Պարտքով զենք գնելու՝ Փաշինյանի փուչիկը
Պետական պարտքն ավելի քան կրկնապատկած ՔՊ-ական վարչախումբը որոշել է հիմա էլ պարտքի աննախադեպ աճն այլ կերպ վաճառել ժողովրդին։ Մինչև վերջերս պարտքի ահռելի ավելացումն արդարացնում էին նրանով, որ պարտք են վերցրել տնտեսություն զարգացնելու համար։ Տեսան՝ չի ստացվում, ժողովուրդը չի հավատում իրենց զարգացրած տնտեսությանը, չի տեսնում դրա արդյունքները, հիմա էլ փորձում են պարտքի ավելացումը շահարկել զգայական թեմաներով։
Ասում են՝ պարտք ենք վերցրել զենք առնելու համար։
«Հարցնում են՝ ի՞նչ ենք արել էդ գումարներով։ Չէի ուզում ասել, բայց կասեմ՝ մենք զենք ենք առել։ Զենք ենք առել։ Պարտքո՞վ ենք զենք առել։ Այո՛, պարտքով ենք զենք առել։ Ինչի՞։ Որովհետև շատ ա պետք եղել ու միանգամից»,- Ազգային ժողովում պետական բյուջեի նախագծի քննարկումների ժամանակ՝ պարտքն աննախադեպ ավելացնելու վերաբերյալ հնչող մեղադրանքներին ի պատասխան, արդարանում է Նիկոլ Փաշինյանը։
Միամտություն է կարծել, որ 7.5 մլրդ դոլար պարտք վերցրել են, որպեսզի զենք առնեն։ Եթե գոնե այդպես լիներ, էլի ոչինչ։ Բայց այդպես չէ։ Այստեղ էլ Նիկոլ Փաշինյանը ստում է։ Պարտքերով, այն էլ՝ հատկապես միջազգային կառույցներից վերցրած վարկերով, որոնք առավելապես ծրագրային վարկեր են, չեն կարող զենք առնել։ Դրանք տրամադրվում են հիմնականում տարբեր ենթակառուցվածքային, սոցիալական միջոցառումներ ֆինանսավորելու համար։ Այդ գումարներով անհնար է զենք առնել։
Պարտքով գուցե զենք առել են, բայց ոչ այս գումարներով։ Կարող էին առնել այնպիսի պարտքերով, ինչպիսին եվրոբոնդերով ու պետական գանձապետական պարտատոմսերով ներգրավվող թանկարժեք փողերն են։
Զենք առնելը, եթե, իհարկե, այդպես է, անշուշտ լավ է, հատկապես, եթե հաշվի առնենք, թե նախկին իշխանությունների կողմից գնած քանի միլիարդ դոլարի զենք նվիրեցին Ադրբեջանին։ Բայց հարց է առաջանում՝ ինչո՞ւ են հենց պարտքով զենք առել։ Մեկ անգամ չէ, որ գլուխ են գովել, թե պետական բյուջեի եկամուտների ինչպիսի աննախադեպ աճեր են ապահովել։
Բյուջեի կրկնապատկումից ու եռապատկումից են խոսում, բա ո՞ւր են գնացել այդ գումարները, որ պիտի պարտքով զենք առնեին։ Ո՛չ կարգին թոշակ են ավելացրել, ո՛չ կարգին աշխատավարձ են բարձրացրել, խոսքը նվազագույն աշխատավարձի, ոչ թե իրենց աշխատավարձերի մասին է, ո՛չ սոցիալական այլ խնդիրներ են լուծել, ո՛չ էլ նոր արտադրություններ են բացել ու տնտեսություն զարգացրել։
Ո՞ւր են գնացել բյուջեի եկամուտների հայտարարվող աննախադեպ ավելացումները։
Նիկոլ Փաշինյանը գլուխ է գովում, որ գրեթե 1 մլրդ դոլար տվել են միայն ձեռք բերված բնակարանների հիփոթեքային վարկերի եկամտային հարկը վերադարձնելու համար։ Տվել են իրենց ու իրենց շրջապատի համար տներ գնելու համար։ Հիմա թող ասի, թե ինչքա՞ն զենք կարող էին գնել այդ գումարներով, եթե դրանք ծախսեին ոչ թե սեփական բարեկեցությունը բարձրացնելու, այլ երկրի պաշտպանությունն ամրապնդելու համար։
Ինչքա՞ն զենք կարող էին գնել, եթե այս տարիներին հարկատուների վճարած հարկերի հաշվին իրենց ճոխ-ճոխ պարգևավճարներ չբաժանեին, չափավորեին ախորժակները, թանկարժեք մեքենաներ չգնեին, սեփական քաղաքական շահերը սպասարկելու համար այդքան ծախսեր չանեին, անիմաստ ու անտեղի միջոցառումներ չկազմակերպեին, պետական բյուջեի գումարները սրան-նրան չբաժանեին, բյուջեն չթալանեին, չմսխեին ու չփոշիացնեին։ Քանի՞ միլիարդ դոլար կարելի էր խնայել, եթե նման ճոխություններ իրենց թույլ չտային ու գումարներն ուղղեին զենք գնելու համար։
Բյուջեի փողերը վատնել են ու անխնա ծախսել՝ հպարտանում են, որ պարտքերով զենք են գնել։ Ու դեռ հարց է, թե ի՞նչ են գնել ու ինչքա՞ն։
Պարբերաբար թվեր են հրապարակում թալանված միլիարդները պետությանը վերադարձնելու մասին։ Ո՞ւր են այդ միլիարդները, եթե վերադարձրել են, ինչո՞ւ դրանք չեն ուղղել զենք գնելու համար, որ պարտքերով են գնել։
Եթե անգամ պարտքերով զենք են գնել, հերոսություն չեն արել։ Խոսքը լավագույն դեպքում կարող է լինել մի քանի հարյուր միլիոնի, ոչ թե 7.5 մլրդ դոլարի մասին, որ այս ընթացքում ավելացրել են պետական պարտքի վրա։
Հպարտանում են, թե երկրի ՀՆԱ-ն կրկնապատկել են։ Հանեք այս գումարները՝ կտեսնեք, թե տակն ինչ կմնա։
Անգամ այդքան պարտքեր ներգրավելուց հետո, տնտեսությունը խղճուկ վիճակում է։
Ժամանակին Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարում էր, թե Հայաստանում տեխնոլոգիապես զարգացած տնտեսություն ենք ստեղծելու։ Ո՞ւր է այդ տնտեսությունը։ Հայաստանի տնտեսության ամենաառանցքային ճյուղը դարձրել են առևտուրը, որի բաժինը ՀՆԱ-ում հասցրել են աննախադեպ չափերի։ ՀՆԱ-ի արդեն 14-15 տոկոսն ապահովում է մանրածախ ու մեծածախ առևտուրը, նաև ավտոմեքենաների ու մոտոցիկլետների նորոգումը։ Մինչդեռ՝ վերամշակող արդյունաբերությունը, որը պիտի ապահովեր տնտեսության իրական ու տեխնոլոգիական զարգացումը, գնալով կորցրել է իր կշիռը։
Առևտրի բաժինը 14-15 տոկոս է ՀՆԱ-ում, մշակող ամբողջ արդյունաբերությանը՝ ընդամենը 9-9.5 տոկոս։
Սա է այսքան պարտքեր ու վարկեր ներգրավելու տնտեսական արդյունքը, որն ապահովել է այս իշխանությունը՝ տեխնոլոգիապես զարգացող տնտեսություն ստեղծելու խոստումների փոխարեն:
Պարտքերով այնքան են ծանրաբեռնել պետական բյուջեն ու տնտեսությունը, որ դրանց սպասարկումը հասցրել են 1 տրիլիոն 53 մլրդ դրամի։ Վերածեք տարադրամի՝ կստացվի ավելի քան 2.7 մլրդ դոլար։ Այդքան գումար հաջորդ տարի վճարելու ենք պետական պարտքը սպասարկելու համար։ 1.1 միլիարդից ավելին միայն պարտքի տոկոսների մարումն է։
Անգամ այսքան պարտքեր ներգրավելուց հետո բնակչության 1 շնչին բաժին ընկնող ՀՆԱ-ով Հայաստանը տարածաշրջանում վատագույններից է։ 2019թ. Նիկոլ Փաշինյանը պարծենում էր, թե այդ ցուցանիշով անցել ենք Վրաստանից ու առաջատարն ենք Անդրկովկասի երկրների մեջ։ Վերջին տարիների անգամ «հեղափոխական» աճերից հետո Հայաստանը զիջում է Վրաստանին։
Արժույթի միջազգային հիմնադրամի ներկայացմամբ՝ Վրաստանում 1 շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն 10.1 հազար դոլար է, Հայաստանում՝ 8.9 հազար դոլար։
Բա ո՞ւր մնացին «համաշխարհային» մակարդակի տնտեսական աճերը։
Դեռ չենք ասում, թե ՀՆԱ-ն ինչպես է բաշխվել։ Աղքատության այն մակարդակը, որը կա Հայաստանում, վկայում է ՀՆԱ խիստ անհամաչափ բաշխման մասին։ Դրա հետևանքով է, որ երկրում խորացել է սոցիալական անհավասարությունը։
Ո՛չ տնտեսությունն են կարողացել զարգացնել, ո՛չ հասարակության սոցիալական վիճակն են բարելավել, և ո՛չ էլ երկրի պաշտպանությունն ու անվտանգությունն են ապահովել։ Բայց մի գլուխ պարտքեր են վերցրել, շեշտակի ավելացրել են պարտքի բեռն ու սպասարկման ծանրաբեռնվածությունը։ Գումարներն էլ, հայտնի չէ, ի՞նչ են արել, ինչպե՞ս են ծախսել, ի՞նչ արդյունք ենք ստացել։
ՀԱԿՈԲ ՔՈՉԱՐՅԱՆ
