Վերլուծություններ

Խորհրդարանական քարոզարշավը սկսվեց տնտեսական անզուսպ խոստումներով։ Ընտրողների հետ առաջին հանդիպումներից կարելի է ենթադրել, որ քաղաքական ուժերի մեծ մասը շեշտը դրել է տնտեսական ծրագրերի, ավելի ճիշտ, տնտեսական խոստումների վրա։

2016 թվականին հայրենի կառավարությունը նախատեսում էր 2.2% տնտեսական աճ։ Տարվա կեսից ակնհայտ դարձավ, որ դժվար թե հնարավոր լինի նման աճ ապահովել։ Վերջին ամիսներին արդեն պարզ էր, որ 1% տնտեսական աճն անգամ հերոսություն կլինի։

10 օր առաջ ՀՀ Ազգային վիճակագրական ծառայությունը հրապարակեց 2017 թվականի հունվարի նախնական մակրոտնտեսական ցուցանիշները, որոնց համաձայն` Հայաստանի տնտեսական ակտիվության աճը նախորդ տարվա հունվարի համեմատ կազմել էր 6.5%։

ՀՀ վարչապետ Կարեն Կարապետյանը ֆեյսբուքյան իր էջում օրերս անդրադարձել էր Պետական եկամուտների կոմիտեի (ՊԵԿ) օպտիմալացմանը և հարկային ցուցանիշներին։

2016 թվականին Հայաստանի մակրոտնտեսական ցուցանիշները հիմնականում տխուր էին։ Քիչ թե շատ ուրախալի էին միայն արտաքին առևտրաշրջանառության տվյալները։ 2016 թվականին արտահանումն աճել է 20%-ով և կազմել 1 մլրդ 782.9 մլն դոլար։ Այդ թվում` զգալիորեն աճել է արտահանումը դեպի Եվրասիական տնտեսական միության երկրներ։

2016 թվականին Հայաստանի արտահանումն աճեց 20%-ով, այդ թվում՝ դեպի Ռուսաստան արտահանումը՝ 51.5%-ով (արտահանման ծավալը դեպի ՌԴ կազմել է 371 մլն դոլար)։

Ի՞նչ եք կարծում` եթե խորհրդարանական ընտրություններին մասնակցող ուժերից մեկը հայտարարի, որ իշխանության գալու դեպքում կենսաթոշակը կդարձնի 500 հազար դրամ, ուսուցիչների աշխատավարձը` 1 մլն դրամ, կիսով չափ կնվազեցնի սպառողական ապրանքների գները, իսկ հանրային ծառայությունները (գազ, էլեկտրաէներգիա, ջուր) կդարձնի անվճար` ի՞նչ տեղի կունենա դրանից հետո։

2017 թվականի առաջին տվյալներն արդեն հայտնի են. ՀՀ Ազգային վիճակագրական ծառայությունը երեկ հրապարակեց 2017 թվականի հունվարի նախնական (շտապ հավաքագրված) մակրոտնտեսական ցուցանիշները։

Տնտեսական ազատության 2017թ. ինդեքսով Հայաստանը 70.3 միավորով զբաղեցրել է 33-րդ տեղը 180 գնահատված երկրների շարքում` ընդգրկվելով Առավելապես ազատ երկրների խմբում։ 2016թ. համեմատ` ՀՀ-ն առաջադիմել է 21 հորիզոնականով։

Կարեն Կարապետյանի նշանակվելուց հետո մինչև տարեվերջ` 3 ամսվա ընթացքում, ԿԲ-ն 3 փուլով իջեցրել էր տոկոսադրույքն ընդհանուր առմամբ 1 տոկոսային կետով, ինչը քիչ փոփոխություն չէ։

Ի վերջո, 400 մլն դոլարը մեր տնտեսության համար հսկայական թիվ է: Իրատեսները կփորձեն հաշվարկել, թե քանի աշխատատեղ կարող է ստեղծվել այդ 34 ծրագրերի իրականացման արդյունքում:

Ինչպե՞ս են ազդում ընտրությունները տնտեսության վրա։ Սովորաբար ընդունված է համարել` ոչ դրական։ Ընտրությունը որոշակի առումով նշանակում է` անորոշություն։ Իսկ անորոշությունը ստեղծում է սպասողական տրամադրություններ։

Հայաստանի մասին խոսելիս, երբ ցանկանում ենք ընդգծել մեր երկրի զբոսաշրջային առավելությունները, գրեթե միշտ շեշտում ենք, որ այստեղ ապահով է. հանցավորության մակարդակը ցածր է։

Ռուսաստանից կատարված դրամական փոխանցումների ծավալը 2016-ին` 2015թ. համեմատ, նվազել է 111.7 մլն դոլարով կամ 11.1%-ով։ Ռուսաստանը շարունակում է մնալ տրանսֆերտների թիվ մեկ աղբյուրը, բայց դրա տեսակարար կշիռը գնալով նվազում է։ 2016 թվականի արդյունքներով` Ռուսաստանից կատարվող դրամական փոխանցումների կշիռն ընդհանուր ներհոսքի մեջ 58.5% է։

Շինարարության ոլորտի անկումն արդեն այնքան սովորական է դարձել, որ այդ մասին արդեն գրեթե չենք էլ խոսում։ Տնտեսության երբեմնի շարժիչ ուժը 2009 թվականից ի վեր սկսեց գահավիժել, և այդ պրոցեսը շարունակվում է նաև այժմ։

Դատեք ինքներդ` դրամական արտահայտությամբ արտահանման աճը կազմել է մոտ 300 ԱՄՆ դոլար։ Բավարա՞ր է այն, թե՞ ոչ. այս հարցը մի կողմ թողնելով` տեսնենք, թե ինչ ապրանք ենք արտահանել այդ գումարի չափով։ Ամենամեծ բաժինն արձանագրել է «թանկարժեք ու կիսաթանկարժեք քարեր, թանկարժեք մետաղներ և դրանցից պատրաստված իրեր» ապրանքատեսականին։

2016 թվականի պետբյուջեի մասին օրենքով նախատեսվում էր ունենալ 1 տրիլիոն 186.2 մլրդ դրամի բյուջետային եկամուտներ։ Փաստացի 2016 թվականին ՀՀ պետական բյուջեի եկամուտների չափը կազմել է 1 տրիլիոն 155 մլրդ դրամ։ Այսինքն, 2016 թվականին Հայաստանի պետական բյուջեն ունեցել է նախատեսվածից 31.2 մլրդ դրամով քիչ եկամուտ։

Կայուն եկամուտ չունեցող վարկառուն կամ հայտնվելու է լուրջ խնդիրների առաջ, կամ կորցնելու է գույքը։ Իսկ կարելի՞ է այս ռիսկը կանխել, և եթե այո` ո՞վ պետք է դա անի։ Իհարկե, Կենտրոնական բանկը։ Ավելին ասենք` նախադեպն էլ ունենք` ԵԱՏՄ մեր գործընկեր ՌԴ-ի օրինակով։

Ասում ենք` կոռուպցիան Հայաստանում տարածված է, կոռուպցիան լրջագույն խնդիր է։ Այն պետք է լուծել։ Սակայն, ինչպես և ցանկացած խնդրի դեպքում, լուծմանն անցնելուց առաջ, նախ` պետք է հասկանալ խնդիրը, դրա մասշտաբներն ու հետևանքները։ Պարզ ասած` չափել այն։

Հայաստանում բենզինի գինը միշտ հարցեր է առաջացրել։ Այն ժամանակ, երբ բարձրացել է, երբ անփոփոխ է մնացել, և անգամ վերջին շրջանում` երբ նվազել է։ Մեկ տարի առաջ սպառողներին հուզում էր այն հարցը, թե ինչու է Վրաստանում բենզինը շատ ավելի էժան, քան Հայաստանում։

Ավարտվեց Եվրասիական տնտեսական միությանն անդամակցման երկրորդ տարին: Սակայն ոչ ոք չի շտապում որևէ գնահատական հնչեցնել: Արդեն հասցրել ենք մոռանալ, թե որքան անսպասելի մտանք այդ միության մեջ:

Շուրջ 1 տարի տևած բանակցություններից հետո այս տարվա հունվարի 11-ին հայտարարվեց, որ Վրաստանի կառավարությունն ու «Գազպրոմ» ընկերությունն ընդհանուր հայտարարի են եկել` Վրաստանի տարածքով Հայաստան մատակարարվող գազի տարանցման վճարի հարցում։

Տնտեսական թեմաներով գրող լրագրողներն ու տնտեսագետներն ամանորյա տոներից հետո անհամբեր սպասում են վիճակագրական նոր տվյալների հրապարակմանը, որոնք թույլ կտան լիարժեք պատկերացում կազմել անցնող տարվա մասին։

Այս տարին էլ սկսվեց նախորդի նման: Ռուսական «Գազպրոմն» ու Վրաստանը կրկին չհասցրեցին պայմանավորվել Հայաստան մատակարարվող գազի հարցում: Անցած տարի միայն ապրիլ ամսին ստորագրվեց այն պայմանագիրը, որով մեզ գազ մատակարարվեց: Ռուսական ընկերության ու Վրաստանի միջև վերջին տարիներին միշտ անհամաձայնություն կա Հայաստանի գազամատակարարման հարցում:

Հայաստանի տնտեսությունը, արդեն 2 տարի է, հայտնվել է նոր ֆինանսատնտեսական ճգնաժամում: Սակայն, ի տարբերություն 2008-2009թթ. ճգնաժամի, երբ համաշխարհային ֆինանսատնտեսական ճգնաժամի ազդեցությունն էր հիմնական պատճառը, հիմա հայտնվել ենք ելքը չերևացող վստահության ճգնաժամում:

Արտերկրից Հայաստան ուղարկվող դրամական փոխանցումները 2016-ի ընթացքում շարունակել են կրճատվել։ Ամենաթարմ տվյալները, որ ՀՀ Կենտրոնական բանկը հրապարակել է, վերաբերում են հունվար-հոկտեմբեր ժամանակահատվածին։

Հնարավոր է, որ վերջապես տեսնենք իրական տնտեսական հարաբերություններ: Օրինակ` հանրահայտ երկաթուղու կառուցումը, որ խոստումի տեսքով մեզ մատուցվում է տարիներ շարունակ:

ՀՀ Ազգային վիճակագրական ծառայությունը հրապարակել է «Հայաստանի կանայք և տղամարդիկ 2016» զեկույցը, որտեղ բավականին հետաքրքիր տվյալներ կան` Հայաստանում տարբեր ոլորտներում կանանց և տղամարդկանց ներգրավվածության, զբաղվածության մակարդակի, եկամուտների և ծախսերի տարբերության մասին։ Մենք առանձնացրել ենք դրանցից մի քանի հետաքրքիր մասեր։

Նման տեսակի հանցագործություն Հայաստանում առաջին անգամ է կատարվում։ Իհարկե, մի քանի ամիս առաջ հայտարարվեց, որ ՊՊԾ գնդի գրավման օրերին կոտրվել է գնդի շենքում տեղադրված բանկոմատը և այնտեղից հափշտակվել խոշոր գումար, սակայն դա այլ դեպք էր և բաց տարածքում` պայթեցման եղանակով։

Ուշագրավն այն է, որ տարեսկզբին այս ոլորտի վարկային պորտֆելում դրամային և արտարժութային վարկերի կշիռները գրեթե հավասար էին (50.6%/ 49.4% հարաբերակցությամբ)։ Այսինքն, ֆինանսական ոլորտը տարվա ընթացքում վերակառուցել է վարկային պորտֆելը և ինքն իրեն ազատել դրամի արժեզրկման ռիսկից։