Արա Գալոյան

Օգոստոսի 1-ն ահագին բան հանեց ջրի երես: Առաջին դեպքը չէր, որ Սակագնային հանրահայտ հանձնաժողովի կողմից հերթական սակագինն էր բարձրացվել: Եթե հիշում եք, օգոստոսի 1-ից բնակչության համար էլեկտրաէներգիայի սակագինը բարձրացվել էր 7 դրամով:

Մեր հարևան երկիրը ցնծում է: Իրանցիները վստահ են, որ իրենց հաջողվեց Արևմուտքին, ավելի ճիշտ ասած` «Վեցյակի» երկրներին համոզել:

Տեսաք, չէ՞: ՀԷՑ-ը 60 մլն դրամով տուգանվեց: Հերոսական գործառույթն իրականացվեց Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի նիստում: Էդ հլը հեչ, նույն տեղում ՀԷՑ-ին պարտադրեցին 2015թ. մնացած ամիսների ընթացքում 8 մլրդ 588 մլն դրամի չափով ներդրումներ կատարել:

Հունաստանը կրկին եվրոպական գործընթացների կիզակետում է։ Հունիսի 30-ին հույները պարտավոր էին վերադարձնել նախկինում վերցված պարտքի հերթական չափաբաժինը` 1 միլիարդ 540 մլն եվրոյի չափով։ Հրաժարվեցին։

Խորհրդարանական ընդդիմությունը հաջողեց օրենքի նախագիծ տապալել։ Այն էլ ի՜նչ նախագիծ։ Կառավարությունն ամռան տապին արտահերթ նիստ էր հրավիրել։ Հրավիրել ու ուզում էր կարգավորել գիտական ու գիտատեխնիկական գործունեության ոլորտը։ Ոչ իշխանական պատգամավորները չթույլատրեցին։ Մինչդեռ օրենքի նախագիծն արդեն խորհրդարանական մի ընթերցում անցել էր։ Բավական տարօրինակ նախագիծ էր։

Հեքիաթը կայացավ։ Ափսոս վերջում երեք խնձոր չընկավ։ Երևի ոչ մեկիս չէր հասնում։ Ո՛չ սեփականատիրոջը, ո՛չ իշխանություններին` իրենց հարազատ Սակագնային հանձնաժողովի հետ, ոչ էլ մեզ` պարզ սպառողներիս։

Որոտանի համալիրը ՀՀ վերջին խոշոր սեփականությունն էր, և, երբ 2013թ. նոյեմբերի 21-ին կառավարությունը որոշում ընդունեց այն սեփականաշնորհել ամերիկյան ընկերության, տարօրինակ էր: Տարօրինակ, բայց հուսադրող: Վերջապես մեր էներգետիկ համակարգում դիվերսիֆիկացիայի նման մի բան կատարվեց:

Չինական հանրահայտ անեծքը «մաղթում է» ապրել բարեփոխումների դարաշրջանում: Այս իմաստով բոլորս «անիծված» ենք: Հեռավոր 1985-ից պարբերաբար բարեփոխումների շրջանում ենք: Ու վերջը չի երևում: Նույնը կարելի է պնդել այս տարվա դպրոցական շրջանավարտների մասին:

«Ինչո՞ւ հնարավոր չէ բարձրացնել գազալցակայանների աշխատանքի անվտանգությունը» հարցը մեկ պատասխան ունի: Ընդամենը մեկ պատասխան, բայց` հնարավոր բոլոր տրամաբանական հետևանքներով: Գազալցակայանները բավական թանկարժեք սեփականություն են, ու այն կարելի է համարել խոշոր բիզնես:

Աղբահանությունն ու աղբի վերամշակման թեմաները դարձել են մեր հասարակական կյանքի պարբերական ուղեկիցները: Էներգետիկ ճգնաժամի տարիներին մամուլում պարբերաբար հայտնվում էին Երևանի հիմնական աղբավայրից գազի կորզման ծրագրեր:

Ամենամռայլ սպասումներն իրականացան: ՀԷՑ-ը դիմեց սակագների ավելացման պահանջով: Եթե ՀԾԿՀ-ն դակի ավանդական դարձող դիմում-պահանջը, էլեկտրաէներգիայի նոր սակագները մինչև տարեվերջ կսնանկացնեն թե՛ տնտեսությունը, թե՛ բնակչությանը:

Նոր սերունդը նրան հիմնականում ճանաչում է` որպես քաղաքական գործիչ: Նախորդ գումարման ԱԺ-ում նա «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցության անդամ էր: 73-ամյա կնոջ ձերբակալությունը երիտասարդների համար տարօրինակության աստիճան դաժանության դրսևորում է:

Խորհրդարանական քննարկումներում նորից էներգետիկայի ոլորտն է: Լուրերի ու իրադարձությունների տարափ է: Դրամի դեկտեմբերյան 15 տոկոսանոց արժեզրկումից հետո բոլորը հակված ու համակերպված էին: Սակագների աճն անխուսափելի էր թվում:

Հիմա արդեն, անկախ պետության պարագային` բոլորովին այլ պատմաքաղաքական իրավիճակում ենք: Հարյուրերորդ տարելիցը տարբերվում է մեկ կարևոր դրվագով ևս: Խոսքը Հայոց եղեռնի զոհերի սրբացման մասին է:

Էլեկտրաէներգիայի սակագնի աճն արդեն գարնանային ավանդույթ է դարձել: Այս գարունն էլ բացառություն չէ: Անկեղծ ասած, վստահ չեմ, թե Էներգետիկայի նախարարությունում և Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովում որևէ մեկը բերանացի կհիշի, թե վերջին անգամ երբ ու որքանով է թանկացել սակագինը: Այնինչ շատ ժամանակ չի անցել:

Գազի գնագոյացման հարցերով խորհրդարանական ժամանակավոր հանձնաժողովը հասավ իր մուրազին: Նրանց աշխատանքն էլ ավարտվեց կամ կավարտվի այնպես, ինչպես վայել է բոլոր հեքիաթներին:

Այս շաբաթվա ամենաանսպասելի տնտեսական լուրի հեղինակը Համաշխարհային բանկի երևանյան գրասենյակն է: Հայաստանի տնտեսության հերթական վերլուծականը հրապարակելիս` գրասենյակը կանխատեսեց, որ 2020թ. կունենանք էլեկտրաէներգիայի դեֆիցիտ: 90-ականների էներգետիկ ճգնաժամի հիշողություններից դեռևս չձերբազատվածներիս համար սա սարսափելի կանխատեսում է:

Ակնհայտ է, որ աշխատավարձերի աճն ամբողջությամբ կլանել է դրամի արժեզրկման գործընթացը: Պարզ ասած, անգամ աշխատավարձերի աճի պարագային բնակչությունն ավելի է աղքատացել: Իսկ դա պարզ նկատելի է առևտրի ոլորտի կրճատման ցուցանիշով:

Վերջին տարիների ամենաառեղծվածային ու հակասական պատմությունը, հարկավ, հանրահայտ «Նաիրիտին» է վերաբերում: Գիտաարտադրական այս հսկան շատ ինքնատիպ ու տարօրինակ մեթոդով է վրեժ լուծում: Հիմա քչերն են հիշում, որ 1988-ի ազգային զարթոնքը սկսվեց «Նաիրիտը եղեռն է» ցուցապաստառ-կարգախոսերուվ: Հավանաբար, ոչ ոք չի էլ հիշում, թե ինչպես էր մեր պատգամավորներին ԽՍՀՄ տվյալ պահի վարչապետ Նիկոլայ Ռիժկովը լացակումած պաղատում` չփակել այդ ձեռնարկությունը:

Այս շաբաթվա ամենակարևոր տնտեսական իրադարձությունը, հարկավ, այն էր, որ կառավարությունը պատրաստվում է եվրոբոնդեր թողարկել: Նման քայլի հնարավորության մասին պաշտոնապես հայտարարվել էր հունվարի 30-ին: Բայց կառավարության վերջին նիստից ակնհայտ դարձավ, որ կառավարությունն արդեն դուրս է եկել վերջնագիծ, և եվրոբոնդերի թողարկմանը շատ սպասել պետք չէ:

Մեր տնտեսական անդորրը ոչինչ չի խաթարում: Ոչ հունվարի 2-ից Եվրասիական միությանն անդամակցելը: Ոչ հունվարյան հայտնի կեսամսյա արձակուրդներից հետո աշխատանքի գալը: Ոչ ներքին քաղաքական բուռն ու կայծակնային արագությամբ հանգուցալուծված իրադարձությունները:

Ո՞ւմ մտքով կանցներ, որ անցած շաբաթվա ամենահետաքրքիր տնտեսական տեղեկատվությունն ադրբեջանական էր լինելու: Արդեն մի շաբաթ է՝ մեր ԶԼՄ-ներն անդադրում տարածում են ադրբեջանական մանաթի գահավիժմանն առնչվող լուրերը: Տնտեսությամբ հետաքրքրվող ու չհետաքրքրվող ամեն մարդ գիտի, որ անցած շաբաթ ադրբեջանական վճարամիջոցն արժեզրկվեց:

Խառնակ օրեր էին: Հասարակությանը միայն ներքաղաքական գործընթացների լրատվությունն էր հետաքրքրում: Ու ճիշտ այդ պահին տնտեսական երկու լուր հրապարակվեց: Երկու և մեկը մեկից հետաքրքիր:

2015-ին շաքարավազը Հայաստանում թանկացել է 10,8 տոկոսով՝ նախորդ ամսվա նկատմամբ: Թանկացել են նաև Ռուսաստանից ներմուծվող հնդկացորենը, ոսպը, մակարոնը և այլն: Գնաճի այս ցատկոտումները, իհարկե, կարելի է բացատրել ՌԴ ռուբլու արժեզրկմամբ: Կարելին՝ կարելի է, բայց ճիշտ չի լինի:

Մեր տնտեսական օրենսդրության պատմությունը հերթական տարօրինակ փաստն արձանագրեց: Շատ տարօրինակ: Խորհրդարանը քվեարկությամբ ևս վեց ամսով հետաձգեց «Շրջանառության հարկի մասին» օրենքը:

Մեր քաղաքական իշխանությունները կարծես թե երբեք չեն փորձել Հայոց մեծ եղեռնը ներկայացնել համաշխարհային պատմության կոնտեքստում: Մինչդեռ, այն Առաջին համաշխարհային կոչված ողբերգության ամենասահմռկեցուցիչ էջն է: Բայց մենք այն շարունակում ենք դիտարկել ու աշխարհին ներկայացնել՝ որպես միայն մեզ վերաբերող ողբերգություն:

Մեր տնտեսությունը հունվարյան թմբիրից դուրս չի եկել: Ու ընդհանրապես տնտեսական տեղեկատվությունն առայժմ շարունակում է մնալ հետին պլանում: Մինչդեռ արտերկրում բոլորովին այլ պատկեր է:

Տնտեսական թեմաներով գրող լրագրողներին հիմա միայն մեկ հարց են տալիս՝ «Լավ, ի՞նչ են ասում, բա ի՞նչ է լինելու»

Մեր առաջին նախատոնական օրերն են, երբ հեռուստաեթերը հեղեղված չէ կենցաղային տեխնիկայի ու բազում այլ ապրանքների գովազդներով: Նախատոնական «աննախադեպ առաջարկների» ու «ակցիաների» գովազդով: Ոչ ոք ոչինչ չի առաջարկում: Ոչ ոք ստույգ չգիտի նույնիսկ բոլորի սիրելի խոզի բդի մեկ կիլոգրամի արժեքը, որովհետև դա էլ է շաղկապվել տարադրամին:

Ազգս դժվար ու դանդաղ է մտնում ամանորյա առևտրի կածան: Խանութներում ու տոնավաճառներում դեռ իրարանցում չկա: Պատճառը հավանաբար դրամի կտրուկ արժեզրկումն է ու դրան ուղեկցող գնաճը: Մարդիկ դեռ հույս ունեն, որ փոխարժեքի ցուցանիշերը կկարգավորվեն, ու գնանկում կլինի: