«Քաղաքականության հիմնական զենքը ստախոսությունն է, արվեստում՝ ճշմարտախոսությունը»

Հարցազրույց դերասան Վարդան Պետրոսյանի հետ

– Պարոն Պետրոսյան, ե՞րբ են կայանալու «Պարոնայք 50/50»-ի հաջորդ ներկայացումները:

– Մյուս ներկայացումները կլինեն նոյեմբերի 20-ին և 21-ին:

– Ձեր ներկայացումները մի՞շտ են լեփ-լեցուն դահլիճներում անցնում: Ինչպե՞ս է դա Ձեզ հաջողվում անել` թատրոնի նկատմամբ ոչ այդքան մեծ հետաքրքրության պայմաններում:

– Որտեղի՞ց հետաքրքրությունն իմ նկատմամբ: Այս հարցը պետք է տրվի ոչ միայն ինձ, այլև իմ հանդիսատեսին, որովետև ես կարող եմ պատասխանել միայն իմ կողմից, բայց դա չի լինի լիարժեք օբյեկտիվ պատասխան:

Ես կարող եմ ասել, որ ամեն կերպ աշխատում եմ հետաքրքիր արտիստ լինել հանդիսատեսի համար, բեմում ներկայացնել այն խնդիրներն ու հոգսերը, որով նա ապրում է, լինել երաժշտական, երգող-պարող, բազմաժանր դերասան, նաև ուրախ-զվարթ, որովհետև զվարթությունն ընդհանրապես առողջության նշան է, և դա վարակիչ է:

Մարդիկ սիրում են շփվել առողջ մարդու հետ, սիրում են ծիծաղել, որովհետև ծիծաղն ունի բուժիչ հատկություններ: Փորձում եմ վերհանել շատ լուրջ խնդիրներ, բացի այդ` աշխատում եմ ներկայացումը կազմակերպել այնպես, որ այն հետաքրքիր լինի բոլորի` և՛ փոքրերի, և՛ մեծերի համար: Երբ մի անգամ Դիսնեյին հարցնում են` «ո՞րն է Ձեր հաջողության գաղտնիքը», ասում է`«ես ունեմ մի չափանիշ. ինչ որ անում եմ, պետք է հետաքրքիր լինի երեխաների համար»: Ես նույնպես ձգտում եմ հետաքրքիր լինել և՛ երեխաներին, և՛ մեծերին, և՛ ուսանողներին, և՛ գիտնականներին, և՛ տնային տնտեսուհիներին, և՛ քաղաքական գործիչներինգ

– Եթե խոսենք այդ դաշտի մասին, Հայաստանում ավելի շատ, կարծես, տարածված են հումորային և միայն ծիծաղեցնող հաղորդումները: Սա ճի՞շտ է:

– Գիտեք, ինձ համար աշխարհը նման է մի ցուցահանդեսի, և, ըստ իս, բոլոր նկարներն էլ իրավունք ունեն գոյություն ունենալ: Եթե մարդուն մի նկար դուր չի գալիս, չարժի, որ նա կանգնի ու գոռգոռա այդ նկարի վրա, թող գնա և գտնի այն նկարը, որն իրեն դուր է գալիս: Իհարկե, այսօր աշխարհում գերիշխում են մակերեսային կատակներով լցված ներկայացումները:

Խոսքը միայն Հայաստանին չի վերաբերում, եկեք լինենք անկեղծ, խոսքը վերաբերում է նաև, օրինակ, Ռուսաստանին, 100 տոկոսով նույնը կարող եմ ասել Ֆրանսիայի մասին: Ֆրանսիական թատերասրահները լցված են բացառապես մակերեսային, փողոցային կատակներով լի ներկայացումներով, որոնք, ցավոք սրտի, ոչ մի բանի մասին չեն: Ես շատ հարցնում եմ ֆրանսիացի պրոդյուսերներին` ինչո՞ւ եք այս ներկայացումները բեմադրում, ինչո՞ւ մյուսներով չեք զբաղվում, քանի որ տեսել եմ ֆրանսիական հումորի հսկաների ներկայացումները:

Ասում են` ժողովուրդը դա չի ուզում, ժողովուրդը սա է ուզում: Ես դրան չեմ հավատում: Կարծես, գլոբալիզացիայի մշակութային ծրագրերի մեջ մտնում է մարդուն զրկել սեփական խելքով իր առջև խնդիրներ դնելու և դրանք լուծելու հնարավորությունից, այսինքն` հասարակությանը դարձնում են պասիվ դիտորդ:

– Իսկ քաղաքական հումորի մշակույթն ի՞նչ դեր կարող է ունենալ ընդհանրապես հասարակության զարգացման մեջ:

– Կարծում եմ, որ ամեն ինչին կարելի է հումորով վերաբերվել, իհարկե, սրբապղծության չի կարելի երբեք գնալ: Պատկերացրեք` իմ հանդգնությունը հասել է այն աստիճանի, որ համարձակվել եմ Ցեղասպանության մասին ներկայացում բեմադրել` օգտագործելով կատակերգության բոլոր հնարավորությունները, և, կարծես թե, տակից դուրս եմ եկել: Իսկ ինչո՞ւ պետք է քաղաքականությանը հումորով չանդրադառնանք, մանավանդ այսօրվա քաղաքականությունը հումորի այնպիսի՜ պաշար է:

Ի՞նչ նշանակություն կարող է ունենալ. նախ մարդուն կարող է սովորեցնել թեթև նայել ամեն ինչին, թեթև նայել քաղաքականությանը, քաղաքական գործիչներին: Վերջիվերջո, այդ հումորն օգնում է ավելի հեշտ մարսել այն ծանր խնդիրները, որոնք դրվում են մեր առջև քաղաքականության կողմից:

– Ձեր ներկայացման մեջ ամենավառ ձևով պատկերել էիք ԱԺ նիստերը. եթե ներկայացման մեջ քննարկվեր, օրինակ, Վարդան Օսկանյանի դեմ հարուցված գործը, ինչպե՞ս այն կպատկերեիք:

– Հենց սկզբից ասեմ, որ այդ տեսարանն ինձ մոտ մի քանի անգամ փոխվել է: Առաջին հերթին փոխվեց, երբ հենց Վ.Օսկանյանի գործը բացվեց, երկրորդ անգամ փոխվեց, երբ Սաֆարովի պատմությունը եղավ: Ես փորձում եմ անընդհատ մնալ արդիական, այսինքն` իմ ներկայացումներն անընդհատ փոփոխում եմ: Թե ինչպիսի՞ն կլիներ, չեմ կարող ասել, որովհետև սա լուրջ և դելիկատ նյութ է: Կատակներ կան, որ անելուց առաջ իսկապես պետք է երկար մտածել:

– Իսկ, ըստ Ձեզ, Օսկանյանի դեմ հարուցված գործը քաղաքական հետապնդո՞ւմ է, թե՞ ոչ:

– Մենք սրան ասում ենք` սովորական քաղաքական խաղեր: Եվ ես այնպիսի տպավորություն ունեմ և կարծում եմ` չեմ սխալվում, որ հասարակությունը դրան այնքան էլ լուրջ չի վերաբերվում: Եվ դա ինձ դուր է գալիս, այսինքն`հասարակությունը ոչ միայն մեզ մոտ, այլև Արևմուտքում սկսել է լուրջ մարդու տեղ չդնել քաղաքական գործիչներին, որովհետև նրանք գալիս են իշխանության և իրենց գործունեության առաջին իսկ օրից սկսում են դրժել իրենց խոստումները:

Այդ նույն բաները տեղի են ունենում նաև իմ սիրելի Ֆրանսիայում. ես նույն սրտացավությամբ նայում եմ, թե ինչպես են հանկարծ մի կոշիկի պատմություն բացում: Օրինակ` նախկին արտգործնախարար Ռոլանդ Դյուման մեղադրվեց իր սիրուհուն 30.000 դոլարանոց կոշիկ նվիրելու մեջ, բայց այդ կոշիկը նա իր գրպանից չէր գնել: Եվ հեռուստատեսությամբ, ռադիոյով թմբկահարեցին, թե Ռ.Դյուման իր սիրուհուն կոշիկ է առել: Լավ, առել` առել է: Ռոլանդ Դյումայի ժամանակ էլ է այդպես եղել, Ալեքսանդր Դյումայի ժամանակ էլ, Լյուդովիկոս թագավորի ժամանակ էլ: Եվ քանի որ նա այդ կոշիկը գնել էր պետության հաշվին, սա վիրավորել էր մարդկանց, բայց ես հավատացնում եմ, որ այդ պատմությունը բոլորը վաղուց գիտեին, ուղղակի այդ հարցը բարձրացվում է անհրաժեշտության դեպքում:

– Փաստորեն, քաղաքականությունն ամենուրե՞ք է այդպիսին:

– Այո՛, թող չնեղանան քաղաքական գործիչները: Իրենք շատ լավ գիտեն` դիվանագիտությունը ստելու արվեստն է: Եվ ինչքան դու ստախոս ես, այնքան պրոֆեսիոնալ ես: Արվեստի և քաղաքականության տարբերությունը հենց դա է. նրանք հակադիր բևեռներում են գտնվում: Ինձ հարցնում են` «ինչո՞ւ չես մտնում քաղաքականություն», շատ պարզ պատճառով. եթե քաղաքականության հիմնական զենքը ստախոսությունն է, արվեստում` ճշմարտախոսությունը:

– Հիշո՞ւմ եք, Ֆրանսիայում Սարկոզին իր մրցակցին` Դոմենիկ Ստրոս-Կանին պայքարից դուրս թողեց ոչ ազնիվ ձևով, բայց, ամեն դեպքում, ժողովուրդն ընտրություններում արտահայտեց իր կարծիքը և ընտրեց նոր նախագահի:

– Ես Ձեզ մի քիչ զվարճացնեմ: Նախ, երբ Ստրոս-Կանի պատմությունը սկսվեց, ժողովուրդն այնտեղ էլ սկսեց զվարճանալ, որովհետև բոլորը գիտեին` դա քաղաքական խաղ էր: Բնականաբար, բոլորը վերաբերվում էին դրան` որպես ճիշտ ժամանակին սարքած գործի, և ես չտեսա մի ֆրանսիացու, ով լուրջ վերաբերվեր դրան և ասեր` «ափսոս, իսկ ես կարծում էի` նա լավ մարդ է»:

Բայց մյուս կողմից` կային լուրջ լրատվամիջոցներ, որոնք ասում էին. «թանկագիններս, երբ մենք ժամանակին խոսում էինք Ստրոս-Կանի արատների մասին, ինչո՞ւ մեզ չէիք լսում, հենց մարդուն գցեցին ցեխը, նո՞ր սկսեցիք նրա մասին խոսել»: Մի խոսքով` նրա գլխին բերեցին, այս հարցը փակվեց, և նրա տեղը եկավ Ֆրանսուա Օլանդը` մյուս սոցիալիստ թեկնածուն: Ես այս մասին ավելի շատ պատմում եմ «168 Ժամի» աշխատակիցներին և ընթերցողներին ուրախացնելու համար, որովհետև ես էլ էի այնտեղ ընտրությունների ժամանակ:

Չեք պատկերացնում` ի՜նչ լավ են Ֆրանսիայում կազմակերպվում ընտրությունները. սա ուղղակի նայելու բան է, կարծես Նոր Տարվա երեկոյան շոու լինի: Մեծ հեռուստատեսային ստուդիայում նստում են մի կողմից` Օլանդի ներկայացուցիչները, մյուս կողմից` Սարկոզիի, ամբողջ Ֆրանսիան մեծ էկրանների առջև սպասում է ընտրությունների արդյունքներին, հետո` ուղիղ ժամը 8-ին, սկսում է հետհաշվարկը`10,9,8,7գ ամբողջ Ֆրանսիան նայում է, և հանկարծ համակարգիչները ցույց են տալիս` Սարկոզի`48 %, Օլանդ` 52 % (ի դեպ, եթե նկատել եք, միշտ թեկնածուների միջև 2-3 տոկոսի տարբերություն է լինում, ապշելու բան է), բնականաբար, այդ ընթացքում փոփոխվում է մի քիչ, և 51-49 հարաբերությամբ հաղթում է Օլանդը:

Օլանդն անցնում է աշխատանքի: Սա ամենազվարճալի պահն է: Սոցիալիստ: Սոցիալիստներն աչքի են ընկնում նրանով, որ ասում են. «մենք այս փողերը պետք է հավաքենք կապիտալիստներից և աշխատավորությանը տանք, էս ավելորդ ծախսերը, էդ ուտուշ-խմուշները թույլ չենք տա»: Ընտրվելուց անմիջապես հետո նա Տուլոն քաղաքից պետք է մեկներ Փարիզ, բայց այնտեղ մեկնեց ոչ թե 1500 եվրո արժողությամբ VIP ուղետոմսով, այլ Jet-set ծառայությամբ (30.000 եվրո), մոռացավ, որ ինքն այդ փողն աղքատներին պետք է տար:

Այնուհետև` նա 3 մլն եվրո ծախսեց նախագահական ֆուրշետի վրա (Սարկոզին ծախսել էր 1,5): Շարունակում ենք: Օլանդը խոստացել էր կրճատել նախարարների աշխատավարձը, փայլուն միտք: 30 տոկոսով կրճատեց նախարարների աշխատավարձը և 60 տոկոսով ավելացրեց նրանց թիվը և 24 մլն եվրոյով ավելացրեց բյուջեի ծախսը: Հիմա, եթե մարդ եկած-չեկած` դրժում է իր խոստումները, ես հարցնում եմ` ի՞նչը փոխվեց, միայն մի բան. հասարակության և քաղաքական գործիչների միջև անդունդն ավելի խորացավ:

– Վերադառնանք Հայաստան: Ո՞վ է ընդհանրապես Ձեզ համար ընդդիմություն քաղաքական դաշտում, և ո՞ր ուժն է ի վիճակի այսօր ինչ-որ մի բան փոխելու:

– Ընդհանրապես ընդդիմություն հասկացությանը ես լուրջ եմ վերաբերվում: Ըստ իս` մեր խորհրդարանը շատ ուժեղացավ, որովհետև ունի իր ընդդիմությունը, թեկուզ փոքր, իշխանական թևի ներկայացուցիչներն արդեն զգուշանում են, սա արդեն այն «բեսպրեդելը» չէ: Սա արդեն փոխում է ԱԺ-ի որակը, և այդ որակն ավելի բարձր կլիներ, եթե 7 ընդդիմադիր պատգամավորի փոխարեն` 27-ը լինեին: Անուններ չտամ` ով է ինձ համար ընդդիմությունգ

– Դուք, ըստ էության, նկատի ունեիք ՀԱԿ-ին:

– Այո, շատ եմ ցավում, որ ՀԱԿ-ը մասնատվեց, որովհետև 4 տարի առաջ ՀԱԿ-ը շատ ավելի զորեղ էր:

– Իսկ, Ձեր կարծիքով, ՀԱԿ-ը կկարողանա՞ դեռ իր խոսքն ասել:

– Ես շատ կուզեի, որ այդ պառակտված ուժերը միավորվեն, որովհետև այդ ժամանակ կներկայացվեր միասնական ներկայացուցիչ: Միգուցե դեռ լինի, ի՞նչ իմանաս:

– ՀԱԿ-ին խիստ քննադատության ենթարկեցին այն բանից հետո, երբ նա սկսեց բացահայտ համագործակցել մի ուժի հետ (ԲՀԿ-ի), որին ժամանակին համարում էր Մարտի 1-ի մեղավորներից մեկը: Կան գործիչներ, ովքեր հարցը քննարկում են բարոյականության դաշտում: ՀԱԿ-ը ճի՞շտ է վարվում, թե՞ այդպես էլ պետք է լիներ:

– Եթե չեմ սխալվում, Լևոն Տեր-Պետրոսյանը մի անգամ ասաց, որ քաղաքականությունը ճիշտ խաղընկերներ գտնելու արվեստ է: Եթե նայենք քաղաքականության պատմությանը, շատ կտեսնենք այդպիսի դեպքեր, թե ինչպես մի դաշտից մի ուժ անցնում է այլ դաշտ, ինչպես են երկու քաղաքական ուժեր անսպասելիորեն միավորվում, որպեսզի կարողանան հաղթել քաղաքական ճակատում:

Սա նորություն չէ, այնպես որ, իզուր են զարմանում, և քաղաքականության մեջ բարոյականություն պետք չէ փնտրել, որովհետև քաղաքականության գործը վերջնական նպատակին հասնելն է: Ինչ վերաբերում է Մարտի 1-ի շուրջ իշխանություն-ընդդիմություն փոխադարձ մեղադրանքներին, ես միշտ ողջունել եմ իշխանություն-ընդդիմություն երկխոսությունը և շատ եմ ցավել, որ չստացվեց: Ըստ իս` այդ երկխոսությունը միակ ճիշտ ուղին է, որով պետք է առաջ գնալ:

– Կա կարծիք, որ Հայաստանն ընդհանրապես ընկել է 3 նախագահների, այսպես կոչված, բերմուդյան եռանկյունու մեջ և չի կարողանում դուրս գալ այդ ճահճից:

– (Ծիծաղում է.- Ա.Ս.):

– Համաձա՞յն եք այս տեսակետի հետ:

– Մեր երեք նախագահները շատ հետաքրքիր են, երևի ունեն ամենամեծ քաղաքական փորձը, և, որքան ես եմ հասկանում, վերջին 20 տարվա մեջ մեր քաղաքական պատմության մեջ ամենամեծ ներդրումն ունեցող գործիչներն են: Բայց պատմությունն անկանխատեսելի է, ինչքան գուշակություններ ես անում, մեկ էլ հակառակն է դուրս գալիս: Ի՞նչ իմանաս` ժամանակը չի՞ ծնի նոր քաղաքական դեմքերի:

– Իսկ այդ նոր դեմքերին ի՞նչը պետք է ծնի:

–  Ժամանակը ծնում է իր հերոսներին, միշտ հիշեք: