#Սիրանուշ Սահակյան

«Արդեն շուրջ 4 տարի է՝ Գուրգեն Մարգարյանի հետ կապված գործընթացը գտնվում է Եվրոպայի խորհրդի Նախարարների կոմիտեի կատարողական փուլում, և Ադրբեջանը, ցինիկ վարք դրսևորելով, չի էլ փորձում այն կատարել։ Ադրբեջանից պահանջում են վճարել դատական ծախսերը, բայց Ադրբեջանը հրաժարվում է գեթ մեկ լումա վճարել»։

«Մենք այստեղ գործ ունենք ակնհյատ ընդդիմախոսի հետ, որը սուր լեզու է օգտագհործել, բայց նաևընկալելի փաստարկներով: Ունի ձևավորված լսարան, նաև գրագիտության, հմտությունների մի աստիճան, երբ կարող է իրական մրցակից լինել»,- «Պրեսսինգ» հաղորդաշարում ասաց «Միջազգային և համեմատական իրավունքի կենտրոնի» նախագահ, Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում (ՄԻԵԴ) հայ գերիների շահերի ներկայացուցիչ, իրավապաշտպան Սիրանուշ Սահակյանը՝ անդրադառնալով Հայաստանի հանրապետական կուսակցության (ՀՀԿ) փոխնախագահ, քաղբանտարկյալ Արմեն Աշոտյանի վերաբերյալ քրեական վարույթին:

«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը «Միջազգային և համեմատական իրավունքի կենտրոնի» նախագահ, Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում (ՄԻԵԴ) հայ գերիների շահերի ներկայացուցիչ, իրավապաշտպան Սիրանուշ Սահակյանն է։

Հայաստանյան հանրային շրջանակներում Կլիմայի փոփոխության մասին ՄԱԿ-ի շրջանակային կոնվենցիայի 29-րդ համաժողովից՝ COP29-ից հետո հայ գերիների ազատ արձակման վերաբերյալ սպասումներ կային․ իրավապաշտպանները նշում էին՝ 2023 թվականին 32 գերիների վերադարձը նաև կապված էր Բաքվում COP29-ի անցկացման հարցում Հայաստանի դիրքորոշման հետ։ Նոյեմբերի 22-ին ավարտվեց COP29 համաժողովը․ գերիների վերադարձի հարցով սպասումները չարդարացվեցին։

Անդրադառնալով խոշտանգումներին, Միջազգային և համեմատական իրավունքի կենտրոն» հասարակական կազմակերպության ղեկավարը նշեց, որ խոշտանգումների դեմ պայքարի որևէ միջազգային մեխանիզմ երբևէ ի վիճակի չի եղել տեսակցել Ադրբեջանում պահվող հայ գերիներին, այն դեպքում, երբ ադրբեջանցիները գերիներին ստիպել են փորել իրենց գերեզմանը, ուր պիտի ողջ-ողջ թաղվեին:

Միջազգային և համեմատական իրավունքի կենտրոնի ղեկավար, ՄԻԵԴ-ում հայ գերիների շահերի ներկայացուցիչ Սիրանուշ Սահակյանն այսօր լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ անդրադարձավ նաև այն գերիների վերադարձի վերաբերյալ հարցերին, որոնք թեև հայտնվել են Ադրբեջանի հսկողության տակ, զրկվել են իրենց ազատությունից, սակայն Ադրբեջանը պաշտոնապես չի ընդունում այդ հանգամանքը՝ հրաժարվելով անգամ տեղեկություն տրամադրել։

«Այս երկու իրավունքներն ավտոնոմիա ունեն․ իհարկե, երբ ճնշվում է ազգերի ինքնորոշման իրավունքը, և այդ իրավունքն իրացնող անհատները բռնի տեղահանվում են իրենց հայրենիքից, փաստացիորեն դադարում է ազգերի ինքնորոշումը, սակայն վերադարձի իրավունքը ձեռք է բերում նոր իմաստ»,-  «Արցախահայերի վերադարձի իրավական հեռանկարները և հայ-ադրբեջանական իրավական վեճերը միջազգային դատարաններում» թեմայով քննարկման ժամանակ անդրադառնալով առանց ինքնորոշման իրավունքի ճանաչման՝ վերադարձի իրավունքի իրացման մասին հարցերին՝ նշեց իրավապաշտպան Սիրանուշ Սահակյանը։

Միջազգային և համեմատական իրավունքի կենտրոնի նախագահ, իրավապաշտպան Սիրանուշ Սահակյանի խոսքով՝ մեկ տարուց ավելի է՝ Արցախի ռազմաքաղաքական ղեկավարությունը, որոնք քաղբանտարկյալ են և պատանդներ՝ գտնվում են ապօրինի ազատազրկման կարգավիճակում։ Թեպետ ներպետական իրավական համակարգի տեսանկյունից կալանքը կիրառվում է որպես խափանման միջոց, սակայն միջազգային ստանդարտներով ներկայացված պահանջները խախտված են։

«Միջազգային հանցագործությունների հետ կապված՝ Փորձաքննությունների ազգային բյուրոյի կատարած աշխատանքն ակնառու է եղել»,- Փորձաքննությունների ազգային բյուրոյի հիմնադրման 20-ամյակին նվիրված գիտաժողովի ժամանակ իր ելույթում նշեց Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում (ՄԻԵԴ) ռազմագերիների ներկայացուցիչ, Միջազգային և համեմատական իրավունքի կենտրոնի նախագահ Սիրանուշ Սահակյանը։

Միջազգային և համեմատական իրավունքի կենտրոնի նախագահ, իրավապաշտպան Սիրանուշ Սահակյանի խոսքով՝ Բաքվում պահվող Արցախի ռազմաքաղաքական ղեկավարության վերաբերյալ Ադրբեջանը ներկայացնում է իր նարատիվները, բայց խնդիրն այն է, թե որքանով առաջադրված մեղադրանքները, դրանց որակումները կկիսի միջազգային հանրությունը։

2023 թվականի սեպտեմբերի 19-ին Ադրբեջանի կողմից Արցախի Հանրապետության դեմ սանձազերծված պատերազմից հետո, Արցախի ռազմաքաղաքական ղեկավարությունը և նրանց հետ շարքային քաղաքացիներ, զինվորականներ գտնվում են ադրբեջանական գերության մեջ։

Գերիների հարցը զգայուն է, մարդասիրական, և շատ կարևոր է, որ տարբեր ոլորտի մասնագետներ խնդիրը պահեն ուշադրության ներքո։

«Ադրբեջանում կա հաստատված տևական վարչական պրակտիկա․ այնտեղ գտնվող հայերը ենթարկվում են խոշտանգումների և վատ վերաբերմունքի, ընդ որում, դրանց ինտենսիվությունն ու մեթոդները դինամիկ են»,- 168․am-ի հետ զրույցում Ռուբեն Վարդանյանի խոշտանգման միջադեպին անդրադառնալով՝ այսպես արձագանքեց Միջազգային և համեմատական իրավունքի կենտրոնի նախագահ, իրավապաշտպան Սիրանուշ Սահակյանը։

Ցեղասպանությունների կանխարգելման Լեմկինի ինստիտուտն Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևին կոչ է արել ազատ արձակել Բաքվում պահվող բոլոր հայ գերիներին և այդ առնչությամբ ստորագրահավաք է սկսել։ Լեմկինի ինստիտուտն այդ մասին հաղորդագրություն է տարածել։ 

Արցախի Հանրապետության ռազմաքաղաքական նախկին ղեկավարությունը շարունակում է մնալ ադրբեջանական գերության մեջ. Արցախի նախկին երեք նախագահները, ՊԲ նախկին հրամանատարը, ՊԲ հրամանատարի նախկին տեղակալը, նախկին պետնախարարն ու արտգործնախարարը, ԱԺ ներկայիս նախագահը։

«Հրատապ թեմա» ծրագրի շրջանակներում «Միջազգային և համեմատական իրավունքի հայկական կենտրոնի» նախագահ Սիրանուշ Սահակյանն այսօր լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ անդրադարձավ միջազգային ատյաններում Ադրբեջանի դեմ ՀՀ հայցերից հրաժարվելու վտանգներին և հնարավոր հետևանքներին, Տավուշի սահմանամերձ գյուղերի բնակչության իրավունքների ապահովման մարտահրավերներին, գերեվարված հայ զինծառայողների և Արցախի Հանրապետության ռազմաքաղաքական ղեկավարության իրավունքների պաշտպանության և վերադարձի խնդիրներին:

Անդրադառնալով երաշխիքներին՝ Սիրանուշ Սահակյանն ասաց․ «Այս տարածքները գտնվում են Հայաստանի միջազգայնորեն ճանաչված սահմանների շրջանակում։ Մարդու իրավունքների այս խախտումները կարող են որակվել նաև միջազգային հանցագործություններ: Եվ Հայաստանի Հանրապետության կողմից Հռոմի ստատուտի վավերացումը հնարավորություն կտա արձագանքել այս խախտումներին՝ խնդիրը ներկայացնելով Միջազգային քրեական դատարանի ուշադրությանը։

Միջազգային և համեմատական իրավունքի կենտրոնի նախագահ, իրավապաշտպան Սիրանուշ Սահակյանի բնորոշմամբ՝ Ադրբեջանում հատկապես ծանր, առանձնակի դաժանությամբ են վերաբերվում 90-ականների պատերազմին մասնակցած և հաղթանակի ոգին կրող հայ անձանց և վրեժխնդրությունից ելնելով՝ առ այսօր նրանց ազատ չեն արձակում։

«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրն Ազգային ժողովի (ԱԺ) «Պատիվ ունեմ» ընդդիմադիր խմբակցության ղեկավար, Հայաստանի հանրապետական կուսակցության (ՀՀԿ) Գործադիր մարմնի անդամ Հայկ Մամիջանյանն է։

«Եթե նրանց կամքին հակառակ հարկադրում են հարցազրույցներ և դրա շրջանակներում ընթերցվում են պարտադրված տեքստեր, ապա այստեղ առնվազն մենք գործ ունենք երկու իրավունքների խախտումների հետ՝ անձնական կյանքի և խոսքի ազատության պաշտպանությունն է։ Նաև, եթե այդ հարցազրույցն արդյունք է ֆիզիկական ու հոգեբանական բռնությունների, այստեղ բախվում ենք երրորդ՝ երաշխիքի հետ, որը խոշտանգումների և անմարդկային վերաբերմունքի արգելքն է, որի կիրառմամբ էլ ըստ էության իրականացրել են հարցազրույցները»,- հավելեց մեր զրուցակիցը։

168.am-ի հետ զրույցում Միջազգային և համեմատական իրավունքի կենտրոնի նախագահ, իրավապաշտպան Սիրանուշ Սահակյանն ասաց, որ Արցախի Հանրապետության ռազմաքաղաքական նախկին ղեկավարների դեպքում խնդիրներն ավելի ծանր ու բարդ են։

«Համաձայն մեր տեղեկատվության, պաշտոնականացված անազատության մեջ պահվող հայերի թիվը կազմում է 23-ը, և այստեղ ներառված են 8-ը՝ Արցախի նախկին ղեկավարությունը։ Այսինքն՝ սա պաշտոնական թիվն է, երբ Ադրբեջանն ընդունում է  հայի՝ իր մոտ գտնվելը։ Այս անձանց հետ շփումներ են ապահովում Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի ներկայացուցիչների միջով։ Այսինքն՝ նրանք տեսակցում են, և կա որոշակի կապ ընտանիքի անդամների միջև։

2022թ. հուլիսին Ֆրանսիայի հայկական կազմակերպությունների համակարգող խորհրդի (CCAF) նախագահ Մուրադ Փափազյանի մուտքը Հայաստանի Հանրապետություն արգելվեց:

168.am-ի խիստ հավաստի տեղեկություններով՝ ամիսներ առաջ Նիկոլ Փաշինյանի կինը՝ Աննա Հակոբյանը, հանդիպման է հրավիրել 2020թ. 44-օրյա պատերազմից հետո անհետ կորած զինծառայողների ծնողներին. հանդիպման նպատակը եղել է «խաղաղության պայմանագիրը» գովերգելու հարցում նոր համախոհների հավաքագրումը:

«80 դեպքերի պարագայում մենք ունենք հստակ ապացույցներ, որ նրանք ողջ գերեվարվել են: Պարզապես այս 80-ը 55-ից տարբերվում է նրանով, որ 55-ի գերեվարման փաստն Ադրբեջանն ընդունում է, ընդունում է նրանց ողջ լինելն ու իրենց հսկողության տակ գտնվելը: Իսկ 80-ի պարագայում Ադրբեջանը հերքում է իր մասնակցությամբ գերեվարման փաստը»,- ասաց Սիրանուշ Սահակյանը:

«Այս իրավիճակում կարող եմ ասել, որ իրավական գործընթացները որոշակի զսպող, հակակշռող մեխանիզմներ են քաղաքական գործընթացներին, և Ադրբեջանն էլ, գիտակցելով, որ հարցի չլուծումը կհանգեցնի խնդիրների՝ իրավական ճանապարհով հանգուցալուծման, ավելի նորմալ դիրքերից հանդես կգա քաղաքական գործընթացներում: Այս իրավական մեխանիզմի սպառնալիքը, կարծում եմ, ավելի կառավարելի է դարձնում Ադրբեջանի վարքը քաղաքական գործընթացներում ևս, և եթե մենք չօգտվենք իրավական գործիքներից, կարծում եմ, քաղաքական գործընթացները կլինեն վայրի, որտեղ հայկական շահն ամբողջովին անտեսված կլինի»,- ասաց Սիրանուշ Սահակյանը:

Այս պարագայում, միջազգային իրավունքի մասնագետի գնահատմամբ, Ադրբեջանում իրականացվող գործընթացների ընթացքում ապահովված չեն կենսական երաշխիքները՝ գործը քննող դատարանի անկախությունը: Սահակյանի գնահատմամբ՝ ադրբեջանական դատարաններն անկախություն չեն կարողանում ցուցաբերել անգամ սեփական քաղաքացիներին վերաբերող գործերում:

168.am-ի հետ զրույցում Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում (ՄԻԵԴ) հայ գերիների ներկայացուցիչ Սիրանուշ Սահակյանը  գերեվարված, անհետ կորած անձանց ճակատագրի վերաբերյալ ասաց, որ տվյալ պահին, բնականաբար, փաստահավաքության ուղղությամբ աշխատանքներ տարվում են։

Փափագս էր՝ անձամբ ներկայանալ դատարան՝ ինքնապաշտպանության համար։ Փաստաբաններս միջնորդություն ներկայացրին այդ հարցով, սակայն դատավորը մերժեց՝ համարելով, որ իմ անվտանգությունս երաշխավորված չէ։

Մուրադ Փափազյանը չի մասնակցել այն ակցիաներին, որոնք վկայակոչել է կառավարությունը. Սիրանուշ Սահակյան