Պանամական թղթերում մեր համեստ մասնակցությունը կարելի է 2 ձևով բացատրել։ Կա՛մ հայաստանյան «կորեյկոները» նախապատվությունը տալիս են ոչ թե՝ պանամական, այլ՝ ուրիշ օֆշորային գոտիներին, կա՛մ էլ այնքան են հմտացել օֆշորային սխեմաներում, որ կարողանում են հայկական որևէ հետք չթողնել։ Կա՛մ երրորդ տարբերակը՝ երկուսը միասին (ինչն ավելի հավանական է)։
Օֆշորների մասին խոսելիս՝ հիշենք, որ անցած տարվա սեպտեմբերի վերջին ՀՀ Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովը թույլ տվեց վաճառել «Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» փակ բաժնետիրական ընկերության 100 տոկոս բաժնետոմսերը «Լիորմանդ Հոլդինգզ Լիմիթեդ» ընկերությանը, որը նույնպես օֆշորային էր և գրանցված էր Կիպրոսում։
ՀՀ ՊԵԿ հարկային ծառայությունն օրերս հրապարակեց ՀՀ 1000 խոշորագույն հարկ վճարողների ցանկը՝ 2016 թվականի առաջին եռամսյակի արդյունքներով։ Տնտեսությամբ հետաքրքրվող ընթերցողները, թերևս, արդեն հասցրել են ծանոթանալ այդ ցանկին։ Այդուհանդերձ, մենք դրան կանդրադառնանք՝ ինչպես՝ խոշորագույն առանձին ընկերությունների տեսանկյունից, այնպես էլ՝ ընդհանուր օրինաչափությունների։
Դժվար է միանշանակ ասել, թե ինչու հենց այս պահին տնտեսական հիմնական խնդիրը դարձավ թուրքական ապրանքների մերժումը: Հարցը բարձրացնողները հավանաբար հույս ունեն, որ ապրիլյան պատերազմի հասարակական ընկալումը կօգնի իրենց: Բայց սա թուրքական ապրանքների դեմ հասարակական բոյկոտ կազմակերպելու առաջին փորձը չէ: Եթե հիշողությունս չի դավաճանում, առաջին փորձը եղել է 1998-2000թթ.:
Համաշխարհային բանկի (ՀԲ) Գործադիր տնօրենների խորհուրդն ապրիլի 26-ին հաստատեց 30 միլիոն ԱՄՆ դոլար արժողությամբ վարկը՝ «Հայաստանի էլեկտրաէներգետիկական համակարգի ֆինանսական առողջացման արդյունքահենք ծրագրի» (ԱՀԾ) համար։
Ուղիղ 10 տարի առաջ՝ 2006 թվականի ապրիլի 25-ին, լուսաբանում էի մի ասուլիս, որը (ըստ նախապես հայտարարված հաղորդագրության) նվիրված պետք է լիներ սննդամթերքի անվտանգությանը։
«Հրազդան ցեմենտը» մի քանի տարի գործում էր «Միկա ցեմենտ» անվան տակ: Այն գործարար Միխայիլ Բաղդասարովի տնտեսության ամենահյութեղ մասնաբաժիններից էր: Բայց հենց «Միկա ցեմենտում» սկսված գործընթացներից պարզ դարձավ, որ սկսվել է գործարարի տնտեսական կայսրության «մայրամուտը»:
Փոխանցումների ակտիվությունը թուլացել է և գնալով թուլանում է։ Իհարկե, 3,5 մլրդ դրամն աշխարհասփյուռ հայության հնարավորությունների համեմատ չնչին գումար է։ Իսկ թե ինչու ավելի շատ չփոխանցվեց, այլ հարց է։ Համոզված ենք, որ, Աստված մի արասցե, լայնածավալ պատերազմական գործողությունների վերսկսման դեպքում հասարակությունը կմոբիլիզացնի ոչ միայն՝ մարդկային, այլ նաև՝ ֆինանսական ռեսուրսը։
Կրկին անդրադառնում ենք ՀՀ Պետական եկամուտների կոմիտեի՝ մաքսային ծառայության կողմից հրապարակված արտաքին առևտրի ցուցանիշներին։ Այս անգամ կբացենք փակագծերը՝ ինչ են արտահանում Հայաստանից, ինչ ծավալով և ինչ արժեքով, և որ երկրներ։
Մի կողմից՝ սպառողական զամբյուղն էժանացել է, մյուս կողմից՝ աշխատավարձերն ու եկամուտները որոշ չափով աճել են։ Այնպես որ, ԱՎԾ-ի կողմից հրապարակվող աղքատության ցուցանիշը կնվազի, բայց մյուս կողմից՝ մտահոգությունները կավելանան ա՛յլ տեսանկյունից։ Չէ՞ որ գնանկումը վկայում է տնտեսության լճացման մասին։
ՀՀ առևտրային բանկերն արդեն հրապարակել են 2016 թվականի առաջին եռամսյակի իրենց միջանկյալ հաշվետվությունները, որտեղից երևում է, որ աճ կա գրեթե բոլոր ուղղություններով։ Բանկային համակարգով հետաքրքրվողների համար այսօր ամենակարևոր հարցն այն է, թե որ բանկերն են համապատասխանում ՀՀ Կենտրոնական բանկի նոր պահանջին։
Անցած տարվա վերջին՝ 2015 թվականի նոյեմբերին, ՀՀ Ազգային վիճակագրական ծառայությունը հրապարակեց «Հայաստանի սոցիալական պատկերը և աղքատությունը, 2015» զեկույցը, որտեղ ներկայացված են 2014 թվականի աղքատության մակարդակին վերաբերող ցուցանիշներ։
2015-ին ՀՀ արտաքին առևտրի համար տխուր տարի է եղել։ Ու քանի որ սա Հայաստանի՝ ԵԱՏՄ-ին անդամակցելու առաջին տարին էր, առաջիկայում կանդրադառնանք հատուկ ԵԱՏՄ երկրների հետ առևտրի մանրամասն տվյալներին։
Ամենախոշոր փոխանցում կատարողը «Գազպրոմ-Արմենիա» ՓԲԸ-ն է՝ 550 միլիոն դրամով, երկրորդ տեղում նույն «Գազպրոմ-Արմենիայի» կազմի մեջ մտնող «Տրանսգազ» ՍՊԸ-ն է՝ 57 մլն դրամ։ Թվով 6 հոգի փոխանցել են 1000-ական դրամ։ Շուրջ 40 հոգի՝ 5000 դրամ։ Շա՞տ է 2 միլիոն դոլարը, թե՞ քիչ։ Այս հարցին դժվար է պատասխանել ու երևի՝ պետք էլ չէ պատասխանել։
Համաշխարհային բանկը նախօրեին հրապարակեց իր նոր զեկույցը, որը վերաբերում է Արևելյան Եվրոպայի և Կենտրոնական Ասիայի երկրների տնտեսական վիճակին և հեռանկարներին։
Հասկանալի պատճառներով՝ մենք՝ հայաստանցիներս, չհասցրեցինք հետևել ապրիլի 3-ից միջազգային հիմնական տեղեկատվությանը: Խոսքը հրապարակված «Պանամայի ցուցակի» մասին է: Հետաքննող լրագրողների միջազգային կոնսորցիումը հրապարակել է իր օֆշորային գոտիներում կատարած իր ուսումնասիրությունները:
Ժամկետանց վարկերի աճն ուղղակի վկայում է ֆինանսական դժվարությունների մասին. մարդկանց գումարը չի բավականացնում՝ վարկային պարտավորությունները ժամանակին կատարելու համար։ Այս ամենից հետո բնական է՝ հարց պետք է առաջանա՝ իսկ ինչի՞ հաշվին է ակտիվացել տնտեսությունը։
Մեզ համար այլևս դժվար է լինելու վարկ վերցնելը: Ավելի ճիշտ՝ դժվար է լինելու որևէ մեկին համոզել, որ մեզ վարկ տա: 2015թ. վերջում պարզվեց, որ ՀՀ պարտքը կազմում է 4,7 մլրդ դոլար:
Իհարկե, վիճակագրությունը վաղուց ամփոփել է մեր անդամակցության առաջին տարվա՝ 2015 թվականի ցուցանիշները։ Մենք գիտենք՝ որ ուղղությամբ աճ կա, որ ուղղությամբ՝ անկում։ Սակայն գնահատելը, թե այդ անկումը կամ աճը որքանով է պայմանավորված ԵԱՏՄ անդամակցությամբ, չափազանց դժվար գործ է։
Մերկապարանոց հայտարարություն չենք անի, թե՝ ԱՎԾ-ն նկարչություն է անում։ Ընդունենք, որ բարեխիղճ ձևով, իրենց մեթոդոլոգիայով, ոչինչ չհորինելով՝ ստացել են աճի ցուցանիշը։ Սակայն, եթե տնտեսությունը 4.7%-ով ակտիվանում է, իսկ դժգոհություններն ու բացասական սպասումները՝ ավելանում, ուրեմն այդ 4.7%-ն իրականության հետ կապ չունի։
Սքիմմինգը կանխելու լավագույն տարբերակը չիպային քարտերն են։ Ի տարբերություն մագնիսական ժապավենի՝ չիպային քարտերի ինֆորմացիան հնարավոր չէ պատճենահանել։ Սակայն ոչ բոլոր բանկերն են չիպային քարտեր թողարկում, կամ բանկի թողարկած ոչ բոլոր քարտերն են չիպային։
Ըստ ԿԲ-ի՝ համաշխարհային տնտեսության զարգացումների հետ կապված ռիսկերը, նախորդ կանխատեսումների համեմատ, հիմնականում պահպանվել են։ Շարունակում են արդիական մնալ հումքային և պարենային ապրանքների ցածր գների պահպանման դրական ռիսկերը, որոնք կնպաստեն համաշխարհային պահանջարկի աճին։
Եթե նախորդ տարի տնտեսական ակտիվության ցուցանիշն ապահովվել էր հիմնականում հանքարդյունաբերության և գյուղատնտեսության հաշվին, ապա այս տարվա տվյալներից դատելով՝ հույսներս միայն հանքարդյունաբերության ոլորտի վրա է։
Հայաստանի պաշտոնական տնտեսական տեղեկատվության ընթերցումը բավական պիտանի բան է: Ընթերցողի մոտ այն խթանում է գիտելիքների ձեռքբերումն ու ընդլայնումը՝ ընթերցողին դարձնելով ավելի կիրթ ու նրբանկատ: Այս պնդումները հատկապես ճիշտ են մեր Էներգետիկայի նախարարության և Հանրային ծառայությունների կարգավորման հանձնաժողովի տարածած տեղեկատվության պարագային:
ՀՀ տնտեսական ակտիվության ցուցանիշը 2016 թվականի հունվարին` նախորդ տարվա հունվարի նկատմամբ, աճել է 5.5%-ով: Այս մասին տեղեկանում ենք ՀՀ Ազգային վիճակագրական ծառայության կողմից հրապարակված նախնական մակրոտնտեսական ցուցանիշների զեկույցից։ Փաստորեն, տարին վատ չենք սկսում։
Հայաստանի Հանրապետությունը մի կողմից՝ «ատամ է ցույց տալիս» ԵՏՄ-ին՝ հասկացնելով, որ այնքան էլ գոհ չէ անդամակցության հետևանքներից և քայլեր է ձեռնարկելու կորուստները նվազեցնելու համար։ Մյուս կողմից՝ փորձում է գոնե մասամբ վերականգնել Եվրամիության հետ տնտեսական հարաբերությունների այն հեռանկարը, որը մեր աչքի առաջ ունեինք մինչև 2013 թվականի սեպտեմբերի 3-ը։
Մտածել, թե Ադրբեջանը հատուկ նպատակով 500 մլն դոլարով 3% փայաբաժին է գնել ՎՏԲ-ում, այդ 3%-ի միջոցով վերահսկում է բանկի վարկային քաղաքականությունն ու միտումնավոր վարկեր տալիս ռիսկային վարկառուներին, ավելի շատ ֆանտաստիկ ժանրի ֆիլմ է հիշեցնում։
Թեպետ դրամի փոխարժեքը 2015 թվականի ընթացքում համեմատաբար կայուն եղավ, ՀՀ քաղաքացիները տարվա ընթացքում բավականին զգուշավոր են գտնվել և իրենց խնայողությունները պահելիս՝ նախապատվությունը տվել են արտարժույթին։ Այս մասին են վկայում ՀՀ Կենտրոնական բանկի կողմից հրապարակված տվյալները, մասնավորապես՝ դոլարայնացման մակարդակի մասին։
Ինչի՞ համար է այս հանձնաժողովը, ինչո՞ւ են հարկատուներն այն պահում, եթե պատասխանների փոխարեն՝ այն միայն հարցեր է առաջացնում։ Ի դեպ, այդ հարցը կարելի է նաև վերաձևակերպել՝ ուղղելով արդեն բենզին ներմուծողներին՝ որքան է բենզինի ինքնարժեքում կազմում համապատասխան պետական մարմինների, այդ թվում՝ ՏՄՊՊՀ-ի «լռության» կամ անիմաստ ուսումնասիրություններ անելու գինը։
Բանկերի ընդհանուր կապիտալի նվազագույն շեմը բարձրացնելու մասին ՀՀ Կենտրոնական բանկի որոշումն արդեն զգալիորեն դրսևորվում է Հայաստանի ֆինանսական շուկայում։
