#պատմություն

Սյունիքի մարզի Մեղրի համայնքի 36 ընտանիք նամակով դիմել է Նիկոլ Փաշինյանին, որի պատճենն ուղարկել են ԱԺ նախագահ Ալեն Սիմոնյանին, ԿԳՄՍ նախարար Ժաննա Անդրեասյանին, Սյունիքի մարզպետ Ռոբերտ Ղուկասյանին, Մեղրի համայնքի ղեկավար Խաչատուր Անդրեասյանին:

 «Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը փիլիսոփա, սոցիոլոգ, կրոնագետ, Ազգային ժողովի (ԱԺ) նախկին պատգամավոր Վարդան Խաչատրյանն է։

Հայ-վրացական տարածքային վեճերի ակունքները տանում են դեպի 19-րդ դար՝ Ռուսական կայսրության ժամանակաշրջան:

Իրականում, գրում է Լորենցո Կամելը, խնդիրները սկսվել են դեռևս 1907-ից՝ կապված արաբներով առավել խիտ բնակեցված Յաֆֆայում Պաղեստինյան բյուրոյի աշխատանքի մեկնարկի հետ։ Հենց այդ ժամանակ ի հայտ եկավ զուգահեռ միտում՝ բաղկացած այն փաստից, որ անհրաժեշտ է ոչ միայն ապահովել բնակչության հրեական մասի գոյությունը, այլև դա անել նրա արաբական մասի հաշվին։ Այսպիսով՝ գաղափարը սկսեց շեղվել իրականությունից: Ուստի, կարևոր է շեշտը դնել այն փաստի վրա, որ խնդրի հիմքում ընկած է ոչ միայն 181 բանաձևը (չնայած այն, ըստ երևույթին, գիտակցված կամ անգիտակցական սխալ էր): ՄԱԿ-ի ԳԱ 1947-ի բանաձևն անլուծելի դարձրեց արդեն գոյություն ունեցող խնդիրը՝ նախապես առաջարկելով Պաղեստինի բաժանման սադրիչ տարբերակ։

Հայաստանի Առաջին Հանրապետությունն ունեցավ երկու տարվա կյանք, սակայն այդ երկու տարիների մեջ խտացած պատմությունն այնքան խորն է, բովանդակ, լիարժեք չվերլուծված, որ յուրաքանչյուր ընթերցողի համար այն ամեն անգամ բերում է նոր շերտեր, ընկալումներ, խորհրդանիշներ և գաղափարներ:

Նման ելույթներով Նիկոլ Փաշինյանը լուծում է նաև շատ ավելի գլոբալ խնդիր՝ ցույց է տալիս հասարակության ամոթի ու արժանապատվության չգոյությունը, որովհետև ամոթ ու արժանապատվություն ունեցող հասարակության դեպքում անկարելի պիտի լիներ ազգի սրբությունների վերբալ պղծումն ու նախնիների վիրտուալ արտաշիրմումը։

«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը գեղագիր, Ամերիկյան համալսարանի դասախոս Ռուբեն Մալայանն է։

«Ես կցանկանայի իմանալ՝ արդյո՞ք իմ նախաձեռնությամբ հարուցված քրեական գործի հետևանքով է Արարատ Միրզոյանը դարձել «օմեգա», ասենք այսպես՝ «համագործակցում՝ չպատժվելու դիմաց» ծրագրով, ու նաև ուզում եմ ամենավերջում հասկանալ՝ այդ այլանդակ վարքը, որ դրսևորվեց իմ հանդեպ 2018 թվականին Հայոց ցեղասպանություն թանգարանում, իր կուսակիցների խայտառակ ու փողոցային պահվածքը պայմանավորվա՞ծ էր արդյոք այն ներքին քինախնդրությամբ, որ ես քրգործ էի հարուցել, և իրենց տարել էին հարցաքննելու»։

Մարդու ինքնությունն ունի մի քանի բաղադրիչներ։ Ինքնությունը, այն իմաստով, որով գործածվում է հանրային-քաղաքական դիսկուրսում, անհատական, խմբային և հավաքական ինքնության միավորումն է։ Ավելի պարզ՝ մարդու ինքնությունն արտահայտվում է նախ՝ որպես անհատի, ապա՝ որպես խմբի (ընտանիք, ազգականներ, և այլն), ու նաև՝ որպես հավաքականության (ազգ, ժողովուրդ) ինքնություն։ Որևէ հասարակության հավաքական ինքնությունը կամ, ինչպես ընդունված է ասել, ազգային ինքնությունն ինքնության այս մակարդակների հարաբերականորեն հավասարակշռված ու էլի հարաբերականորեն ներդաշնակ միավորումն է։

«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը փիլիսոփա, սոցիոլոգ, կրոնագետ, Ազգային ժողովի (ԱԺ) նախկին պատգամավոր Վարդան Խաչատրյանն է։

Պատմական գիտությունների թեկնածու, պատմական ժողովրդագրության մասնագետ Միքայել Մալխասյանը ֆեյսբուքյան իր էջում անդրադարձել էր Նիկոլ Փաշինյանի կողմից Պապ թագավորի մասին հերթական էժանագին հայտարարություններին:

Մեր պատմության տարբեր ժամանակաշրջաններում Հայոց եկեղեցին իր ուրույն ու բացառիկ դերն է ունեցել պետականության ու ազգի պահպանման գործում:

Եկեղեցին, որոշ պատմական խաչմերուկներում, եղել է միակ փրկիչը, և իմ վերաբերմունքն այս շարժմանը հետևյալն է՝ իմ եկեղեցին ինչ ասի, ես գլուխս կախ՝ անելու եմ։

«Ինչն իշխանություններն ու մասնավորապես վարչապետ Փաշինյանն անում են, շատ հստակ է՝ ունի երկար պատմություն: Երկար ժամանակ է՝ Նիկոլ Փաշինյանն ապազգային հայտարարություններ է անում Արարատի դեմ, զինանշանի դեմ, հիմնի դեմ, ուզում է Սահմանադրություն փոխել, նոր Սահմանադրություն պատրաստել, որպեսզի Ցեղասպանության ու Արցախի մասին այդ ռեֆերանսը հանեն»:

Ապրիլի 24-ին ընդառաջ, երբ համայն աշխարհում ոգեկոչվում է Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակը, Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիբ Էրդողանը կարճ մեկնաբանությամբ է հանդես եկել, անդրադառնալով Հայոց ցեղասպանության թեմային։ Հայտնի չէ՝ արդյո՞ք Թուրքիայի ղեկավարը պատրաստվում է ուղերձ հղել, ինչպես յուրաքանչյուր տարի, սակայն այս տարի Իրաքից վերադառնալու ճանապարհին իրեն ուղեկցող լրագրողների հետ զրույցում յուրահատուկ ցինիկությամբ ասել է, որ տարածաշրջանում հիմա նոր կարգ է ստեղծվում։

1920 թվականի մարտ ամսի կոտորածների արդյունքում սպանվեց մոտ 20 հազար հայ: Այս թիվը, բնականաբար, կարող էր ավելի մեծ լինել, եթե դիմադրություն ցույց չտային հյուծված և զինաթափված հայերը: Սակայն այս իրադարձությունները, պատմական փաստերը ևս ցույց տվեցին, որ անգամ ամենաանհնարին պայմաններում թուրք-ադրբեջանական հրոսակները դիմադրություն ստանալիս նահանջում են: 1920 թվականի Շուշիի դեպքերի ժամանակ տեղի ունեցած այս իրադարձություններն այդ ամենի պատմական փաստերն են:

Գարշելի է տեսարանը, որում երկրի ղեկավարը հսկայաքանակ ավտոշարասյունով, տասնյակ թիկնապահներով այցելում է այդ նույն երկրի քաղաքացիներին ու այդ նույն երկրի մետաղակտորե մակետը թափահարելով՝ նրանց համոզում, որ իրենց բնակավայրերը պետք է հանձնվեն թշնամուն։ 

Շատերը վրդովված են՝ տեղեկանալով, որ որպես գերակա շահ են ճանաչվել և քանդվելու են Պետական համալսարանի դիմացի այգում գտնվող  թենիսի խաղահրապարակները։

Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի դիվանապետ Տ․ Արշակ արքեպիսկոպոս Խաչատրյանի գնահատմամբ, եթե նախկինում պատմության մեջ գաղափարական որոշակի շերտերն անգամ առավելություն ստանում էին, դրանք էական նսեմացնող ազդեցություն չէին ունենում պատմական իրադարձությունների վրա: Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում հայոց պատմության 7-րդ դասարանի նոր դասագրքի վերաբերյալ հրավիրված մամլո ասուլիսին նա համոզմունք հայտնեց, որ իրադրությունն այսօր այլ է:

Իշխանությունը սարսափում է այդ հեռանկարից, որովհետև այդ անցման ժամանակ պարզվելու է, որ դրա թիվ մեկ խանգարողն իշխանությունն է։ Իսկ դա այն անցումներից չէ, որոնց ժամանակ ձիերին չեն փոխում։ Հատկապես, որ ձիերը ներսում հանդես են գալիս՝ առյուծի, դրսում՝ նապաստակի կերպարանքով։

Արդեն ուղիղ երկու ամիս չեն դադարում մասնագիտական, ինչպես նաև հասարակական քննարկումները 7-րդ դասարանի «Հայոց պատմություն» դասագրքի վերաբերյալ: Եթե սկզբնական շրջանում լուռ էին, ապա հիմա դասագրքի վերաբերյալ խոսում են բոլոր շահագրգիռ կողմերը՝ մասնագետները, ծնողները, արդեն նաև դասախոսները, ուսուցիչները: Խոսում է նաև դասագրքի հեղինակ Սմբատ Հովհաննիսյանը, միայն թե Հանրային հեռուստաընկերության՝ Հ1-ի տաղավարից, առանց օպոնենտների, ու հայտարարում՝ դասագրքի դեմ արշավն ունի քաղաքական ենթատեքստ, և սա այն դեպքում, երբ պատմաբանները, նեղ մասնագետները կոնկրետ փաստերով, դրվագներով, անգամ էջ առ էջ էին մատնանշում բոլոր բովանդակային սխալները, որոնք նաև թուրքական ազգայնական պատմագիտությանն են տուրք տալիս:

Փաշինյանն իր իշխանության ավելի քան հինգ տարիներին ներքաղաքական օրակարգը գեներացրել ու սպասարկել է առավելապես հակադրությունների, տարանջատումների մեթոդաբանությամբ։

Երեկ սոցիալական ցանցերի հայկական տիրույթում լայնորեն քննարկվում էր վերջապես դպրոցներ մտած 7-րդ դասարանի «Հայոց պատմություն» առարկայի դասագիրքը: Հանրային գործիչներ ու պարզապես սովորական քաղաքացիներ Ֆեյսբուքում իրենց վրդովմունքն էին արտահայտում առ այն, որ այդ դասագրքում հրապարակված քարտեզներից մեկում Արցախն ընդգրկված է Ադրբեջանի կազմում:

Հայաստանում արժեքների, արժեհամակարգի դեմ հետևողական, մեթոդական պայքարն ունի շատ որոշակի նպատակներ։ Այդ դեգրադացիան, որ իրականում հասնում է արժեքների պղծման, իրականացվում է իշխանության կողմից, անձամբ Նիկոլ Փաշինյանի անմիջական-քարոզչական մասնակցությամբ ու հրահանգավորմամբ։ Հայրենիք, պատմություն, կրոն, եկեղեցի, հիշողություն, ինքնություն․․․ սա իշխանության կողմից թիրախավորված հասկացությունների ոչ ամբողջական, սակայն հիմնարար, համակարգաստեղծ նշանակություն ունեցող արժեքների ցանկն է։

«Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածինը յուրաքանչյուր հայորդու տունն է, և ամեն անձ այցելում է Մայր Աթոռ, ու եթե խնդիրներ կան, հարցեր կան՝ նաև հանդիպումներ է ունենում Ամենայն Հայոց Հայրապետի հետ (եթե նրա տնօրինության տակ են այդ հարցերի լուծումները)»,- այսօր Մայր Աթոռի բակում լրագրողների հետ զրույցում նշեց Գարեգին Բ Ամենայն Հայոց կաթողիկոսը՝ անդրադառնալով հարցադրմանը, որ թեև շատ եկեղեցականներ կոշտ քննադատության են ենթարկում իշխանությանը, սակայն Մայր Աթոռը բարձր ընդունելության է արժանացնում ԿԳՄՍ նախարարին, փոխնախարարին, Տիգրան Ավինյանին:

«Մենք աշխատում ենք ինչ-որ ուղղություններ գտնել, որպեսզի կարողանանք մարդկանց մի քիչ ավելի վճարել, որպեսզի կարողանան կենտրոնանալ, որովհետև վերականգնողների (ռեստավրատոր) աշխատավարձը, անկեղծ ասած, այդքան բարձր չէ, և որպեսզի մարդն ուզենա մտնել այդ ոլորտ, շարունակել աշխատել, մենք պետք է գրավչությունը ֆինանսապես ևս բարձրացնենք»,- ասաց փոխնախարարը:

Սեպտեմբերի 9-ից Հայաստանի պատմության թանգարանում կբացվի «Հնագույն մարդու հետքերով․ քարի դար» մշտական ցուցադրությունը:

Քիչ հավանական է, որ այս մարդկանց և այլ սրիկաների մեջ կարող էր լինել ազնվական ավազակը Շերվուդ անտառից: Իսկ Ռոբին Հուդը, ինչպես իրեն պատկերացնում է ժամանակակից մարդը, գոյություն չի ունեցել անգամ միջնադարյան պատմություններում։

Իրանական ԶԼՄ-ները անդրադարձել են Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի՝ «Զանգեզուրի միջանցքի» ստեղծման մասին հայտարարությանը՝ ընդգծելով, որ պատմության ընթացքում նման միջանցք գոյություն չի ունեցել, և դա պատմության խեղաթյուրում է: