Վրաստանում մի քանի հայկական բեռնափոխադրող մեքենաների թույլ են տվել դուրս գալ արգելանքից, սակայն չպարզաբանված ու չհիմնավորված ստուգումների խնդիրը դեռևս լուծված չէ՝ հակառակ հանգամանքի, որ Վրաստանի ֆինանսների նախարարությունը պնդում է, թե հայկական կոնյակի առաքումները չեն ուշանում, կատարվում են ստանդարտ մաքսային ընթացակարգեր սովորականի պես։
«Ընդհանուր արդյունաբերության կրճատման վրա հիմնական ազդեցությունը թողել է Սյունիքի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի՝ տարեսկզբին ակցիաների հետևանքով արտադրանքի թողարկման կրճատումը․ նախորդ երկու ամսվա տվյալների ցուցանիշներով՝ մոտավորապես 20 տոկոսով անկում էր ապրել։ Այնուհետև գալիս են արդյունաբերություն մյուս ճյուղերը՝ մասնավորապես, հագուստի արտադրություն, խմիչքներ և այլն, ինչն էլ Հայաստանի արտահանման ծավալների կրճատումով է պայմանավորված։
2025թ. հունվար-մարտ ամիսներին արձանագրվել է տարվա առաջին երեք ամիսների կտրվածքով 2022 թվականից ի վեր գրանցված ամենացածր տնտեսական ակտիվության ցուցանիշը (ՏԱՑ)՝ 4.1%։ Դրա հիմնական պատճառը նախորդ տարիների բարձր տնտեսական աճին նպաստած հիմնական գործոնների ազդեցության էական թուլացումն է (որոշ գործոնների դեպքում՝ պարզապես զրոյացումը)։
Այսօր Փաշինյանը հաճախ է հպարտանում տնտեսական հաջողություններով, ներդրումների ներգրավմամբ ու ռուսական կապիտալի մուտքով։ Սակայն ուշագրավ է, որ նա երբեք չի նշում այդ հաջողությունների իրական հիմքը՝ ԵԱՏՄ-ին անդամակցությունը։ Նա չի խոսում այն մասին, որ այս ամենը հնարավոր դարձավ շնորհիվ Սերժ Սարգսյանի տարիների ռազմավարական որոշման՝ Հայաստանն ինտեգրել ԵԱՏՄ տնտեսական և անվտանգության համակարգին։
«Գները կաճեն ոչ միայն ԱՄՆ-ում, այլև աշխարհում ընդհանրապես, որովհետև երկրներն այս կամ այն կերպ արձագանքելու են, կազդի նաև ԱՄՆ-ի վճարային հաշվեկշռի վրա։ Ի վերջո, այն դեֆիցիտը, որ կա, ու պայմանավորված է ուժեղ դոլարով, կարող է հետահայաց ազդել նաև փոխարժեքի վրա։ Դոլարը կարող է թուլանալ, ինչն էլ կարող է բանկերից բերել ակտիվների, կանխիկի փախուստի։ Ու այն ընկերությունները, որոնք բորսաներում իրենց բաժնետոմսերը գնանշում են, նրանց բաժնետոմսերի կուրսը կընկնի միանշանակ։ Այսինքն, սա մասսայաբար կարող է բերել բաժնետոմսերի և կորպորատիվ ակցիաների վաճառքի։ Ու այս մթնոլորտն էլ կարող է ազդել ընդհանուր ներդրումային միջավայրի վրա։
Միացյալ Նահանգների նախագահն առևտրային պատերազմ է հայտարարել ամբողջ աշխարհին։ Գրեթե բոլոր գործընկեր երկրների հետ համատարած բարձրացնում է ներմուծման մաքսատուրքերը՝ ակնկալելով մի կողմից՝ պաշտպանել ներքին տնտեսությունը, մյուս կողմից՝ լցնել պետական բյուջեն։
Ժամանակին պարծենում էին բյուջեի եկամուտների բարձր կատարողականներով, ստվերի կրճատմամբ։ Վերջին տարիների ցուցանիշները գալիս են ապացուցելու, որ տնտեսության մեջ հարկերի հավաքման մակարդակը շարունակում է շատ ցածր մնալ։ Երբեմն-երբեմն նույնիսկ նվազում է. Այդպես եղավ 2022թ., այդպես էր նաև անցած տարի։
«Առանց Կառավարությունների միջև նման տնտեսական համաձայնագրերի, ստացվելու է ընդամենը գումարի փոխանցում տնտեսվարողի՝ առանց վերահսկողության մեխանիզմի։ Կրկնում եմ՝ սուբսիդավորում կարող է տեղի ունենալ, եթե Կառավարությունների միջև ստորագրված է տնտեսական համագործակցության վերաբերյալ համաձայնագիր»,- ասաց Մալխասյանը։
Այսօր խորհրդարանում լրագրողների հետ զրույցում Ֆինանսների նախարար Վահե Հովհաննիսյանը դժվարացավ պատասխանել հարցին, թե արդյո՞ք Հայաստանի օրակարգում ԵԱՏՄ-ից դուրս գալու հարց կա։
Ռուսաստանի Դաշնության փոխվարչապետ Ալեքսեյ Օվերչուկն անհամատեղելի է համարում Հայաստանի անդամակցությունը Եվրամիությանն ու միաժամանակ՝ Եվրասիական տնտեսական միությանը (ԵԱՏՄ)։ Օրերս արված հայտարարությամբ Օվերչուկը նկատել է՝ ԵԱՏՄ-ի հետ կապերը խզելու դեպքում Հայաստանում էներգակիրների գները կբարձրանան, իսկ արտահանումը կնվազի։
Վերջին շրջանում իշխանությունները փորձում են հնարավորինս քիչ խոսել իրենց տնտեսական ու ֆինանսական ձեռքբերումներից։ Վաղուց արդեն խոսք չկա համաշխարհային մակարդակի տնտեսական աճերի ու բյուջեի եկամուտների աննախադեպ ավելացումների մասին։ Բյուջեի եկամուտները չեն կատարվում, իսկ տնտեսական աճը գնալով նահանջում է։ Որքան արտաքին գործոնները թուլանում են, այնքան ավելի են բացահայտվում Հայաստանի տնտեսության ու բյուջեի խնդիրները։
ԱԺ «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Արթուր Խաչատրյանի խոսքով՝ առնվազն երկու կողմ կա, որոնք չէին ցանկանում, որպեսզի ԵԱՏՄ նիստն անցկացվի Հայաստանում։
«Էքսպորտ Արմենիա» փորձագետների ասոցիացիայի համահիմնադիր Էմիլ Ստեփանյանն արտահանմանն առնչվող դրվագներով, ընդհանուր առմամբ, մեծ տարբերություն չի տեսնում 2024 և 2025 թվականների ֆինանսական գլխավոր փաստաթղթերի միջև։
«Մենք հեռավոր ասիական երկի՞ր ենք, որ բրինձ օգտագործենք, կամ՝ Հայաստանում բրինձ աճո՞ւմ է, որ մեր ապագան դնենք բրնձի աճեցման վրա»։
Հանրապետական անասնաբուժասանիտարական և բուսասանիտարական լաբորատոր ծառայությունների կենտրոն ՊՈԱԿ-ը 2021 թվականից սկսած՝ վարչապետի աշխատակազմից խոշոր դրամաշնորհներ է ստանում տարբեր միջոցառումների համատեքստում։ Պետգնումների էլեկտրոնային armeps համակարգից տեղեկանում ենք, որ 2021 թվականի դեկտեմբերից մինչև այս հոկտեմբեր ՊՈԱԿ-ին տրամադրվել է տասնյակ-միլիոնավոր դրամների 18 դրամաշնորհ։
Մեր հարցերով ՊԵԿ-ը, Տրանսպորտի նախարարությունը պիտի զբաղվեն, բայց ոչ ոք չի զբաղվում. արտահանող
Հայաստանը տրանսպորտային միջոցներ արտադրող երկիր չէ, եթե, իհարկե, հաշվի չառնենք այն մի քանի «Սեպուհները», որոնք իշխանությունները քիչ էր մնում համաշխարհային մակարդակի իրադարձություն դարձնեին, բայց անցած տարվա առաջին կեսին Հայաստանից արտահանվել էր 386 մլն դոլարի տրանսպորտային միջոց։ Այս տարի արդեն տրանսպորտային միջոցների արտահանումը 80 տոկոսից ավելի կրճատվել է։
Եվրամիությունը սկսել է ակտիվորեն գնել ռուսական մետաղներ: Գարնան վերջում երկաթի գնումներն աճել ու հասել են 2022թ.-ից ի վեր մաքսիմումին: Սրա մասին են խոսում եվրոպական վիճակագրության տվյալները:
«Ռոսսելխոզնադզորը»՝ Ռուսաստանի անասնաբուժական և բուսասանիտարական վերահսկողության դաշնային ծառայությունը, Հայաստանից Ռուսաստան արտահանվող պտուղ-բանջարեղենի ապրիլ-հունիս խմբաքանակներում խախտումներ է արձանագրել ու ժամանակավոր սահմանափակումներ կիրառելու որոշում կայացրել։
Ռուսաստանի անասնաբուժական և բուսասանիտարական վերահսկողության դաշնային ծառայության կողմից Հայաստանից արտահանվող պտուղ-բանջարեղենի ապրիլ-հունիս խմբաքանակներում խախտումների արձնագրումն ու ժամանակավոր սահմանափակումներ կիրառելու որոշումը հայաստանյան հանրային շրջանակները տարբեր կերպ մեկնաբանեցին՝ չբացառելով քաղաքական համատեքստը։
«Ռոսսելխոզնադզորի» ղեկավարի տեղակալ Կարմազինը հուլիսի 4-ին թվագրված նամակով Հայաստանի Սննդի անվտանգության տեսչական մարմնի (ՍԱՏՄ) ղեկավար Արմեն Հայրապետյանին հայտնել է որոշման պատճառը։
Եվրամիության երկրների կիշռը Հայաստանի հետ հարաբերություններում մեծ չէ։ Դա էլ գնալով կրճատվում է։ Անցած տարի 15,9 տոկոս էր՝ 1,3 տոկոսային կետով քիչ, քան մեկ տարի առաջ։
Տնտեսագետ Սուրեն Պարսյանը 168.am-ի հետ զրույցում ամփոփեց 2023 թվականի տնտեսական իրողությունները՝ պաշտոնական և ոչ պաշտոնական վիճակագրության մի շարք արձանագրումներով:
Արդյո՞ք Սերժ Սարգսյանի «և-և»-ի քաղաքականության և ՀՀ-ում այսօր վարվող քաղաքականության մեջ կան զուգահեռներ, ինչը որոշ մարդիկ փորձում են երբեմն անցկացնել։ Այս հարցն այսօր դիզվառելիքի գործով դատական նիստից հետո լրագրողներն ուղղեցին Սերժ Սարգսյանին, ինչին ի պատասխան՝ ՀՀ երրորդ նախագահն ասաց՝ զուգահեռներ չկան։
«Իշխանությունների քաղաքականությունը պահանջում է կայացրած որոշումների հետևանքների նկատմամբ խիստ պատասխանատվության զգացում, քանի որ ՌԴ հետ քաղաքականության սառեցումը բարձր գին ունի. ո՞վ է վճարելու այդ գինը:
«Ինձ հետ կապ են հաստատել բեռնափոխադրողներ և տնտեսվարողներ՝ տեղեկացնելով, որ Վերին Լարսի անցակետում գյուղմթերքով բեռնված մոտ 10 ֆուռ արդեն հետդարձի ճանապարհն են բռնել, 200 ֆուռ սպասում են իրենց հերթին,- 168.am-ի հետ զրույցում ահազանգեց ԱԺ ընդդիմադիր «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Գառնիկ Դանիելյանը՝ մանրամասնելով,- Ռուսաստանի անասնաբուժական և ֆիտոսանիտարիայի դաշնային ծառայության հետ կապված խնդիրներ կան. ռուսական կողմի ներկայացուցիչները եկել, փորձանմուշներ են վերցրել և ասել՝ ԵԱՏՄ-ստանդարտներին չի համապատասխանում»:
Մինչ կառավարությունը հաջորդ տարվա տնտեսական աճի ու բյուջեի ակնկալիքները կրկին կապել է արտաքին գործոնների հետ, Հայաստանի տնտեսության վրա դրանց ազդեցությունը թուլանում է նաև այլ ուղղություններով։ Այդ ուղղություններից մեկն էլ դրսից կապիտալի հոսքերն են, որոնք վերջին ամիսներին բավական ակտիվ կրճատվում են։
«Մեր տնտեսական ակտիվության հիմքը, լայն իմաստով, պարտքն է, և պետական պարտքի աննախադեպ աճ ունենք, համենայն դեպս, վերջին 5 տարիների դոմինանտ հատկանիշը տնտեսական կյանքի՝ պարտքի ավելացումն է: Պետական և արտաքին, և ներքին պարտքի աննախադեպ աճ է տեղի ունեցել, թեև հարաբերական առումով միշտ ասվում է, որ պարտք-ՀՆԱ հարաբերությունը կառավարելիության տիրույթում է, բայց դա վտանգավոր ռիսկային չէր լինի զարգացած երկրների պարագայում,- շեշտեց տնտեսագետը՝ նկատելով նաև, որ պարտք է ներգրավվել պարտք տալու համար,- Մեր արտաքին արժութային ռեզերվների մի մասը դրված է այլ երկրների և հատկապես՝ ԱՄՆ գանձապետական պարտատոմսերի մեջ»:
Այժմ այդ թույլտվությունը, օրենքի փոփոխությամբ արդեն համապատասխանության գնահատման փոխարեն՝ հավատարմագրման, մոտավորապես լիցենզավորման է ենթարկվում: Այսինքն՝ եթե նախկին կարգի դեպքում հնարավոր է եղել, օրինակ, ճկուն ֆինանսիստի, իրավաբանի խորհրդի արդյունքում համապատասխանություն ստանալ արտահանել, հիմա ավելի են ցանկանում պահանջները խստացնել, որ այդ արտահանումը տեղի չունենա»:
Հայաստանից Ռուսաստան գնացող կոնյակով բեռնված շուրջ 60 բեռնատար, 2 շաբաթ է՝ կանգնած է Լարսում: Պաշտոնական պարզաբանման համաձայն՝ ռուսական կողմը մաքսային հսկողություն է իրականացնում ՀՀ-ից Ռուսաստան գնացող կոնյակի նկատմամբ, նաև իրականացվում են փորձաքննություններ:
