Հոգևոր

Խորանաշատի բարձր տիպի դպրոց-վարդապետարանը միջնադարյան Հայաստանի նշանավոր գիտական, մշակութային ու հոգևոր կենտրոններից էր, իսկ նրա ուսուցչապետ Վանական վարդապետ Տավուշեցին՝ ժամանակի հեղինակավոր աստվածաբաններից ու գիտնական վարդապետներից մեկը:

Տասանորդ տալը արդար պատվիրան է: Ճիշտ է, որ եկեղեցին մեր հոգևոր տունն է, բայց այն, իհարկե, ունի իր բազմատեսակ ծախսերը՝ սոցիալական ծառայությունները, գրական հրատարակությունները, կոմունալ ծախսերը և այլն:

Մենք կյանքում շատ ենք խոսում բարիք գործելուց և Աստծո կողմից մեզ շնորհվածը այլոց հետ կիսելուց։ Սա, անշուշտ, լավագույն բանն է, որ կարող է անել քրիստոնյան՝ Աստծուն էլ ավելի մոտենալու, Նրան նմանվելու համար։

Նա թե՛ խնդրեց ազատել իրեն փորձությունից. «Երեք անգամ աղաչեցի Տիրոջը, որ նրան ինձնից հեռացնի» (Բ Կորնթ. 12։8), և քանի որ դա հաճելի չէր Աստծուն, ասաց. «Դրա համար գոհությամբ համբերում եմ տկարություններին, նախատինքներին, հալածանքներին» (10) Այս խոսքերը կարող է պարզ չթվալ, ուստի կպարզաբանեմ դրանք։ Պողոսը բազմաթիվ վտանգների էր ենթարկվում, և աղոթեց Աստծուն, որպեսզի ազատվի վտանգներից։

«Ցնծացե՛ք և ուրախացե՛ք» (Մատթեոս 5:12),- ասել է Քրիստոս: Այս աշխարհը մեզ բազմազան ուրախություններ է առաջարկում, սակայն մեր Տերը խոսում է այն ներքին, լուսավոր և հոգևոր ուրախության մասին, որ Աստված է պարգևում: Այդ ուրախությունը տևական է և ոչ ժամանակավոր, կախված չէ մարդու տրամադրությունից և ոչ էլ նյութական պայմաններից. «Մարմնականի մասին մտածելը մահ է պատճառում, մինչդեռ հոգեկանի մասին խորհելը՝ կյանք և խաղաղություն» (Հռոմեացիներ 8:6):

Մենք հավատում ենք մարդկային հոգու անմահությանը և սրբերի մասունքների կենարար զորությանը, ինչպես որ նշված է Աստվածաշնչում Եղիսե մարգարեի մասունքների վերաբերյալ (Դ Թագ. 13.21)։ Քրիստոնեական գրողներից մեկն ասում է, որ հոգու անմահության և մարդկային աճյունի խորհրդավորության նկատմամբ պատկառանքն ունի մի շատ զորավոր բարոյական ապացույց. դա մարդկանց ունեցած հարգանքն է գերեզմանների հանդեպ։

Ձանձրույթ, թախիծ կամ տխրություն՝ դարաշրջանի վտանգավոր հիվանդություններ, որ ներքուստ ջլատում և քայքայում են մարդուն, եթե ժամանակին չկանխվի դրանց տարածումը: Եկեղեցու հայրերն իրենց խրատներում նշում են, որ մյուս կրքերի նման թախիծն ու ձանձրույթը նույնպես սարսափելի են հոգու համար:

Երբեմն ասում ենք՝ չեմ զգում, որ Աստված ինձ հետ է, քանի որ շատ ու շատ փորձություններ ունեմ իմ կյանքում։ Չգիտես՝ ինչու, փորձությունների առկայությունը մեր կյանքում բացատրում ենք Տիրոջ բացակայությամբ։ Ինքնաբերաբար դադարում ենք զգալ Տիրոջ ներկայությունը, քանզի ունենք փորձություններ։

«Կենդանի եմ Ես՝ ասում է ամենակալ Տերը և ամբարշտի մահը չեմ ուզում, այլ նրա հետ կանգնելն իր չար ճանապարհից ու ապրելը» (Եզեկիել 33:11):

Նշանակում է այն վարձքը, որ կստանա, կրկնապատիկ կլինի: Գիտե՞ս, թե որքան է ստանալու: Դրախտը երաշխավորված է: Տեսնելով, որ մարդ կարող է ծանր հիվանդությանը դիմանալ, Քրիստոս տալիս է նրան այդ հիվանդությունն այնպես, որպեսզի երկրային կյանքի փոքր տառապանքի դիմաց մեծ վարձք ստանա երկնային հավիտենական կյանքում: Նա տառապում է այստեղ, բայց վարձքն այնտեղ կստանա, այն կյանքում, որովհետև կա Դրախտ և կա վարձատրություն (վշտերի համար):

Աղի դերը կենցաղում շատ կարևոր է։ Այն մշտապես անփոխարինելի է եղել և օգտագործվել է կենցաղում սնունդը համեմելու և կամ էլ այն պահպանելու գործում։

Միմյանց հետ խոսակցության ժամանակ մարդկանց գիտակցությունը կարծես թուլանում և ուժգնանում է` կախված այն բանից, թե որքանով է զրուցակցի ասածը հետաքրքրում դիմացինին: Անգամ խոսակցության մեջ մարդիկ սիրում են շահը, սեփական օգտակարության համար որևէ բան ստանալը: Սակայն առաքյալը հիշեցնում է Քրիստոսի խոսքերը, թե` երանելի՜ է մանավանդ տալը, քան առնելը (Գործք 20.35): Հետևաբար, երանելի է ողորմություն անելը:

Վարդավառի տոնին նախորդում է շաբաթապահք: Իսկ հաջորդ օրն, ինչպես տաղավար բոլոր տոներից հետո, Մեռելոց է. բոլոր եկեղեցիներում ննջեցյալների հոգիների համար մատուցվում է Ս. Պատարագ և կատարվում հոգեհանգիստ:

Մեր կենցաղում միշտ էլ լինում են պահեր, երբ հոգնելով մեր կյանքից, որը վարում ենք դրսում, ցանկանում ենք վերադառնալ տուն։ Մենք իսկապես զգում ենք, թե որքան լավն են երկրները, որոնք այցելում ենք, որքան հաճելի ու հետաքրքիր է հանգիստը, որ պիտի անցկացնենք այլ երկրներում, սակայն միաժամանակ ցանկություն ենք ունենում վերադառնալ այնտեղ, որտեղ մեր տունն է։

Հուլիսի 24–ին՝ Հիսուս Քրիստոսի Պայծառակերպության տոնի առթիվ՝ Հայ Առաքելական եկեղեցու Արցախի թեմի առաջնորդ Գերաշնորհ Տեր Վրթանես եպիսկոպոս Աբրահամյանը Գանձասարի վանքում ուխտի Սուրբ Պատարագ կմատուցի ։

Ամեն անգամ մենք հիշում ենք որ ասվել է, թե «Մի՛ դատեք, որ Աստծուց չդատվեք. որովհետև ինչ դատաստանով, որ դատեք, նրանով եք դատվելու. և ինչ չափով, որ չափում եք, նրանով պիտի չափվի ձեզ համար» (Մատթ․ 7։1-2), սակայն ինքներս մեզ չենք տալիս հարցը, թե արդյոք Քրիստոս արգելո՞ւմ է դատել։

Դրախտում Ադամն ու Եվան պարուրված էին լուսեղեն զգեստներով, սակայն մեղանչումից հետո նրանց պարուրող լույսն անհետացավ, և նրանք տեսան, որ մերկ են: Մերկությունը ծածկելու համար առաջին մարդիկ, թզենու տերևներն իրար կարելով, գոգնոց շինեցին` իրենց մերկությունը ծածկելու համար (Ծննդ. 3.7):

Քրիստոսի հանդեպ սերն անսահման է այնպես, ինչպես սերը մերձավորի հանդեպ։ Թող այն տարածվի ամենուր, մինչև աշխարհի ծայրը։ Ամենուր, բոլոր մարդկանց հանդեպ։ Ես ուզում էի գնալ հիպիների հետ ապրել Մատալայում, իհարկե չկրկնելով նրանց մեղքերը, այլ նրանց ցույց տալով Քրիստոսի սերը, թե այն որքան մեծ է, և ինչպես կարող է փոխել, փոխակերպել նրանց։ Սերն ամեն ինչից վեր է։

Վարդավառի՝ Հիսուս Քրիստոսի Պայծառակերպության տոնին նախորդող շաբաթապահքը Հայ Եկեղեցում կոչվում է Վարդավառի պահք: Պահքի վերջին շաբաթ օրը նավակատիք է:

Նախանձախնդի՛ր լինենք,- բացականչեց հայր Պորֆիրիոսը։- Նախանձախնդիր է այն մարդը, որը ողջ հոգով սիրում է Քրիստոսին և ծառայում մարդուն ի սեր Նրա։ Սերը Աստծու և մարդկանց հանդեպ անբաժան զույգ է։ Ջերմ ցանկություն, Աստվածային ավյուն, գորովալից արցունքներ․ ամենն ի սրտե, անկեղծորեն։

Որոշակի սկզբունք: Կա մարդ, ով առաջնորդվում է որոշակի սկզբունքով, որին հավատում է: Այդ սկզբունքը ներդրված է նրա մտքում՝ ճիշտ լինի այն թե սխալ: Այն կազմում է նրա կյանքի հիմնական կառուցվածքը։ Օրինակ՝ մի մարդ ունի «չամուսնանալու» սկզբունք, քանի որ համաձայն է այն սխալ ասացվածքի հետ, թե՝ «Մարդն ամուսնանում է, եթե կորցնում է գիտակցությունը» (Ջոնսոն)։

Երբ Աստված տալիս է խոնարհության շնորհը, այնժամ մենք ամեն ինչ տեսնում ենք, այնժամ պարզորոշ ապրում ենք Նրանով։ Երբ խոնարհություն չունենք, ոչինչ չենք տեսնում։ Եվ հակառակը, երբ արժանանում ենք սուրբ խոնարհությանը, այնժամ տեսնում ենք ամեն ինչ, ուրախանում ենք ամեն ինչով։ Այնժամ ապրում ենք Աստծով, մեր ներսում դրախտ է, որը հենց Ինքը Քրիստոսն է։ Մի բան պատմեմ ձեզ,- հանկարծ ասաց ծերը,- չգիտեմ՝ արդյոք կարդացե՞լ եք «Վարք հարանց»-ում․․․ Այդ պատմության մեջ մատնանշվում է Աստծու նախախնամությունն ու ծերի աղոթքի զորությունը։

Մեր կյանքում էլ լինում են շրջաններ, երբ հնչում է նույն խոսքը՝ «Ամեն ինչ կատարված է»։ Այս խոսքերը նշանակում են, որ ամեն բան այլևս անդառնալի է, որ ոչինչ փոխել հնարավոր չէ, ոչինչ շտկելու հնարավորություն չկա։ Այս խոսքերն են տեղեկացնում վերջի մասին՝ որպես մի անփոփոխ իրողության։ Սակայն հարցը ոչ թե վերջն է, այլ այն, թե ինչպես ենք մենք ինքներս ընդունում այդ վերջը՝ որպես մի իրողություն։

Քրիստոնեությունը կնոջը վեր հանեց ավելի բարձր հեղինակության, ինչը չենք կարող տեսնել այլ կրոններում կամ մարդկային պատմության անցյալի մեջ: Որոշ կրոնների հետևող հասարակությունների մեջ կինը երկրորդական կամ երրորդական տեղում է, ինչպես օրինակ իսլամի կամ բուդդիզմի մեջ: Բուդդայականության մեջ նույնիսկ կնոջ նկատմամբ շեշտված թշնամական վերաբերմունք կա:

Հարկ է խոնարհությամբ, մաքուր սրտով և ջերմեռանդությամբ աղոթել և Աստծու կամքը փնտրել, բարի վարքով, առաքինությամբ, ազնվությամբ կենցաղավարել՝ արժանանալով Տիրոջ բարեհաճությանն ու ողորմությանը, քանի որ Աստված արժանավորների խնդրանքներն է կատարում և խոնարհներին է շնորհ տալիս: Աստված ավելի լավ գիտի, թե ինչ է մեզ անհրաժեշտ, մեզ համար բարի:

Եթե նույնիսկ սիրտդ տխրի, որ իր ուզածը չես անում, պետք չէ լսել նրան, որովհետև նրան լսելով՝ նախ աշխարհիկ ուրախություն ես ապրում, հետո՝ աշխարհիկ անհանգստություն: Իսկ եթե սրտիդ չես լսում, ու նա տխրում է, որ իր ցանկությունը չես կատարում, իսկ դու ուրախանում ես, ապա աստվածային երանություն է գալիս: Ե

Մենք՝ մարդիկս սովոր ենք ամենաաստվածային, բարձր ու վեհ արժեքներին էլ տալ մարդկային, կենցաղային հատկանիշներ՝ դրանք ավելի լավ ճանաչելու համար։ Հենց այս իմանալով է, որ երբեմն ինքներս մեզ հարցնում ենք՝ ո՞րն է սիրո գինը։

Սիրելով Քրիստոսին՝ պետք է սովորենք ապրել Քրիստոսի կյանքով։ Եթե Աստծու շնորհի օգնությամբ հասնենք դրան, ապա կհայտնվենք նախանձելի վիճակում։ Մեզ համար գոյություն չունի որևէ տեսակի վախ՝ ո՛չ մահվան հանդեպ, ո՛չ սատանայի, ո՛չ դժոխքի։

Գինեմոլություն բառը, ըստ Մալխասյանցի հայերեն բացատրական բառարանի, նշանակում է գինեմոլ լինել, գինեմոլի հատկություն ունենալ: Ճիշտ է, որ գինեմոլություն ասելով՝ հասկանում ենք գինուն մոլի դարձած անձի վիճակ, սակայն ընդարձակ  իմաստով հասկանում ենք ալկոհոլային խմիչքների բոլոր տեսակների մոլությունը, լինեն դրանք օղի, վիսկի, շամպայն, գարեջուր, կոնյակ, ջին թե այլ:

Սովոր ենք ասել, թե աղոթելու համար կա հստակ ժամանակ, հստակ արարողակարգ, սակայն մի պահ կանգ առնենք և նայենք, թե ինչպիսին է իրականությունը։ Արդյո՞ք մենք ինքներս իրական կյանքում հատուկ կարգով ենք աղոթում։