168.am-ը մի առիթով մանրամասն վերլուծել է 2020 թվականի հոկտեմբերի 4-6-ն ընկած ժամանակահատվածում տեղի ունեցած իրադարձությունները, դրանց միջև շղթայական հնարավոր կապը, այդ թվում՝ Գյանջայի թիրախավորման շուրջ զարգացումները, չենք անտեսել նաև հակահարձակման հայտնի օպերացիային վերաբերող բաց փաստերը՝ սկսած Նիկոլ Փաշինյանի ֆեյսբուքյան գրառումներից և դրանց խմբագրումից։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկի Սեյրանյանի հյուրը քաղաքագետ, «Դեմոկրատական այլընտրանք» կուսակցության նախագահ Սուրեն Սուրենյանցն է։
«Արցախի Հանրապետության պաշտպանության բանակի N պաշտպանական շրջանի հրամանատար, գնդապետ Վ.Յ.-ն 2020թ. սեպտեմբերի 27-ին ՀՀ կառավարության թիվ 1586-Ն որոշմամբ հայտարարված ռազմական դրության պայմաններում և Ադրբեջանի Հանրապետության զինված ուժերի կողմից Արցախի Հանրապետության դեմ սանձազերծված ագրեսիվ պատերազմի ընթացքում` 2020թ. հոկտեմբերի 10-13-ն ընկած ժամանակահատվածում, հրաժարվել է կատարել զինվորական ծառայության առանձին` գնդի հրամանատարի պարտականությունները, որը զուգորդվել է դրանց փաստացի դադարեցմամբ, ինչպես նաև ծառայության նկատմամբ դրսևորել է անփույթ վերաբերմունք»:
Նիկոլ Փաշինյանի երբեմնի հատուկ հանձնարարություններով դեսպան Էդմոն Մարուքյանը շարունակում է 44-օրյա պատերազմին առնչվող իրադարձությունների մասին յութուբյան թողարկումները:
Թեհրանում Իրանի Իսլամական Հանրապետության (ԻԻՀ) արտաքին գործերի երկարամյա նախարար Մոհամմադ Ջավադ Զարիֆի հուշերն ընդգրկող գրքի հրատարակումից հետո, որտեղ նա անդրադարձել է նաև Արցախի 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմին և այդ օրերին ԻԻՀ միջնորդությանը, փորձագիտական, քաղաքական շրջանակները թարմացրեցին 44-օրյա պատերազմը կանգնեցնել-չկանգնեցնելու թեման: 168.am-ը մշտապես «տաք» է պահում այս թեման և առհասարակ, պատերազմին առնչվող ցանկացած թեմա, այդ թվում՝ նախապատերազմյան: Իսկ ասելիք դեռ շատ կա:
Մարտակերտ քաղաքի շրջանում և Աղդամի ռազմական հենադաշտում հակառակորդի հարվածային ուժերի ջախջախումը, Արցախի Հանրապետության ԻՊՈՒ-ի կողմից նպաստավոր բնագծերի զբաղեցումը տիրապետող բարձունքների վրա Ստեփանակերտի ու Մարտակերտի օպերատիվ ուղղություններում կանխարգելել են հակառակորդի ակտիվ գործողությունները՝ միաժամանակ անվտանգ դարձնելով Արցախի Հանրապետության հյուսիսարևելյան սահմանագիծը:
«Ասում է՝ դասալիք, կռվի ժամանակ Հադրութի գնդի հրամանատարը ձին նստել ու փախել է, ես զինվոր եմ եղել: Էսօր տարել է ու Արարատ՝ Զոդում էլի գնդի հրամանատար է դրել, էդ չի՞ Նիկոլը, հիմա որ պատերազմ լինի, էլի չի փախնելո՞ւ: Մեզ խաբեցին՝ տարան-լցրեցին Շուշի, որ՝ մերն է, պիտի պահենք, հելանք, թուրքը նստած մեզ էր սպասում, գցեցին շրջափակման մեջ, ընկերներս էլ սաղ զոհվեցին, ես էլ Աստծով եմ էկել ու ստեղ հասել»:
Ազգային կողմնորոշումը գիտության մեջ այնքան էլ կարևոր չէ, որովհետև գիտնականը պետք է վեր լինի ազգային պատկանելությունից, չեզոք ու արդարացի քննի հարցը, բայց ճիշտ եք. այն ներկայացուցիչները, որոնք ՄԱԿ-ի կողմից ներկայացված էին և սեպտեմբերի 19-ից հետո եկել էին տարածաշրջանում իրողությունը գնահատելու, կարելի է ասել, որ քաղաքականացված հայտարարություն տարածեցին՝ նշելով, որ այդքան էլ բռնության հետքեր չկան, ու զարմացել են, թե ինչո՞ւ է Արցախի ժողովուրդը լքել այն:
Արցախի նախագահ Սամվել Շահրամանյանը, ինչպես նախապես հայտարարվել էր, այսօր մասնակցել է 2020 թվականի 44-օրյա պատերազմի հանգամանքներն ուսումնասիրող ԱԺ քննիչ հանձնաժողովի նիստին:
Լուսինե Սեյրանյանի ընտանիքն Արցախում երկու անգամ է տեղահանվել իրենց բնակավայրից, առաջին անգամ Հադրութից են ստիպված եղել հեռանալ: Արցախցի մեր զրուցակիցը, հազիվ զսպելով արցունքները, հիշեց. տունը լքելուց րոպեներ առաջ հաց թխելիս է եղել: Չի կարողացել ավարտել.
Արցախցի մեր հայրենակից Սուսաննա Բեգլարյանի ամուսինը Հադրութի Քյուրաթաղ գյուղից է: Դեռ 2020 թվականին այնտեղից ստիպված են եղել հեռանալ՝ կորցնելով նաև ամբողջ ունեցվածքը՝ տուն, տնամերձ ու մեքենա:
«Կարող եք գալ ու ինքներդ տեսնել, թե հիմա ինչ վիճակում ենք ապրում՝ առանց խոհանոց, առանց պարկետ, տաք ջուրն էլ ես եմ դրել: Հատակն ամբողջությամբ բետոն է, պատերն էլ՝ քայքայված: Ոչ մի բան չկա տանը: Անգամ սեղան չունենք, որ երեխաները նստեն ու դասերը սովորեն: Տանտերն այստեղ ջարդված մահճակալներ ուներ, մատրասներն էլ ամբողջությամբ քայքայված են»,- ասաց արցախցի մեր հայրենակիցը՝ նշելով, որ վերջին պատերազմից հետո Հադրութում թողած տունն ու ունեցվածքը կորցնելուց հետո էլ որևէ փոխհատուցում դեռևս չի ստացել:
Քաղաքական պատասխանատվության բացակայությունը՝ առաջին հերթին նպաստելով իշխանության այլասերմանը, միևնույն ժամանակ մթնոլորտային ազդեցություն է ունենում նաև ողջ քաղաքական համակարգի վրա։
«Դեռևս սեպտեմբերի 19-ին՝ գործողությունների մեկնարկի օրը, ես հանձնարարական եմ տվել փոխվարչապետ Տիգրան Խաչատրյանին, որպեսզի կառավարության գործընկերների հետ քննարկի՝ դեպի ՀՀ մարդկանց հնարավոր հոսքի դեպքում՝ ինչպես, ինչով և որտեղ ենք աջակցելու մեր հայրենակիցներին»,- կառավարության նիստի մեկնարկին հայտարարեց Նիկոլ Փաշինյանը՝ դարձյալ կրկնելով 40 հազար տեղերի նախապատրաստության մասին իր նախկին հայտարարությունը։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը Հայաստանի հանրապետական կուսակցության (ՀՀԿ) Գործադիր մարմնի անդամ, Ազգային ժողովի (ԱԺ) նախկին փոխնախագահ Էդուարդ Շարմազանովն է։
«Այս բոլոր խնդիրների մասին պետք է հարցնել բոլոր թեկնածուներին, և դա պետք է անել ոչ թե մեկ անգամ, այլ հետևողական ձևով պատասխաններ ստանալ գոյաբանական հարցերի վերաբերյալ։ Օրինակ՝ եթե որևէ թեկնածու Արցախը շատ կարևոր հանգամանք է համարում, օրակարգի կարևոր թեմա, ինչպե՞ս է վերաբերվում Նիկոլ Փաշինյանի այն հայտարարությանը, որ նա Արցախը ճանաչում է Ադրբեջանի կազմում։ Այդ դեպքում խուսափելու, խուսանավելու տեղ չի մնա, ու հստակ կերևա, թե որ թեկնածուներն ինչի համար են այդտեղ առաջադրված»։
«Իմ դիտարկմամբ, 2020-ին տեղի ունեցածը կարծես կռվի ճանապարհով հողերի հանձնման գործընթաց էր: Կրկնում եմ՝ ստեղծվեց, այսպես ասած, բնական սցենար, թե չկարողացանք պահել, որի արդյունքում ունեցանք սա: Բայց, կրկնում եմ, իմ տպավորությամբ, այդ ամենը կազմակերպված քաոս էր, որը պիտի հանգեցներ այն արդյունքին, ինչը եղավ: Եվ եթե հաշվի առնենք հետպատերազմյան որոշ գործընթացներ, այս տեսակետն ավելի է ամրապնդվում»:
ՄԱԿ-ի գրասենյակի մոտ Արցախի ապաշրջափակման պահանջով հավաքված ակցիայի մասնակիցների թվում են նաև հադրութցի երեխաներ: Նրանք պարզել են «Ո՛չ Արցախի շրջափակմանը», «Մենք Արցախ ենք», «Բացեք կյանքի ճանապարհը» վերտառությամբ պաստառներ:
Շուշիի օպերացիան մենք պետք է տեսնենք ամբողջ պաշտպանական օպերացիայի համատեքստում և ամբողջ այդ ճեղքման գոտում հակառակորդի հետևողական կամ կամաց-կամաց առաջխաղացման տիրույթում: Առանձին Շուշիի օպերացիան չպետք է տեսնել, ռազմավարական մակարդակի պատասխանատուն, իրենք մխրճման գոտում պետք է դեմն առնեին գոնե Հադրութի անտառային հատվածներում, որտեղ բավականին լավ պայմաններ էին հակառակորդին կանգնեցնելու համար։
2018 թվականին իրականում Հայաստանում փոխվել է ոչ միայն իշխանությունը, այլ նաև պետությունը՝ բառի ամենաընդհանրական ու ընդգրկուն իմաստով։ Արդեն 5 տարի է՝ Հայաստանն ապրում է փաստացի պետության բացակայության պայմաններում, որովհետև 5 տարի առաջ կատարված փոփոխությունների արդյունքում երկիրը պետականակենտրոն վիճակից անցում է կատարել պետականազերծ կարգավիճակի։
Քարակերտի բնակիչ Լեռնիկ Սաֆարյանի մինուճար որդին` 2002 թվականին ծնված Արման Սաֆարյանը 44-օրյա պատերազմում անհետ կորած է համարվում:
«Արդեն 100 օրից ավելի է՝ շրջափակման մեջ ենք, բայց ընդհանրապես չե՛նք հուսահատվում»,- 168.am-ի հետ զրույցում ասաց Արցախի Հանրապետության Ասկերանի շրջանի Իվանյան (Խոջալու) գյուղի 83-ամյա բնակիչ Գյոզալ Մոսիյանը:
«Իմ ամուսինը 1193 թվականին թուրքի ձեռքով է զոհվել, հիմա ես ո՞նց գնամ նրանց հետ ապրեմ»,- այսօր Կառավարության շենքի մոտ իրականացրած բողոքի ակցիայի ժամանակ լրագրողների հետ զրույցում ասաց Հադրութից տեղահանված բնակիչներից մի կին:
2020 թվականի 44-օրյա պատերազմի հետևանքով Հադրութից տեղահանված արցախցիներն այսօր բողոքի ակցիա իրականացրեցին կառավարության շենքի դիմաց, պահանջելով, որպեսզի ՀՀ իշխանությունն ապահովի իրենց՝ Հադրութ վերադարձը, և դա անի՝ Արցախի անկախությունը ճանաչելով:
Արցախյան շարժման 35-րդ ամյակին նվիրված «Արցախի Հանրապետության միջազգային ճանաչման հրամայականը» խորագրով գիտագործնական համաժողովի ընթացքում հնչած գաղափարները, քննարկված թեզերն այսօր համաժողովի կազմակերպիչներն ամփոփեցին համատեղ հայտարարությամբ:
Հարց՝ Նիկոլ Փաշինյանը չի ծառայել բանակում, իրավունք ունի՞ գերագույն հրամանատար լինելու և ռազմական կրթություն ստացած գեներալներին հրահանգներ տալու կամ գնահատելու բանակի գործողությունները պատերազմի օրերին, դրա ընթացքում և դրանից հետո:
Արցախի 44-օրյա պատերազմում զոհված պայմանագրային զինծառայողներից մեկի հոր համար հասկանալի չէ, թե ինչպես եղավ, որ Հադրութում որդին զոհվեց, մի քանի ժամ հետո դին տվեցին իրեն, բայց կան այնպիսի զինվորներ, որոնց դին մինչև այժմ չեն գտնում։
«Հոկտեմբերի 25-ին իրենց վաշտը դիրքավորվել էր Մարտունու Ուրյան բարձունքի վրա ու նորից մարտի մեջ մտել։ Հոկտեմբերի 27-ին իրենց վաշտի հրամանատարը զոհվել է, ինչից հետո տղաներն ինքնուրույն՝ առանց հրամանատարի են պաշտպանել Մոնթեի պահած Ուրյան բարձունքը, ցավոք, հոկտեմբերի 30-ի երեկոյան նույն բարձունքում 19 զինծառայողներով զոհվեցին․․․»,- 168.am-ի հետ զրույցում ասաց Ժորա Սահակյանի հայրը՝ Վահիդ Սահակյանը։
Բաքվի տեղաբնակ, Ադրբեջանի ԽՍՀ վաստակավոր երկրաբան, երկրաբանահանքաբանական գիտությունների թեկնածու Արսեն Ծատուրովը նախշազարդ ափսեների մի հավաքածու ուներ, որը բաղկացած էր Փարիզի, Սևրի, Պրահայի, Մասենի, Լոմբարդիայի, Բրյուսելի, Սանկտ Պետերբուրգի ամենաանվանի վարպետների աշխատանքներից, ինչպես նաև չինական, ճապոնական, պարսկական ավանդական արտադրանմուշներից։
Աշխարհը մեր կողքին էր և դարձյալ կլինի մեր կողքին, եթե մենք ջանքեր գործադրենք: Աշխարհը թույլերին չի սիրում: Եվ մենք տարիներով հետ ենք վարժվել որևէ մեկից ինչ-որ մի բան խնդրելուց, աղաղակելուց: Հիմա ողորմություն խնդրող, մուրացկանություն անող պատկեր ենք ձեռք բերել: Աշխարհը երբեք չի լինելու մեկի կողքին, ով միայն խնդրողի դերում է: Մենք պիտի փաստենք՝ արժանի ենք, որ որևէ մեկը մեր կողքին կանգնի: Ոչ ոքի ոչ մի բան ձրիաբար չի տրվում: Աշխարհը միշտ էլ լուռ է լինելու, կամ ձևական փաստաթղթեր են ընդունելու:
