Սյունիքի մարզպետ Ռոբերտ Ղուկասյանի խոսքով՝ Սյունիքում իրավիճակը նույնն է, իսկ թե սահմանազատման հետ կապված ինչ խնդիրներ կարող են լինել՝ չի կարող ասել։ Ըստ նրա, պետք է ինչ-որ աշխատանքներ սկսվեն, որպեսզի կարողանան ասել, թե ինչ խնդիրներ կարող են լինել։
Պարզ է, չէ՞, որ Բաքուն չի ցանկանում գնալ հայ-ադրբեջանական կոնֆլիկտի լուծման, այս պահին Ալիևի նպատակը խաղաղության գործընթաց ցույց տալն է, հաջորդ պահին՝ շանտաժն ու ագրեսիան։ Իսկ թե ինչ հաշվարկներով են առաջնորդվում ՀՀ ռազմաքաղաքական ղեկավարները, երբ թշնամու հավանական էսկալացիան գնահատում են գալիք տարվա գարնանը, ես չեմ կարող ասել։
Հոկտեմբերի 28-ին ԱԺ-ում լրագրողների հետ ճեպազրույցում ՀՀ ԶՈւ ԳՇ պետ-ՀՀ պաշտպանության նախարարի տեղակալ, գեներալ-լեյտենանտ Էդվարդ Ասրյանին դարձյալ տվել են, իր իսկ խոսքով, ռազմավարական օպերատիվ նշանակության հարցը՝ գնացի՞ն Ջերմուկ ներխուժած «սոված» ադրբեջանցիները:
Հոկտեմբերի 27-ին «Եռաբլուր» պանթեոնում լրագրողների հետ զրույցում ԵԿՄ վարչության նախագահ Սասուն Միքայելյանը հայտարարել է, որ մինչև հիմա անկախ պետություն չենք ունեցել, եղել ենք Ռուսաստանի «ֆորպոստը»:
2018 թվականի թավշյա իրողություններն Արցախյան ազատագրական պայքարից առավել կարևորող Սասուն Միքայելյանը, որն ավելի ուշ ստանձնեց նաև Երկրապահ կամավորական միության նախագահի պաշտոնը, իր՝ «երկիրը պահողի» առաքելությանը հակասող հերթական հայտարարությունն է արել։
Այսօր խորհրդարանում Կառավարության հետ հարցուպատասխանի ժամանակ «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Լևոն Քոչարյանն Ադրբեջանի հետ սահմանազատման ու սահմանագծման աշխատանքային կանոնակարգի վերաբերյալ հարց ուղղեց Նիկոլ Փաշինյանին։ Պատգամավորը մասնավորապես հետաքրքրվեց.
Ի՞նչ է կարծում Հայաստանի դեմ «հաղորդում տվող» Ալեն Սիմոնյանը, ՀՀ սահմանադրությունը փոխելու, Անկախության հռչակագրին հղումը վերացնելու Ադրբեջանի պահանջը լեգիտի՞մ է, կամ դրա չկատարման դեպքում Հայաստանի վրա հարձակվելը լեգիտի՞մ է համարվելու: Չմոռանանք, որ 2020 թվականի պատերազմից հետո Ադրբեջանն օկուպացրել է ՀՀ ինքնիշխան տարածքները, որից չի պատրաստվում դուրս գալ, Հայաստանն էլ ուժով դուրս հանելու մտադրություն չունի, իսկ թե ինչ կարող է լինել այդ տարածքների հետ, երբ դա ՀՀ իշխանությունները փորձելու են ստանալ սահմանազատման գործընթացով, ավելորդ է ասել:
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը ՀՀ արտակարգ դեսպանորդ և լիազոր նախարար, քաղաքական վերլուծաբան Վարդան Հակոբյանն է։
Ներքին Հանդի 22 տներ, որոնք վնասվել էին Ադրբեջանի ագրեսիայի հետևանքով, կունենան նոր տանիքներ․ տանիքների նորոգման աշխատանքների նպատակով օրերս Քաղաքաշինության կոմիտեն «Շին» ՍՊԸ-ի հետ կնքել է պայմանագիր, որի գինը 201 միլիոն 882.726 դրամ է։
«Նրանց պահանջը, որ պետք է ՀՀ Սահմանադրությունը փոխվի, առհասարակ կապ չունի ո՛չ խաղաղության պայմանագրի, ո՛չ սահմանագծման աշխատանքների հետ։ Այս պահանջներով Ադրբեջանը նպատակ ունի գործընթացը հետաձգել և առաջ չգնալ»։
Սեպտեմբերի 26-ին Սահմանադրական դատարանը (ՍԴ) որոշեց՝ 2024 թվականի օգոստոսի 30-ին ստորագրված «Հայաստանի Հանրապետության և Ադրբեջանի Հանրապետության միջև պետական սահմանի սահմանազատման և սահմանային անվտանգության հարցերով հանձնաժողովի ու Ադրբեջանի Հանրապետության և Հայաստանի Հանրապետության միջև պետական սահմանի սահմանազատման պետական հանձնաժողովի համատեղ գործունեության մասին» կանոնակարգում ամրագրված պարտավորությունները համապատասխանում են Սահմանադրությանը:
«Սահմանազատումը ևս միջազգային սկզբունքներ ու նորմեր ունի,- արձագանքելով վերջին գործընթացներին՝ լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ շեշտեց Հայաստանի Հանրապետական կուսակցության ԳՄ անդամ Սամվել Նիկոյանը՝ մանրամասնելով,- Եթե սահմանն անցնում է դպրոցից մի քանի մետր հեռավորության վրա, դա սահմանազատում չէ, եթե սահմանազատման հետևանքով ռազմավարական բոլոր բարձունքները հայտնվում են ինչ-որ մի կողմի իշխանության տակ, դա սահմանազատում չէ․․․ Դրանք նոր պատերազմների թաքնված ռումբեր են»։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը Հայ Ազգային Կոնգրես (ՀԱԿ) կուսակցության փոխնախագահ Լևոն Զուրաբյանն է։
Հողաշինարար-ինժեներ Զավեն Գրիգորյանը, սակայն, պնդում է՝ Հայաստանը պետք է առաջնորդվի Սովետական Ադրբեջանի և Սովետական Հայաստանի՝ 1984-1987 թվականների սահմանների ճշգրտման աշխատանքներից հետո հաստատված քարտեզներով։
«Հաշվի առնելով հարցի կարևորությունը, հետաքրքրությունը, ինչպես նաև՝ հանգամանքը, որ, ըստ իս, մի շարք հարցերի պատասխաններ հնարավոր էր ստանալ գործի բանավոր քննության շրջանակներում, ես առաջարկեցի հետաձգել-անցնել բանավոր քննության, բայց դատարանը մերժեց»,- Սահմանադրական դատարանի բակում 168․am-ի հետ զրույցում նշեց ՍԴ դատավոր Հրայր Թովմասյանը՝ անդրադառնալով Հայաստան-Ադրբեջան սահմանազատման հանձնաժողովների համատեղ աշխատանքի մասին կանոնակարգի սահմանադրականության հարցի քննությանը։
Սահմանադրական դատարանում մեկնարկել է Հայաստան-Ադրբեջան սահմանազատման հանձնաժողովների համատեղ աշխատանքի մասին կանոնակարգի սահմանադրականության հարցի քննությունը գրավոր ընթացակարգով։
«ՔՊ-ն կարո՞ղ է ինքնիշխանությունից խոսել: Երբ վերջին անգամ Գեղարքունիքում էինք՝ մարզային այցի, մեզ խնդրեցին անջատել տեսախցիկները, և մի տղա ուղղակի բարձրացավ ու ասաց՝ հաջորդ անգամ, երբ ինքնիշխանությունից կխոսեն, ասեք, որ այս սարի վրա զինվորի մարմին կա, որից էլ բան չի մնացել, որը չենք կարողանում իջեցնել: Այսինքն՝ ՀՀ-ն իր սահմանների նկատմամբ վերահսկողություն չունի, նահատակների մարմիններն իր տարածքում գտնվում են սարի վրա, չենք կարողանում մասունքները հետ իջեցնել»:
Ապրիլի 22-ին ՀՀ կառավարության e-gov.am կայքում հրապարակվել էր Նիկոլ Փաշինյանի որոշումը՝ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև պետական սահմանի սահմանազատման և սահմանային անվտանգության հարցերով հանձնաժողովին կից աշխատանքային խմբի ձևավորման մասին:
Պաշտպանության նախարարությանը՝ պարզելու, թե «Արծիվ գործընկեր» խաղաղապահ ուժերի զորավարժությունից բացի, ԱՄՆ-ի հետ համատեղ այլ զորավարժություն մոտ ապագայում նախատեսվո՞ւմ է, կամ՝ 2024 թվականին ՀՀ զինված ուժերը միջազգային կամ երկկողմ ի՞նչ զորավարժությունների է մասնակցելու, մասնավորապես, ՆԱՏՕ-ի որևէ զորավարժության մասնակցություն նախատեսվա՞ծ է:
«Ադրբեջանում ապրած 350 հազար հայերից 200-250 հազարը ապրել է Բաքվում, այսինքն՝ նրանք քաղաքային մշակույթ կրող են, բարձրագույն կրթությամբ, լավ տներով: Հայերը հիմնականում ապրել են խոշոր քաղաքներում: Ադրբեջանցիները Հայաստանում հիմնականում ապրել են գյուղերում՝ Ամասիայի, Աշոցքի տարածաշրջանում, նրանց տները նույնիսկ հատակ չունեն, հողի վրա են ապրել»:
ՀՀ պաշտպանության նախկին նախարար Արշակ Կարապետյանն օրերս տված հարցազրույցներից մեկում, որը հատվածական է հրապարակվում, անդրադարձել է ՀՀ-ում քաղաքական բանտարկյալների առկայությանը, և գործող իշխանությունների կողմից «գործ սարքելու» պրակտիկային, ինչը գեներալը որակում է՝ որպես դավաճանություն:
Այն, ինչ սահմանազատման տակ փորձում են ներկայացնել հանրությանը գոնե մինչև այս պահը, դա ադրբեջանական պահանջատիրության բավարարումն էր ՀՀ իշխանությունների կողմից, որը, ցավոք, բարեհաջող ձևով փաշինյանական կառավարությունն իրականացնում է: Ինչու է որոշակի փուլերում բարդություններ առաջանում, որովհետև ադրբեջանական պահանջատիրությունը տարբեր փուլերում խնդիրներ է առաջացնում օրվա իշխանության համար:
Հուլիսի 2-ին 168.am-ը հարցում էր ուղարկել ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայություն՝ հետևյալ հարցադրումներով.
Հունիսի կեսերին Սյունիքի մարզ կատարած այցի ժամանակ Նիկոլ Փաշինյանը չէր բացառել, որ Տավուշից հետո սահմանագծման հաջորդ աշխատանքները կարող են տեղի ունենալ Սյունիքի մարզում։
«Քարտեզները, որով կողմերը համաձայնել են գնալ սահմանազատման ու սահմանագծման, 1991 թվականի Ալմա Աթայի հռչակագրում նշվել են, դրանք խորհրդային վերջին քարտեզներն են։ Խորհրդային շտաբի վերջին քարտեզները թեպետ գաղտնի են, բայց ինքս գիտեմ, թե այդ սահմանները որտեղով են անցնում, դրանց պատճեններն ունեմ։
Պաշտոնական Թեհրանում շատ լավ հասկանում են, որ սահմանային հնարավոր փոփոխություններից ոչ պակաս վտանգ է ներկայացնում նաև Հայաստանի ժողովրդագրական պատկերի հնարավոր փոփոխությունը։
Պաղեստինի պետության ճանաչումը ՀՀ-ի կողմից այս փուլում նպատակահարմար չէր, քանի որ իր մեջ լրացուցիչ ռիսկեր է պարունակում: Մենք գիտենք, որ իսրայելական կողմը տարբեր ձևերով աջակցում է Ադրբեջանին, և 44-օրյա պատերազմի օրերին մեծ աջակցություն է ցուցաբերել՝ և՛ զենքի, և՛ մասնագետների ու փորձի փոխանակման տեսքով: Եվ այս իրավիճակում բոլորից առաջ ընկնել և ճանաչել Պաղեստինի պետությունը, կարծում եմ, ոչ մի լավ բանի չի տանի:
«Մի քանի անգամ հրապարակում ես ներկայացրել եմ մեր օրակարգը, շատ հստակ եմ ներկայացրել՝ կետ առ կետ։ Այդ ամենը կհրապարակենք, որպեսզի շատ հստակ լինի, պատկերը պարզ է։ Մենք ենք խաղաղությունը բերելու, այս մարդը պատերազմ բերողն ու շարունակողն է»,- մամուլի ասուլիսի ժամանակ հայտարարեց «Տավուշը հանուն հայրենիքի» շարժման առաջնորդ Բագրատ արքեպիսկոպոս Գալստանյանը։
Ադրբեջանը, կարծում եմ, հրադադարի ռեժիմի խախտումներով, դրանում հայկական կողմին ուղղված մեղադրանքներով, փորձում է «հիշեցնել» Հայաստանին ստանձնած պարտավորությունների մասին, որն այս փուլում ենթադրում է հաջորդիվ 4 գյուղերի հանձնում: Խոսքը Տիգրանաշեն (Արարատի մարզ), Սոֆուլու, Բարխուդարլու և Վերին Ոսկեպար (Տավուշ) գյուղերի մասին է: Ադրբեջանը գտնում է, որ պետք է շտապի, քանի դեռ Հայաստանում որևէ քաղաքական փոփոխություն տեղի չի ունեցել և իր պլանները հարթ ձևով ընթանում են: Փաշինյանական իշխանությունը դրա համար պարարտ հող է նախապատրաստում և, բնականաբար, Ադրբեջանն անընդհատ շտապեցնելու է՝ հասնելու իր հիմնական նպատակին:
Նախորդ շաբաթվա վերջին Սյունիքի մարզ կատարած այցի ժամանակ, Շինուհայր գյուղում Նիկոլ Փաշինյանը չի բացառել, որ Ադրբեջանի հետ սահմանազատման գործընթացի շրջանակներում Հայաստանում հանրաքվե անցկացնելու անհրաժեշտություն լինի։
