2013 թվականի փետրվարին կայանալիք նախագահական ընտրությունների գլխավոր առանձնահատկություններից մեկն այն է, որ գոնե այս պահի դրությամբ գործող նախագահ Սերժ Սարգսյանը չի ունենալու այնպիսի մրցակից, որի հաղթանակն ավելի բարձր կգնահատվի, քան իրենը: 1991 թվականից հետո Հայաստանում կայացած նախագահական որևէ ընտրության ժամանակ նման իրավիճակ չի եղել, երբ իշխանության թեկնածուն չունենա իրական վտանգ ներկայացնող մրցակից:
Մանավանդ՝ թվերը։ Երբ իշխանությունը փորձում է իրականությունը մատուցել վիճակագրական թվերի տեսքով, ընդդիմությունն ու լրագրողներն էլ հակադարձում են՝ հիմնվելով նույն այդ վիճակագրության վրա, հասկանում ես, որ վիճակագրության դերը մեր երկրում խիստ գերագնահատված է։
Նախագահական ընտրություններին մնացել է ընդամենը 5 ամիս, սակայն քաղաքական գոնե հիմնական ուժերը դեռևս չեն շտապում հայտարարել իրենց մասնակցության ձևաչափի, սեփական թեկնածու առաջադրելու կամ մեկ այլ թեկնածուի սատարելու մասին: Այս պահին հայտնի է միայն, որ առաջադրվելու է գործող նախագահ Սերժ Սարգսյանը: Քաղաքական դաշտի մնացած ուժերը, ինչպես ընդունված է ասել, առայժմ «տյոմնի են խաղում»:
ՀՀ երեք նախագահները, որոնք առերևույթ հակադիր ճամբարներում են ու ընկալվում են որպես «ոխերիմ թշնամիներ», վերջին մի քանի տարիներին առնվազն մի քանի անգամ ապացուցել են, որ կարողանում են իրար հետ «լեզու գտնել», եթե դա պահանջում է իշխանության պահպանման կամ իշխանության գալու շահը:
Հրդեհը մեկուսացվել է ժամը 12.02, մարվել՝ 12.06-ին: Այրվել են շենքի տանիքի փայտյա կառուցատարերը և ջերմամեկուսիչ շերտը (10 քմ):
Իշխանությունը տիրապետելով վարչական և նյութական լծակների՝ ցանկացած բնակավայրում կարողանում է ապահովել «համակիրների բանակ»: Մնացած ցուցանիշներով իշխանությունն ու ընդդիմությունը հասարակությունից կտրված են հավասարապես: Տարբերությունն այն է, որ իշխանությունն ամենուր է, իսկ ընդդիմությունը` միայն Երևանում: Ու այդ իմաստով, ընդդիմադիր ուժերն իշխանության համար կատարում են «մայրաքաղաքային աղցանի» դեր` ընդամենը գեղեցկացնելով «խորոված-քաբաբի սեղանները», որոնք իշխանության առաջ բացվում են ողջ Հայաստանում:
Անկախության տարեդարձը հարմար առիթ է` հետադարձ հայացք գցելու անցած 21 տարիների տնտեսական անցուդարձին: Մեր անցած տնտեսական ուղին՝ ներկայացված գծապատկերների տեսքով, կարծում ենք, կհետաքրքրի ընթերցողներին:
Ինքը՝ Սերժ Սարգսյանը, ամեն օր կամ օրը մի քանի անգամ լսում է, թե ինչպես է իր ղեկավար երկրի ոստիկանը ոչ հարգալից տոնով դիմում, ավելի ճիշտ` սպառնում իր ղեկավարած երկրի քաղաքացիներին: Կարող էր, չէ՞, նրա մտքով որևէ անգամ անցնել՝ իր Անվտանգության ծառայության աշխատակիցներին կամ ոստիկանապետին հորդորել, որպեսզի ուղեկցող ոստիկաններին հանձնարարվեր նորմալ դիմելաձևով հարաբերվել ՀՀ քաղաքացիների հետ: Իհարկե, ուտոպիստական կլինի կարծել, որ կարելի է նաև ահաբեկելու փոխարեն՝ օգտագործել, ասենք, «խնդրում ենք՝ աջ ընդունել» արտահայտությունը:
«Սա պիտի ասեր, և պիտի ասեր` «այսօրվանից հաստատվում է օրինականություն, թող մեկը փորձի խախտել օրենքը, անմիջապես պատժվելու է»: Եվ դա հնարավոր է անել: Մի´ կարծեք որ դա ինչ-որ խորհրդավոր բան է, որը փոխել հնարավոր չէ: Դա ո´չ մենթալիտետի հետ է կապված, ինչպես ասում են, ո´չ ավանդույթների հետ է կապված, երբ փորձում են այսօրվա կոռուպցիան արդարացնել իրբ թե մեր ազգային ավանդույթներով: Ամեն ինչ սուտ է: Մի´ գողացիր, և ոչ մի ավանդույթ գոյություն չի ունենա»:
Հայաստանի քաղաքական բառապաշարում վերջին տարիներին հաստատուն տեղ է զբաղեցնում «ոչինչ չի բացառվում» արտահայտությունը: Դա օգտագործում է թե իշխանական, թե ընդդիմադիր գործիչների մեծամասնությունը` որևէ երևույթի վերաբերյալ կանխատեսումներ անելիս: Զուտ մարտավարական առումով, իհարկե, դա բավական հեշտ և հարմար մեթոդ է. թվում է` ցանկացած հարցի կարելի է չպատասխանել` պատասխանելով՝ «ոչինչ չի բացառվում»:
Առաջիկա նախագահական ընտրություններն իրենց նշանակությամբ գրեթե հավասարազոր են լինելու Անկախության հանրաքվեին: 2013 թվականին պետք է «այո» ասել այն թեկնածուին, ով թե Ռուսաստանից, թե Արևմուտքից Հայաստանին պարտադրվող գործընթացներին «ոչ» պատասխանելու կամք ու հնարավորություն կունենա: Դժբախտաբար, ընտրություններից 6 ամիս առաջ նման թեկնածու դեռևս չի ուրվագծվում:
Տարեցտարի Անկախության տոնի առթիվ կազմակերպվող միջոցառումները ձևի ու բովանդակության տեսանկյունից ունեն շատ տխուր խորհրդանշականություն: Որքան ավելանում են Հայաստանի անկախությանն ու ինքնիշխանությանը սպառնացող իրական վտանգներն ու մարտահրավերները, այնքան այդ միջոցառումները դառնում են ավելի ճոխ:
ԽՍՀՄ օրենսդրությանը լիովին համապատասխան 1991թ. սեպտեմբերի 21-ին ՀՀ տարածքում անցկացվեց ԽՍՀՄ–ից դուրս գալու հարցով հանրաքվե, որին մասնակցելու իրավունք ունեցող 2,056,758 քաղաքացիներից 2,042,627-ը (94.39%) Հայաստանի անկախությանը «այո» ասացին։
Ազգային վիճակագրական ծառայությունը հրապարակել է ցուցանիշներ, որոնք բավականին տպավորիչ են։ Տնտեսական ակտիվության ցուցանիշը հունվար-օգոստոսին կազմել է 8.3 տոկոս։ Մինչդեռ նախագահ Սերժ Սարգսյանը օրեր առաջ անարգանքի սյունին գամեց կառավարությանն ու նրա առանձին անդամներին՝ հատուկ շեշտելով, որ դժգոհ է կաբինետի աշխատանքից։
Սերիալային կրքերի սիրահար հայ ժողովրդին սպասվում է դիտարժան եթերաշրջան: Չէր խանգարի անգամ, որ մի քանի ամսով կառավարությունը նիստեր գումարեր ոչ թե շաբաթը մեկ, այլ երկու կամ երեք անգամ: Ի վերջո, կառավարության անդամներին կարելի է բացի «չոր աշխատավարձից»՝ վճարել նաև «քարոզչական տեսարաններում» նկարահանվելու համար: Հայաստանում դերասաններին բավական բարձր են վարձատրում:
Իսկ մեր դիտարկմանը, թե Մուրադ Մուրադյանը 168.am-ի հետ զրույցում ասել էր, որ իրենց ընկերությունը որևէ առնչությունի չունի Կապանի ջուրն աղտոտման հետ, և, որ ջուրն աղտոտվում է հեղեղումների հետևանքով, Սյունիքի մարզպետն պատասխանեց. «Իմանաս, որ իրենց գործունեության հետ էր կապված ուղղակի: Հենց տրակտորը հանեցին թե չէ` ջրի աղտոտվածությունը վերջացավ»:
Ըստ e-gov.am ինտերնետային ռեսուրսի, այս տարվա հունվարի 1-ից մինչև օգոստոսի 26-ը տարբեր գերատեսչությունների կողմից կատարվել է 1 անձից գնման 360 գործարք, որից 238-ը շինարարական աշխատանքներ են՝ 10.9 միլիարդ դրամ ընդհանուր արժեքով։
«ԱԺ քննարկումը և հայտարարության ընդունումն ընդհանուր առմամբ հիշեցրեց խորհրդային ժամանակները` հոխորտանք, անհասցե ցասում և դիմում աշխարհի խորհրդարաններին, թեև ակնհայտ է, որ որևէ մեկը դրան չի արձագանքելու: Մինչդեռ դա լավ առիթ էր ղարաբաղյան խնդրի կարգավորմանն անդրադառնալու, գործնական քննարկումներ անելու և առաջարկություններ մշակելու համար»:
«Ատկատը» մեր իրականության մեջ ոչ միայն տնտեսական ու ֆինանսական զեղծարարությունների գործիք է, այլև շատ որոշակի քաղաքական արդյունքներ ապահովող «ինստիտուտ»: Ուստի վաղուց էր հասունացել ժամանակը, որ «ատկատը»` որպես արտահայտություն, արժանի տեղ զբաղեցնի Հայաստանի քաղաքական բառապաշարի այնպիսի եզրույթների կողքին, ինչպիսիք են «դաբրոն», «քվոտան», «կռիշը», «նայողը», և այլն: Սրանք կատեգորիաներ են, որոնց վրա հիմնվում է Հայաստանի իշխանությունն ու քաղաքական համակարգը:
Տիգրան Սարգսյանն անգամ սեփական անձի, սեփական ճակատագրի վերաբերյալ սուվերեն որոշում կայացնելու իրավասություն չունի: Պատկերացնո՞ւմ եք, եթե հանկարծ նման բան տեղի ունենար, այդ նիստից հետո նա հեռանար կառավարությունից, նախապես մշակված ու հաշվարկված այդ շոուն կդառնար ոչ թե՝ Սերժ, այլ՝ Տիգրան Սարգսյանինը: Այդպիսով, Տ. Սարգսյանը կարող էր խառնել առաջիկա ներքաղաքական զարգացումների բազմաթիվ սցենարներ ու պայմանավորվածություններ, այսինքն` դեմ գնալ իշխող համակարգին:
Սյունիքի մարզպետ Սուրեն Խաչատրյանը 168.am-ի հետ զրույցում` անդրադառնալով Մեղրիում տարածված այն լուրերին, համաձայն որոնց` մարզպետը Մեղրիի նորընտիր, անկուսակցական քաղաքապետ Արշավիր Հովհաննիսյանին հարկադրել է անդամագրվել ՀՀԿ-ին, ասաց. «Քաղաքապետը երեխա չի, որ հարկադրենք: Քաղաքապետն ինքնուրույն, իրա կամքով գնացել ա, ընդունվել ա Հանրապետական կուսակցության շարքերը: Ես չեմ էլ խոսել էդ թեմայով իրա հետ: Ինքն ա որոշել ու ինքն էլ մտել ա»:
Րաֆֆի Հովհաննիսյանը ԱԺ ընտրություններից հետո ընդամենը մեկ հրապարակային քայլ է արել, այն էլ՝ իշխանությունների օգտին: Սեպտեմբերի 20-ին նա, բնականաբար՝ հնարավորինս անհասկանալի տեքստով, կշարունակի այդ գիծը, ավելի ճիշտ՝ «ուղղագիծը»: Հետաքրքիր է միայն, թե ուխտադրժության հերթական քայլից հետո ի՞նչ է լինելու «Ուխտ Նոր Հայաստանիի» հետ: Անկախ ամեն ինչից, ափսոս էր Ուխտը:
Մեր նախարարը պետք է հագնի մի քանի հազար դոլարանոց կոստյում` մի քանի հարյուր դոլարանոց փողկապով, կապի մի քանի հազար դոլարանոց ժամացույց։ Եվ այդ ամենը՝ ընդամենը 330 հազար դրամ աշխատավարձով։
«Ռուսաստանի արտգործնախարարության և որոշակի ուժերի շատ գործուն մասնակցությամբ հաջողվեց այդ իրավիճակը չհասցնել պատերազմի, որովհետև այն մարդիկ, ովքեր գծել էին Ռամիլ Սաֆարովի արտահանձման սցենարը, նրանք դա արել էին պատերազմ հրահրելու համար: Հարցրե´ք արտգործնախարարությանը` այդ ընթացքում Էդվարդ.Նալբանդյանը քանի՞ հեռախոսազրույց է ունեցել, ու՞մ հետ և ի՞նչ հաճախականությամբ, և ամեն ինչ կիմանաք»:
Տիգրան Սարգսյանը չի էլ կարող իր դիմումով ազատվել. իրեն չեն ազատի իր դիմումով, դա այս թիմի խաղի կանոնների մեջ չի մտնում: Նույնիսկ ազատման համար հպարտ հեռանալու հնարավորություն նրան չի տրված, նա կհեռանա` որպես ավերիչ: Տեսեք` մի օրում ինչ քննադատության նրան ենթարկեց նախագահը, և թե ինչպե՜ս էր նա քծնում նախագահին` հայտարարելով, թե` «պարոն նախագահ, Ձեր մտքերը սթափեցնող ենգ»: Բա որ մենք 5 տարի ասում էինք, ինչո՞ւ չէիր սթափվում:
Քիչ առաջ «Գլոբալ գոլդ մայնինգ» ՍՊԸ-ի գործադիր տնօրեն Աշոտ Պողոսյանը 168.am-ին տրամադրեց նաև այն ծանուցագրերը, որոնք ընկերությունն ուղարկել էր Վարդան Այվազյանին:
«Ես հիմա նստած խոսում եմ իմ բնակչության հետ, որոնք որ ինձ ընտրել են: Եվ ուզում ենք մի որոշման գալ: Ես ուզում եմ նրանց կարծիքը լսել, և, ընդհանրապես, մտածում եմ հետևյալ ձևով` արդեն նշեցի, որ եթե իմ` ՀՀԿ-ում ընդգրկվելը, դրանով որևէ բան դրական առումով փոխել կարողանամ, պատրաստ եմ մտնել, իսկ եթե ոչ մի բան չի փոխելու` ես չեմ գնա: Ես երբևէ կուսակցության անդամ չեմ եղել: Ամբողջ կյանքում եղել եմ անկուսակցական»:
օրեր առաջ Սյունիքի մարզպետ Սուրեն Խաչատրյանն ու «Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի» տնօրեն Մաքսիմ Հակոբյանը ճնշել են Մեղրու նորընտիր քաղաքապետ Արշավիր Հովհաննիսյանին` ստիպելով անցնել ՀՀԿ-ի շարքերը: Ա. Հովհաննիսյանն էլ` չդիմանալով այդ ճնշումներին, անդամագրվել է ՀՀԿ-ին:
«Չնայած մայիսի 6-ի ընտրություններին ընտրվում էր ՀՀԿ-ն, բայց Ս.Սարգսյանը միայնակ էր գնում ելույթ ունենալու: «Ոչ ոք իր կողքը չպետք է կանգնի» իմաստով: Այժմ այդպիսի հարված ստացավ նաև կառավարությունը, և արդեն կարելի է ասել, փետրվարյան ընտրությունները Սերժ Սարգսյանի կողմից կլինեն մեկ մարդու ընտրություններ: Նա ոչ ոքի մոտ չի թողնելու, որ իրեն դարձնեն նախագահ»»:
Ամենայն հավանականությամբ, Լևոն Զուրաբյանը դեսպանից փորձել է ճշտել, թե ինչպես կվերաբերվի ՌԴ-ի քաղաքական ղեկավարությունը Լևոն Տեր-Պետրոսյանի առաջադրմանը, և ինչ հնարավոր աջակցություն կարող է ակնկալել ՀԱԿ-ը: Իսկ եթե հանդիպման նպատակը դա է եղել, հազիվ թե Լ. Զուրաբյանն այդ առիթն օգտագործեր Հայաստանի ինքնիշխանությունը ոտնահարող դեսպանի հայտարարություններին հակադարձելու համար: Ավելին` նա կարող էր նաև դեսպանին հավաստիացնել, որ համապատասխան աջակցության դեպքում՝ ՀԱԿ-ը ավելի հեշտությամբ կլուծի Ռուսաստանի համար կարևոր նշանակություն ունեցող այն հարցերը (օրինակ` նույն Եվրասիական միությանն անդամակցությունը), որոնց համար Հայաստանում ներկայումս որոշակի խոչընդոտներ են ստեղծվում: