«Ռազմավարական գործընկերության» թվաբանական անկումները․ Հայաստանից արտահանումը նվազել է գրեթե բոլոր ուղղություններով

 Հայաստանի արտաքին առևտուրն այս տարի մեծապես կրճատվել է։ Ավելի մեծ է հատկապես արտահանման կրճատումը։ Արտահանումը գրեթե կիսով չափ նվազել է։ Եթե անցած տարվա առաջին 9 ամիսներին Հայաստանից 10.6 մլրդ դոլարի ապրանք էր արտահանվել, այս տարի արտահանվել է 5.6 միլիարդի ապրանք։

Իշխանությունները փորձում են տպավորություն ստեղծել, որ այս կրճատումը կապված է գերազանցապես երկրներից մեկին բաժին ընկնող ռուսական ոսկու հայտնի վերաարտահանումների հետ։ Խոսքը, մասնավորապես, Արաբական Միացյալ Էմիրությունների մասին է, որն անցած տարի դարձել էր Հայաստանից արտահանման առաջատար երկիրը։ 10.6 մլրդ դոլար արտահանումներից 4.5 միլիարդն իրականացվել էր այդ երկիր։ Սա էլ, թերևս, որոշ պաշտոնյաների ու ՔՊ-ական պատգամավորների հիմք էր տվել վերամբարձ հայտարարություններ անել այն մասին, թե դիվերսիֆիկացրել են արտահանումը, տնտեսությունը կտրել են ռուսական շուկայից ունեցած բարձր կախվածությունից։

Այն բանից հետո, երբ ոսկու վերաարտահանումները դադարեցին կամ կրճատվեցին, իրավիճակը ԱՄԷ-ի հետ առևտրային հարաբերությունների առումով կտրուկ փոխվեց։ Արտահանումը գրեթե 3.5 անգամով նվազեց՝ ի ցույց դնելով իշխանության քարոզիչների հայտարարությունների սնանկությունը։

Այս տարի արտահանումը ԱՄԷ կազմել է 1.3 մլրդ դոլար, նախորդ տարվա 4.5 միլիարդի դիմաց։

Բայց միայն ԱՄԷ հետ չէ, որ արտահանումը Հայաստանից նվազել է։ Նույն իրավիճակն է բազմաթիվ երկրների պարագայում։ Ու դա վկայում է, որ այդ երկրների շուկաներում հայկական ապրանքները կորցրել են մրցունակությունը։ Կորցրել են տարբեր, այդ թվում՝ իրականացված արժութային քաղաքականության պատճառով, որի հետևանքով հայկական եղած սակավաթիվ ապրանքներն էլ դրսի շուկաներում դարձել են անմրցունակ։

Նվազել է արտահանումը Ռուսաստան. Նախորդ տարվա 2.3 միլիարդի փոխարեն՝ կազմել է 2.1 մլրդ դոլար։ Ավելի քան  200 մլն դոլարով կրճատվել է։

Բայց արդարության համար պետք է ասել, որ դա տեղի է ունեցել հիմնականում վերաարտահանումների կրճատման արդյունքում։ Մի բան, ինչը չի կարելի ասել այն բազմաթիվ երկրների պարագայում, որոնց հետ առևտրային հարաբերությունները բարենպաստ չեն եղել, հատկապես՝ արտահանման առումով։ Խոսքն ինչպես՝ ԵՄ, այնպես էլ՝ ԵՄ-ից դուրս երկրների մասին է։

ԵՄ շուկաներ նվաճելուց այդքան որ մեծ-մեծ խոսում են, գոնե տեղյա՞կ են, թե ինչ է կատարվում ԵՄ անդամ բազմաթիվ երկրների հետ հարաբերություններում։

ԵՄ անդամ և Հայաստանի հետ բարեկամ Ֆրանսիա Հայաստանից արտահանումն այս տարի կրճատվել է գրեթե 23 տոկոսով։ Հայաստանից Ֆրանսիա է արտահանվել 5 մլն դոլարից էլ պակաս ապրանք։ Բուլղարիա արտահանումը նվազել է գրեթե 43 տոկոսով. 69 մլն դոլարից իջել է 40 միլիոնի։ Իսպանիայի պարագայում ավելի քան 62 տոկոս անկում է գրանցվել։

Կրճատվել է արտահանումն Իտալիա, Հունգարիա, Լեհաստան, ԵՄ անդամ մի շարք այլ երկրներ։

Կրճատումները ոչ միայն կարճաժամկետում են, այլև երկարաժամկետում։

Երկարաժամկետում ԵՄ երկրների հետ Հայաստանն ունի արտահանման շատ տխուր իրավիճակ։ Արտահանումը ոչ միայն նշված երկրներ, այլև ընդհանրապես է կրճատվել։ Այս տարվա առաջին 9 ամիսներին ԵՄ երկրներ Հայաստանից մատակարարվել է ընդամենը 474 մլն դոլարի ապրանք։ Այնինչ՝ հեռավոր 2018թ. մատակարարվել էր 531 միլիոնի ապրանք։

Յոթ տարի առաջ Հայաստանից ԵՄ ավելի շատ ապրանքներ էին արտահանում, քան հիմա։ Սա ցույց է տալիս այն տնտեսական ու արտահանմանն ուղղված քաղաքականության որակը, որն իրականացրել ու իրականացնում է այս իշխանությունը։

Ավելի շատ ճոռոմ-ճոռոմ խոսում են, քան գործ անում։

Վերջերս էկոնոմիկայի նախարարը մի հայտարարությունն էր արել, թե այս տարվա առաջին 8 ամիսներին Հայաստանից Գերմանիա արտահանումն աճել է ավելի քան 77 տոկոսով՝ կազմելով 71.4 միլիոն դոլար։

Գլուխ էր գովում, թե՝ տեսեք, ինչ առաջընթաց ենք գրանցել Գերմանիա արտահանումների առումով, բայց թաքցնում է, որ տարիներ առաջ նույն Գերմանիա Հայաստանից արտահանումներն անհամեմատ ավելին էին։ Իրենց իշխանության գալուց առաջ, 2017թ. նույն ժամանակահատվածում Հայաստանից Գերմանիա էր արտահանվել 85.5 մլն դոլարի ապրանք՝ 14.1 միլիոնով ավելի, քան այս տարի։

2018թ. էլ արտահանումը կազմել էր 104.6 մլն դոլար՝ 33.2 միլիոնով ավելի, քան այս տարի։

Հիմա ինչի՞ վրա է ուրախանում էկոնոմիկայի նախարար Գևորգ Պապոյանը, որ 7 տարի առաջվա համեմատ՝ Հայաստանից Գերմանիա արտահանումը գրեթե 32 տոկոսով նվազեցրե՞լ է։

Սրա մասին մտածելու, իր գործով զբաղվելու, տնտեսության ու հատկապես արդյունաբերության մեջ կուտակված խնդիրները լուծելու փոխարեն, էկոնոմիկայի նախարարն իր անպարկեշտ հայտարարություններով ու գրություններով լծվել է իշխանության քաղաքական քարոզչության սրբազան գործին։ Զարմանալի ոչինչ չկա նրանում, որ արտահանման իրավիճակն էլ այսպիսին է։ Եվ ոչ միայն ԵՄ նշված երկրների հետ։

Այս տարի արտահանման կտրուկ նվազում է գրանցվել չինական շուկա։ Հայաստանից այդ երկիր իրականացվել է 491 մլն դոլարի արտահանում, ինչը գրեթե կիսով չափ պակաս է նախորդ տարվանից։ Նախորդ տարվա նույն շրջանում չինական շուկայի մատակարարումները Հայաստանից անցնում էին 907 միլիոնի սահմանը։ Այս տարի 416 միլիոնով պակաս են։

Կրճատվել է արտահանումը նաև Միացյալ Նահանգներ։ Չնայած առանց այդ էլ այն մեծ բան չէր, այս տարի ավելի է փոքրացել։ Ընդամենը 37 մլն դոլարի ապրանք են կարողացել արտահանել ԱՄՆ 9 ամսվա ընթացքում։

Որքան ռազմավարական գործընկերությունն ԱՄՆ-ի հետ խորացնում են, այնքան տնտեսական հարաբերությունները, ինչպես տեսնում ենք, նահանջում են։ Ընդ որում, ժամանակին, երբ Հայաստանի հարաբերություններն ԱՄՆ-ի հետ «ռազմավարական գործընկերության» մակարդակի չէին, շատ ավելի արդյունավետ տնտեսական հարաբերություններ էին հաստատվել։ Օրինակ՝ 2017թ. 9 ամիսներին Հայաստանից ԱՄՆ էր արտահանվել գրեթե 45 մլն դոլարի ապրանք։ Ավելի շատ, քան այս տարի, երբ հարաբերությունները հասցրել են «ռազմավարական գործընկերության» մակարդակի։

Ութ տարում ոչ միայն առաջընթաց չի եղել, այլև արտահանման ծավալները կրճատվել են։

Եթե իրականանան այն սպառնալիքները, որը Միացյալ Նահանգները հնչեցնում է Ռուսաստանից, նաև Իրանից էներգակիրներ ներկրող երկրների նկատմամբ, ընդհուպ 500 տոկոս մաքսատուրք սահմանելու վերաբերյալ, ապա Հայաստանը կզրկվի նույնիսկ այդ չնչին արտահանումից։

Իրան ու Վրաստան արտահանումն էլ է կրճատվել։ Մի դեպքում՝ գրեթե 15, մյուս դեպքում՝ ավելի քան 21 տոկոսով։

Բարեկամ հարևանների հետ առևտուր չեն կարողանում անել, այդ երկրների շուկաներում հայկական ապրանքների արտահանում ու իրացում իրականացնել, ուզում են թշնամիների հետ բարեկամանալ, որ առևտուր անեն։

ՀԱԿՈԲ ՔՈՉԱՐՅԱՆ