#Դոլար

Վերջին օրերին արժութային շուկան անհանգստության նշաններ է ցույց տալիս։ Բացառությամբ ռուսական ռուբլու, մյուս բոլոր հիմնական արժույթների փոխարժեքները բարձրացրել են։ Գուցե ոչ շատ մեծ չափով, բայց դրամի նկատմամբ թանկացել է՝ ինչպես դոլարը, այնպես էլ՝ եվրոն։ Եթե մեկ շաբաթ առաջ դոլարի վաճառքի գինը 388 դրամ էր, հիմա անցնում է 400-ից։

Ժողովրդին թալանելուց էր խոսում՝ ժողովրդի կաշին քերթում են, հարկերն են ավելացնում, տուգանքներն են ավելացնում, հարկային բեռն են ծանրացնում, տարբեր ծառայությունների գներն են բարձրացնում։ Տրանսպորտն են պատրաստվում կրկնակի-եռակի թանկացնել։ Ժամանակին 150 դրամին դեմ էին, հիմա 300 դրամ են դարձնում։ Կարծես ժողովուրդը՝ նախկին ժողովուրդը չէ։ Իրենք որ հարստացել են, «պադավատներով» են շրջում, հասարակական տրանսպորտից այլևս չեն օգտվում, ժամերով կանգառներում չեն սպասում, խցկված չեն երթևեկում, արդեն կարելի է տրանսպորտի գինը 100-ից 300 դրամ դարձնել։

Հայաստանի արտարժույթի շուկայում վերջին օրերին դրամի նկատմամբ դոլարի ու եվրոյի ոչ զգալի արժևորումը, ըստ տնտեսագետների, դեռ կշարունակվի։ Մասնագետները սա պայմանավորում են՝ ինչպես դեպի Հայաստան դոլարային հոսքերի կրճատմամբ և ԿԲ-ի վարած փողի էժանացման` վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը նվազեցնելու քաղաքականությամբ, այնպես էլ՝ դոլարի ու եվրոյի համաշխարհային շրջանառության մեծացմամբ։

Ռուս-ուկրաինական հակամարտությունից հետո դոլարը Հայաստանում էապես արժեզրկվեց։ Նախկին 480-490 դրամից՝ վերջին երեք տարիներին ամերիկյան արժույթի փոխարժեքը գտնվել է հիմնականում 400 դրամից ցածր մակարդակում։

Ինչպես և հնարավոր էր կանխատեսել Ադրբեջանում կայանալիք COP29 գագաթնաժողովի առնչությամբ, Բաքուն այդ հարթակն օգտագործելու է Հայաստանի հանդեպ ոչ միայն քաղաքական առավելապաշտության, այլ նաև տնտեսական գրոհի համար: Գագաթնաժողովի մեկնարկի իր ելույթում Իլհամ Ալիևը մեղադրել է Հայաստանին՝ ռեգիոնալի շրջակա միջավայրը վտանգելու համար:

Դոլարի ու եվրոյի բաժինն ընդհանուր արտահոսքի մեջ կազմել է գրեթե 77 տոկոսը կամ 2,1 միլիարդից ավելի։ Սա անհամեմատ ավելին է, քան այս խողովակով Հայաստան մտնող դոլարն ու եվրոն։ Մասնավոր փոխանցումների միջոցով այս տարի մուտք է եղել ընդհանուր առմամբ շուրջ 1,3 միլիարդին համարժեք դոլար ու եվրո, գնացել է 2,1 միլիարդին համարժեք դոլար ու եվրո։ Դուրս գնացած դոլարն ու եվրոն 800 միլիոնով գերազանցել են մուտքերին։

Առողջապահության նախարարությունը (ԱՆ) աստղաբաշխական թվով հերթական դրամաշնորհն է հատկացրել․ այս անգամ պետական խոշոր՝ շուրջ 1 միլիարդ դրամանոց՝ մոտ 2.5 միլիոն դոլար ֆինանսավորում ստացող կազմակերպությունը «Դեղերի և բժշկական տեխնոլոգիաների կենտրոն» ՊՈԱԿ-ն է, որը ստեղծվել է ընդամենը տարեսկզբին։

Մասնավոր փոխանցումների միջոցով Հայաստան մտնող ֆինանսական հոսքերը շարունակում են կրճատվել։ Այս տարի գրեթե 16 տոկոսով ավելի քիչ գումար է եկել։

«Ակնհայտ է, որ արտաքին գործոնները, որոնք հիմնականում պայմանավորված էին ռուս-ուկրաինական պատերազմով, աստիճանաբար թուլանում են»,- 168.am-ի հետ զրույցում ԱԺ պատգամավոր, տնտեսագետ Թադևոս Ավետիսյանն այսպես արձագանքեց պաշտոնական վերջին վիճակագրության ցուցանիշներին, որոնք փաստում են՝ բանկերի միջոցով դրամական փոխանցումների հոսքը Հայաստան զգալիորեն նվազել է։

Երեկ իշխանությունն իր ողջ ռեսուրսով լծվել էր Բագրատ սրբազանի հայտարարած համազգային հանրահավաքը չեղարկելու գործին: Առիթն էլ գտել էին. Հայաստանի հյուսիսում ջրհեղեղն ավերածություն է գործել, հետևաբար՝ ընդդիմությունը Երևանում չպետք է հանրահավաք անի այն իշխանության դեմ, որը ձախողել է երկրի կառավարումն ամբողջովին, այդ թվում՝ արտակարգ իրավիճակների հաղթահարման տեսանկյունից:

Դոլարի փոխարժեքի նվազումը շարունակվում է. եթե 2023թ. վերջից դոլարի փոխարժեքը կայունացել էր 400-405 դրամի տիրույթում, ապա 2024-ի մարտից սկսեց աստիճանաբար նվազել։

Փաստաբանությունը վճարովի ծառայություն է։ Ինչպես որ վճարովի զբաղմունք է լոբբիզմը՝ այլոց շահերի առաջմղումը։ Միջազգային փաստաբանությունն ու լոբբիզմը վճարովի են առավել ևս ու արժեն աստղաբաշխական գումարներ։ Այդ ծառայություններից օգտվում են կա՛մ համաշխարհային մասշտաբի մեծահարուստներն ու խոշոր կորպորացիաները, կա՛մ պետությունները՝ իրենց քաղաքական ու տնտեսական շահերը պաշտպանելու, առաջ մղելու համար։

ԶՊՄԿ տնօրենի առաջին տեղակալ, «Հանքագործների և մետալուրգների միության» նախագահ Վարդան Ջհանյանն այսօր լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ արձանագրեց՝ հանքարդյունաբերության ոլորտում կա նահանջ:

Մինչ միջազգային որոշ մասնագիտացված կառույցներ կանխատեսում են, որ առաջիկայում տեղի կունենա դրամի չափավոր արժեզրկում, հայկական արտադրության ապրանքներն արտաքին շուկաներում շարունակում են մեծ կորուստներ կրել և կորցնել մրցունակությունը՝ ազգային արժույթի բավական լուրջ արժևորման հետևանքով։

«Մենք ամբողջությամբ գտնվում ենք ռիսկային դաշտում: Սա նմանվել է մի տեղամասի, որտեղ մեր կամքից անկախ՝ փող է հոսել և ուրախություն է պատճառում բոլորիս, բայց իրականում ունենք տնտեսության վատ կառուցվածք՝ արդյունաբերություն չկա, գյուղատնտեսությունն անհասկանալի վիճակում է»:

Ի հայտ եկած բացասական սպասումների հետևանքով փոխարժեքի շուկայում մի պահ սկսված աժիոտաժը Կենտրոնական բանկին արտաքուստ հաջողվեց հաղթահարել։ Դա ի՞նչ նստեց ԿԲ-ի վրա, հայտնի չէ, բայց տարադրամային ներարկումներից հետո դրամի կտրուկ արժեզրկումը դադարեց, իսկ արհեստականորեն ձևավորված բարձր փոխարժեքները նվազեցին։

«Խնդիրն այն է, որ բիզնեսմենները միշտ այդպես են վարվում. երբ տարադրամը բարձրանում է, միանգամից արձագանքում են, գները բարձրացնում են, իսկ երբ տարադրամն իջնում է, կամ իջնում են վառելիքի միջազգային գները, իրենց մոտ շուրջ կես տարի է տևում մինչև գնանկում լինի: Իրենք այդ դեպքում բացատրում են, թե՝ թանկ գնով էինք գնել,  չենք կարող հիմա էժանացնել: Իսկ չէ՞ որ այժմ հին գնով ներկրված բենզին ունեն, բայց հենց տարադրամը բարձրացավ՝ գները բարձրացնում են»:

Մասնագիտական տարբեր շրջանակներ դրամի շուրջ 7 տոկոս արժեզրկումը չեն պայմանավորում տնտեսությունից եկող ազդակներով. որպես պատճառ են նշում Արցախի շուրջ ստեղծված իրավիճակից հետո առկա խուճապային տրամադրություններն ու անվտանգային մարտահրավերների ձևավորած բացասական սպասումները։

«Դոլարի նկատմամբ դրամն արժեզրկվել է, ընդ որում՝ բավականին կտրուկ: Այս ամենը տեղի է ունենում Արցախում ռազմական գործողությունների, անվտանգային սպառնալիքների ու ցեղասպանության ու Հայաստանի նկատմամբ սպառնալիքների մեծացման արդյունքում»,- 168.am-ի հետ զրույցում ասաց տնտեսագետ Ատոմ Մարգարյանը՝ հավելելով, որ տեղի ունեցող իրադարձությունների ֆոնին սա դրամական շուկայի բնական արձագանքն է, ինչին ԿԲ-ն այս ընթացքում դեռևս չի միջամտում:

«2015-2017 թվականներին թոշակի չափն իրական, համադրելի գներով եղել է նույնը, կամ՝ ավելի բարձր, քան թոշակը կբարձրանար ( 2024 թվականին առավել տեսանելի կլինի, երբ բարձրացումն ամբողջությամբ կազդի, որովհետև 2023 թվականին, միայն կես տարվա տվյալների վրա է ազդում): Դա նույնիսկ ինդեքսավորում չի կարելի համարել. մասնակի ինդեքսավորում է, այսինքն՝ միայն մասնակի է ծածկում գնաճը:

Կենտրոնական բանկը 2023 թվականի համար կանխատեսում է 6․9 տոկոս տնտեսական աճ, իսկ գնաճը՝ թիրախից ցածր, և կկայունանա 4 տոկոսի սահմաններում։

2022-2023 թթ. անշարժ գույքի շուկայում արձանագրված բումը, բնակարանաշինության առումով ակտիվությունը, նաև շուկայի գերտաքացումը տնտեսագետ Սուրեն Պարսյանը պայմանավորում է՝ ինչպես արտաքին գործոններով՝ մասնավորապես, ռուս ռելոկանտների ներհոսքով, այնպես էլ՝ ներտնտեսական իրողություններով:

2023 թվականի առաջին եռամսյակում հանրապետությունում անշարժ գույքի նկատմամբ իրականացվել է 49,395 իրավունքի պետական գրանցման գործարք. այս մասին տեղեկանում ենք Կադաստրի կոմիտեի  եռամսյակային հաշվետվությունից։ 

Դոլարն ու եվրոն շարունակում են արժեզրկվել. վերջին մեկ տարվա ընթացքում դրամը դոլարի նկատմամբ արժևորվել է շուրջ 22 տոկոսով՝ իր հետ բերելով տնտեսական, սոցիալական հետևանքներ: Ստեղծված իրավիճակում առաջին հարվածն իրենց վրա կրում են արտահանողները. հայկական ապրանքները դրսի շուկաներում թանկանում են, ինչն էլ հանգեցնում է պահանջարկի նվազման։

Համաշխարհային շուկայում վերջին ամիսներին նկատվում է էներգակիրների գների նվազում: Սա, ըստ տնտեսագետ Սուրեն Պարսյանի, իր ազդեցությունը կթողնի նաև Հայաստանի տնտեսության վրա:

Ժամանակին, օրինակ՝ 2014 թվականին, նույն Նիկոլ Փաշինյանի ընտանեկան թերթը հոդվածներ էր հրապարակում որոշ պաշտոնյաների հայտարարագրերի մասին, այդ թվում՝ այսօր  իր կողմից վարչապետի աշխատակազմի ֆինանսատնտեսագիտական վարչության պետ նշանակված երիտասարդի հոր՝ Ֆելիքս Փիրումյանի մասին.

Տնտեսագետ Հրանտ Միքայելյանի գնահատմամբ՝ դրսի շուկաների հետ աշխատող հայաստանյան տնտեսվարողների համար փոխարժեքի փոփոխության հետևանքով կորուստները տարեկան կտրվածքով կազմում են 25-30 տոկոս:

Վիճակագրական ծառայությունը հերթական անգամ արձանագրել է հանրապետությունում առաջին անհրաժեշտության ապրանքների թանկացում. 2023թ. հունվարին 2022թ. հունվարի համեմատ հանրապետությունում արձանագրվել է սննդամթերքի և ոչ ալկոհոլային խմիչքի՝ 9.4%, իսկ 2022թ. դեկտեմբերի համեմատ՝ 3.3% գնաճ:

«Կառուցապատողների հայկական ասոցիացիա» ՀԿ խորհրդի անդամ Արմեն Սաքապետոյանը 168.am-ի հետ զրույցում անդրադառնալով առաջարկվող փոփոխություններին՝ խոսեց ոլորտի վրա դրա հետևանքների մասին:

ԱԺ «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության մի խումբ պատգամավորներ առաջարկում են փոփոխություններ կատարել «Արժութային կարգավորման և  արժութային վերահսկողության մասին» օրենքում։ Հունվարի 30-ին պատգամավորների հեղինակած նախագիծը քննարկվեց ԱԺ ֆինանսավարկային և բյուջետային հարցերի մշտական հանձնաժողովի նիստում։