նրանց դրախտից՝ «մշակելու հողը, որից առաջացել էր» (Ծննդ․ 3։23)։

Աստծո ամենատես աչքի մասին Դավիթ Մարգարեն իր սաղմոսում ասում է․ «Չի ննջում ու քուն չի մտնում Իսրայելի պահապանը»։

«Երանի՜ նրանց, որոնք լսում են Աստծու խոսքը և գործադրում այն» (Ղուկ. 11:28), բայց անպտուղ է նրանց կյանքը, ովքեր լսում են Աստծու խոսքը, սակայն երկրային կյանքի հոգսերը, հարստությունը և հաճույքները, որոնցով ապրում են, խեղդում են նրանց մեջ ընկած սերմերը (Ղուկ. 8:14):

Պողոս առաքյալի միջոցով ասված՝ Աստծու այն խոսքը, թե՝ ապրեցե՛ք այնպես, ինչպես վայել է ձեր կոչումին, որին հրավիրեց ձեզ Աստված (Եփես. 4:1), ուղղված է բոլորին, քանի որ բոլորն անխտիր կոչում և հրավեր ունեն Աստծու կողմից: Բոլորն առանց բացառության կանչված են Աստծու Արքայություն, քանի որ անհնար է, որ Աստված կողմնակալ լինի, այսինքն՝ մեկին հրավիրի իր Արքայություն, մյուսին ոչ, ոմանց ավելի շատ սիրի, մյուսներին՝ ավելի քիչ: Աստված հավասարապես սիրում է բոլորին, մարդիկ են, որ քիչ կամ շատ են սիրում Աստծուն: Քանի որ բոլորը կանչված են, նշանակում է՝ կրում են Աստծու կոչը մերժելու կամ ընդունելու պատասխանատվությունը:

Հույս բառը, ըստ Մալխասեանցի բացատրական բառարանի, նշանակում է՝ 1. մի լավ բանի սպասելը, 2. հավանականություն, որ մի բան պիտի լինի, 3. փափագ:

Մարդը, ստեղծված լինելով Աստծու պատկերով, օժտված է ազատ  կամքով: Բանական արարածի ազատ ընտրության և ազատ գործելու որոշումները ծնում են պատասխանատվության անհրաժեշտություն, որովհետև որտեղ ազատությունն է, այնտեղ նաև պատասխանատվությունն է:

Մեր կյանքում հաճախադեպ են այնպիսի դրվագները, երբ հասկանում ենք, որ համբերության ու սպասման միջոցով է, որ հասնելու ենք ցանկալի արդյունքին, հասնելու ենք դրական ինչ- որ կետի։ Սակայն մյուս կողմից էլ, լինելով անկատարներ, չենք համբերում և տալիս ենք հարցը՝ Տե՛ր, որքա՞ն պիտի սպասեմ։

«Պիտի սիրես քո Տեր Աստծուն քո ամբողջ սրտով, քո ամբողջ հոգով ու քո ամբողջ մտքով: Այս է մեծը և առաջին պատվիրանը: Եվ երկրորդը սրա նման է. պիտի սիրես քո ընկերոջը, ինչպես քո անձը: Այս երկու պատվիրաններից են կախված ամբողջ Օրենքը և մարգարեները» (Մատթ 22:37-40)։

Հարգանքը քրիստոնյայի կյանքի հիմնական առաքինություններից է։ Այն միաժամանակ շատ նուրբ թելերով կապված է խոնարհության հետ․ որտեղ խոնարհությունն է, այնտեղ անպայման հարգանք գոյություն ունի։ Նա, ով չգիտի խոնարհվել, չգիտի նաև հարգել։ Հարգելու կարողությունը մեծապես ներգործում է մարդու բարոյական կյանքի և նկարագրի ազնվացման ընթացքին։