Վերջին շրջանում իշխանությունները փորձում են հնարավորինս քիչ խոսել իրենց տնտեսական ու ֆինանսական ձեռքբերումներից։ Վաղուց արդեն խոսք չկա համաշխարհային մակարդակի տնտեսական աճերի ու բյուջեի եկամուտների աննախադեպ ավելացումների մասին։ Բյուջեի եկամուտները չեն կատարվում, իսկ տնտեսական աճը գնալով նահանջում է։ Որքան արտաքին գործոնները թուլանում են, այնքան ավելի են բացահայտվում Հայաստանի տնտեսության ու բյուջեի խնդիրները։
ԱԺ «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Արթուր Խաչատրյանի խոսքով՝ առնվազն երկու կողմ կա, որոնք չէին ցանկանում, որպեսզի ԵԱՏՄ նիստն անցկացվի Հայաստանում։
«Էքսպորտ Արմենիա» փորձագետների ասոցիացիայի համահիմնադիր Էմիլ Ստեփանյանն արտահանմանն առնչվող դրվագներով, ընդհանուր առմամբ, մեծ տարբերություն չի տեսնում 2024 և 2025 թվականների ֆինանսական գլխավոր փաստաթղթերի միջև։
«Մենք հեռավոր ասիական երկի՞ր ենք, որ բրինձ օգտագործենք, կամ՝ Հայաստանում բրինձ աճո՞ւմ է, որ մեր ապագան դնենք բրնձի աճեցման վրա»։
Հանրապետական անասնաբուժասանիտարական և բուսասանիտարական լաբորատոր ծառայությունների կենտրոն ՊՈԱԿ-ը 2021 թվականից սկսած՝ վարչապետի աշխատակազմից խոշոր դրամաշնորհներ է ստանում տարբեր միջոցառումների համատեքստում։ Պետգնումների էլեկտրոնային armeps համակարգից տեղեկանում ենք, որ 2021 թվականի դեկտեմբերից մինչև այս հոկտեմբեր ՊՈԱԿ-ին տրամադրվել է տասնյակ-միլիոնավոր դրամների 18 դրամաշնորհ։
Մեր հարցերով ՊԵԿ-ը, Տրանսպորտի նախարարությունը պիտի զբաղվեն, բայց ոչ ոք չի զբաղվում. արտահանող
Հայաստանը տրանսպորտային միջոցներ արտադրող երկիր չէ, եթե, իհարկե, հաշվի չառնենք այն մի քանի «Սեպուհները», որոնք իշխանությունները քիչ էր մնում համաշխարհային մակարդակի իրադարձություն դարձնեին, բայց անցած տարվա առաջին կեսին Հայաստանից արտահանվել էր 386 մլն դոլարի տրանսպորտային միջոց։ Այս տարի արդեն տրանսպորտային միջոցների արտահանումը 80 տոկոսից ավելի կրճատվել է։
Եվրամիությունը սկսել է ակտիվորեն գնել ռուսական մետաղներ: Գարնան վերջում երկաթի գնումներն աճել ու հասել են 2022թ.-ից ի վեր մաքսիմումին: Սրա մասին են խոսում եվրոպական վիճակագրության տվյալները:
«Ռոսսելխոզնադզորը»՝ Ռուսաստանի անասնաբուժական և բուսասանիտարական վերահսկողության դաշնային ծառայությունը, Հայաստանից Ռուսաստան արտահանվող պտուղ-բանջարեղենի ապրիլ-հունիս խմբաքանակներում խախտումներ է արձանագրել ու ժամանակավոր սահմանափակումներ կիրառելու որոշում կայացրել։
Ռուսաստանի անասնաբուժական և բուսասանիտարական վերահսկողության դաշնային ծառայության կողմից Հայաստանից արտահանվող պտուղ-բանջարեղենի ապրիլ-հունիս խմբաքանակներում խախտումների արձնագրումն ու ժամանակավոր սահմանափակումներ կիրառելու որոշումը հայաստանյան հանրային շրջանակները տարբեր կերպ մեկնաբանեցին՝ չբացառելով քաղաքական համատեքստը։
«Ռոսսելխոզնադզորի» ղեկավարի տեղակալ Կարմազինը հուլիսի 4-ին թվագրված նամակով Հայաստանի Սննդի անվտանգության տեսչական մարմնի (ՍԱՏՄ) ղեկավար Արմեն Հայրապետյանին հայտնել է որոշման պատճառը։
Եվրամիության երկրների կիշռը Հայաստանի հետ հարաբերություններում մեծ չէ։ Դա էլ գնալով կրճատվում է։ Անցած տարի 15,9 տոկոս էր՝ 1,3 տոկոսային կետով քիչ, քան մեկ տարի առաջ։
Տնտեսագետ Սուրեն Պարսյանը 168.am-ի հետ զրույցում ամփոփեց 2023 թվականի տնտեսական իրողությունները՝ պաշտոնական և ոչ պաշտոնական վիճակագրության մի շարք արձանագրումներով:
Արդյո՞ք Սերժ Սարգսյանի «և-և»-ի քաղաքականության և ՀՀ-ում այսօր վարվող քաղաքականության մեջ կան զուգահեռներ, ինչը որոշ մարդիկ փորձում են երբեմն անցկացնել։ Այս հարցն այսօր դիզվառելիքի գործով դատական նիստից հետո լրագրողներն ուղղեցին Սերժ Սարգսյանին, ինչին ի պատասխան՝ ՀՀ երրորդ նախագահն ասաց՝ զուգահեռներ չկան։
«Իշխանությունների քաղաքականությունը պահանջում է կայացրած որոշումների հետևանքների նկատմամբ խիստ պատասխանատվության զգացում, քանի որ ՌԴ հետ քաղաքականության սառեցումը բարձր գին ունի. ո՞վ է վճարելու այդ գինը:
«Ինձ հետ կապ են հաստատել բեռնափոխադրողներ և տնտեսվարողներ՝ տեղեկացնելով, որ Վերին Լարսի անցակետում գյուղմթերքով բեռնված մոտ 10 ֆուռ արդեն հետդարձի ճանապարհն են բռնել, 200 ֆուռ սպասում են իրենց հերթին,- 168.am-ի հետ զրույցում ահազանգեց ԱԺ ընդդիմադիր «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Գառնիկ Դանիելյանը՝ մանրամասնելով,- Ռուսաստանի անասնաբուժական և ֆիտոսանիտարիայի դաշնային ծառայության հետ կապված խնդիրներ կան. ռուսական կողմի ներկայացուցիչները եկել, փորձանմուշներ են վերցրել և ասել՝ ԵԱՏՄ-ստանդարտներին չի համապատասխանում»:
Մինչ կառավարությունը հաջորդ տարվա տնտեսական աճի ու բյուջեի ակնկալիքները կրկին կապել է արտաքին գործոնների հետ, Հայաստանի տնտեսության վրա դրանց ազդեցությունը թուլանում է նաև այլ ուղղություններով։ Այդ ուղղություններից մեկն էլ դրսից կապիտալի հոսքերն են, որոնք վերջին ամիսներին բավական ակտիվ կրճատվում են։
«Մեր տնտեսական ակտիվության հիմքը, լայն իմաստով, պարտքն է, և պետական պարտքի աննախադեպ աճ ունենք, համենայն դեպս, վերջին 5 տարիների դոմինանտ հատկանիշը տնտեսական կյանքի՝ պարտքի ավելացումն է: Պետական և արտաքին, և ներքին պարտքի աննախադեպ աճ է տեղի ունեցել, թեև հարաբերական առումով միշտ ասվում է, որ պարտք-ՀՆԱ հարաբերությունը կառավարելիության տիրույթում է, բայց դա վտանգավոր ռիսկային չէր լինի զարգացած երկրների պարագայում,- շեշտեց տնտեսագետը՝ նկատելով նաև, որ պարտք է ներգրավվել պարտք տալու համար,- Մեր արտաքին արժութային ռեզերվների մի մասը դրված է այլ երկրների և հատկապես՝ ԱՄՆ գանձապետական պարտատոմսերի մեջ»:
Այժմ այդ թույլտվությունը, օրենքի փոփոխությամբ արդեն համապատասխանության գնահատման փոխարեն՝ հավատարմագրման, մոտավորապես լիցենզավորման է ենթարկվում: Այսինքն՝ եթե նախկին կարգի դեպքում հնարավոր է եղել, օրինակ, ճկուն ֆինանսիստի, իրավաբանի խորհրդի արդյունքում համապատասխանություն ստանալ արտահանել, հիմա ավելի են ցանկանում պահանջները խստացնել, որ այդ արտահանումը տեղի չունենա»:
Հայաստանից Ռուսաստան գնացող կոնյակով բեռնված շուրջ 60 բեռնատար, 2 շաբաթ է՝ կանգնած է Լարսում: Պաշտոնական պարզաբանման համաձայն՝ ռուսական կողմը մաքսային հսկողություն է իրականացնում ՀՀ-ից Ռուսաստան գնացող կոնյակի նկատմամբ, նաև իրականացվում են փորձաքննություններ:
Տնտեսագետ Վարդան Ալեքսանյանը 168.am-ի հետ զրույցում դժվարացավ կանխատեսումներ անել գների անկման կամ աճի միտումների մասին՝ պարզաբանելով, որ այդ տնտեսական զարգացումները պայմանավորող ներքին ու արտաքին գործոնները բազմաթիվ են:
«2015-2017 թվականներին թոշակի չափն իրական, համադրելի գներով եղել է նույնը, կամ՝ ավելի բարձր, քան թոշակը կբարձրանար ( 2024 թվականին առավել տեսանելի կլինի, երբ բարձրացումն ամբողջությամբ կազդի, որովհետև 2023 թվականին, միայն կես տարվա տվյալների վրա է ազդում): Դա նույնիսկ ինդեքսավորում չի կարելի համարել. մասնակի ինդեքսավորում է, այսինքն՝ միայն մասնակի է ծածկում գնաճը:
Կենտրոնական բանկը 2023 թվականի համար կանխատեսում է 6․9 տոկոս տնտեսական աճ, իսկ գնաճը՝ թիրախից ցածր, և կկայունանա 4 տոկոսի սահմաններում։
ՀՀ Կենտրոնական բանկի նախագահ Մարտին Գալստյանը լրագրողների հետ հանդիպմանը կանխատեսեց՝ տարվա ընթացքում «կտեսնենք ներմուծման և արտահանման ընդհանուր ծավալների որոշակի նվազում՝ նախորդ տարվա պիկերի համեմատ»։
Համաշխարհային շուկայում վերջին ամիսներին նկատվում է էներգակիրների գների նվազում: Սա, ըստ տնտեսագետ Սուրեն Պարսյանի, իր ազդեցությունը կթողնի նաև Հայաստանի տնտեսության վրա:
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը Հանրային ֆինանսների կառավարման միջազգային փորձագետ, ՀՀ Ֆինանսների նախկին նախարար, «Վալլեքս» խմբի ընկերությունների ավագ փոխնախագահ Վարդան Արամյանն է:
Հայկական ապրանքանիշները, հատկապես մթերային, Ռուսաստանում ճանաչելի են և պահանջված։ Խոսքը ոչ միայն չրեր և պահածոներ արտադրողների, այլև թարմ մրգեր և բանջարեղեն մատակարարողների մասին է։ Տեղեկությունը լրագրողների հետ զրույցում հայտնել է Հայաստանում Ռուսաստանի Դաշնության առևտրային ներկայացուցիչ Աննա Դոնչենկոն՝ «Ռուսաստան-Հայաստան էքսպո-2022» 9-րդ միջազգային արդյունաբերական ցուցահանդեսի բացման ժամանակ։
Հայրենի վիճակագրական կոմիտեն ու կառավարությունը շարունակում են «պասերով» դրական միտումներ արձանագրել տնտեսության մեջ: Հերթականն օրեր առաջ էր. ըստ վիճակագրական կոմիտեի հրապարակած տվյալների՝ 2022 թվականի ընթացիկ տարվա 7 ամիսներին աճի տեմպը կազմում է 13.1 %, աճ է արձանագրվել գրեթե բոլոր ոլորտներում:
«Դրանից կշահեն Թուրքիայից ներկրողները, որի առյուծի բաժինը պատկանում է իշխանության մեջ գտնվող օլիգարխներին, իսկ ծախսերի նվազեցումն ու առևտրի հեշտացումը Թուրքիայի հետ «քիրվայության» ֆոնին հանգեցնելու է եղած գերշահույթների ավելացման»,- արձանագրում է տնտեսագետը:
Թեև մեր տնտեսության արտահանելի հատվածի գործերը վերջին ամիսներին այնքան էլ լավ չեն՝ կապված դրամի ամրապնդման հետ, այնուհանդերձ, ինչքան էլ տարօրինակ թվա, պաշտոնական վիճակագրությունն արձանագրում է արտահանման տեմպի բավական բարձր աճ։
