«Իշխանությունների նպատակը ոչ թե քաղաքացիներին մոլախաղերից զերծ պահելն է, այլ լրատվամիջոցներին խեղդելը». Վարդան Արամյան
«Շահումով խաղերն իրականում քո տնտեսության մեջ բերում են եկամուտների բևեռացում: Սա լուրջ պրոբլեմ է տնտեսական պոտենցիալի համար: Պետությունը ճիշտ կանի, որ այդ բոլոր տեսակի բեթինգներն ուղարկի դեպի արտաքին աշխարհ, դեպի ոչ ռեզիդենտ: Հենց դրա համար մենք ժամանակին որոշում կայացրեցինք խաղատները հեռացնել մայրաքաղաքից ու տեղափոխել տուրիստական կենտրոններ, որ գոնե այնտեղ մենք կարողանանք թիրախավորել ոչ ռեզիդենտներին՝ տուրիստներին, որ նա գա, իր գումարները թողնի Հայաստանում, թողնի, գնա: Երբ դու սա ձախողում ես, ու հիմնականում եկամուտը ձևավորում ես քո ներքին ռեսուրսների հաշվին, դա վտանգավոր է»,- Սաթիկ Սեյրանյանի «Պրեսսինգ» հաղորդաշարի հերթական թողարկման ժամանակ օրեր առաջ ասել էր ՀՀ Ֆինանսների նախկին նախարար Վարդան Արամյանը՝ անդրադառնալով իշխող խմբակցության օրենսդրական հերթական նախաձեռնությանը՝ ըստ էության ԶԼՄ-ներին գովազդ տեղադրելու հնարավորությունից զրկելու վերաբերյալ:
Հիշեցնենք, որ իշխանական «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավորների կողմից այս պահին շրջանառության մեջ է դրված «Գովազդի մասին» ՀՀ օրենքի փոփոխության երկու նախագիծ, որոնցից առաջինը նպատակ ունի լրատվական կայքերում սահմանափակել վիճակախաղերի գովազդը` թույլատրելով միայն 22:00-ից 07:00-ն ընկած ժամանակահատվածում, իսկ երկրորդը` ընդհանրապես արգելում է տոտալիզատորների գովազդը: Առաջին նախագիծն արդեն իսկ ընդունվել է առաջին ընթերցմամբ, իսկ երկրորդը դեռևս հանրային քննարկման փուլում է:
Լրատվամիջոցների ներկայացուցիչները և մասնագետները պնդում են, որ նշված փոփոխությունները չեն կարող ապահովել այն նպատակների իրագործումը, որոնք մատնանշված են որպես հիմնավորում` անձանց բարոյական կամ նյութական վնաս պատճառելու սպառնալիքով հղի գործունեության կանխարգելում, հասարակության խոցելի խմբերը մոլախաղերով հրապուրվելու վտանգից զերծ պահել, քաղաքացիների՝ մոլախաղերով տարվելու (հրապուրվելու) անմիջական հնարավորության սահմանափակումը: Սակայն նախագծերի ընդունումը բերելու է ավելի անբարենպաստ հետևանքի` մամուլի ազատության սահմանափակմանը, ինչն անթույլատրելի է ժողովրդավարական երկրում:
Հայաստանում տնտեսությունը խայտառակ՝ 0-ական վիճակում է, գրեթե ոչինչ չի աշխատում, կամ առկա ընկերություններն իներցիայով գոյատևում են: Շատ տնտեսվարողներ պարզապես փակում են իրենց բիզնեսները: Բյուջեի հիմնական մուտքերն ապահովում են շահումով խաղերի՝ վիճակախաղերի բիզնեսները կամ հանքարդյունաբերությունը: Սա շատ լավ գիտեն հենց իրենք՝ իշխանությունները, և եթե տնտեսությունը չի աշխատում՝ գովազդ էլ չի լինում, որից գոյանում են լրատվամիջոցների հիմնական եկամուտները: Այնպես որ, իշխանությունների բուն նպատակը ոչ թե ՀՀ քաղաքացիներին և հատկապես անչափահասներին մոլախաղերից զերծ պահելն է, այլև ոչ իշխանական լրատվամիջոցներին եկամուտներից զրկելը:
Ըստ Վարդան Արամյանի՝ այլ հարց է, թե կառավարությունն ինչպե՞ս է պատրաստվում կարգավորել, մասնավորապես, օնլայն խաղերի ոլորտը, և այդ հարցի շուրջ միշտ էլ լուրջ բանավեճեր են եղել:
«Շատ դեպքերում ասում էին, որ եթե օնլայն շահումով խաղերի ոլորտը բարդացնում եք, ապա ընկերությունը կտանի, սերվերը կդնի մեկ այլ երկրում, այնտեղից կհեռարձակի: Սա բարդ հարց է, և լուրջ մասնագիտական քննարկում է պահանջում: Իմ տեսակետն այն է, որ հատկապես ճգնաժամերի ժամանակ պետք է հնարավորինս արգելափակես քո ռեզիդենտների՝ քո քաղաքացիների մուտքը»,- ասաց Վարդան Արամյանը:
Ինչ վերաբերում է գովազդի արգելքին, ապա, ըստ բանախոսի՝ պետք է հասկանալ, թե ո՞վ է այդ գովազդի սպառողը, և եթե դա քո ներքին սպառողն է, ապա պետք է սահմանափակել:
Դիտարկմանը, թե ԶԼՄ-ների համար գովազդի այլ դաշտ չկա, քան հանքարդյունաբերության և շահումով խաղերի կողմից տեղադրվող գովազդները, որովհետև ընդհանուր առմամբ տնտեսությունը չի գործում, և, որ եկամուտ գոյանում է այդ գովազդներից, ու դրա սահմանափակումը ԶԼՄ-ներին զրկելու է նորմալ ֆունկցիոնալության հնարավորությունից, Վարդան Արամյանն ասաց, որ ընդունում է ասվածը, և, որ սեղանին պետք է դրվի նաև մեդիաներին չխեղճացնելու գաղափարը:
«Այստեղ 2 բևեռ կա: Ես համաձայն եմ, որ մեդիաները կարևոր դերակատարություն ունեն, ու ցանկացած դեպքում պետք չէ իրենց խեղճացնել: Բայց մյուս կողմից, երբ ես ժամանակին կոորդինացնում էի այդ ոլորտը, իմ վարքագիծը եղել է այնպիսին, որ պետք է հնարավորինս սահմանափակել այդպիսի խաղերի վաճառքը մեր ազգաբնակչությանը: Կա վերլուծություն, որ սովորաբար ճգնաժամերի ժամանակ հանրության հակվածությունը մոլախաղերի նկատմամբ ավելանում է, և դա բերում է ինքնասպանությունների թվի աճի, ընտանիքների կործանման»,- նշեց Վարդան Արամյանը:
Ֆինանսների նախկին նախարարի խոսքով՝ կարծես թե համաձայնություն կա նպատակի շուրջ, բայց կիրառվող գործիքակազմը կարող է խնդրահարույց լինել:
«Այսօրվա դրությամբ վիրտուալ տիրույթը բավականին շատ դժվար կառավարելի է: դուք հիմա մտեք ռուսական ինչ-որ կայք, և այնտեղ հայկական կոնտենտը բերում է»,- նկատեց Վարդան Արամյանը:
Ըստ մեդիա ոլորտի ներկայացուցիչների՝ հայկական լրատվական կայքերն այդ օրենքի ընդունման դեպքում կզրկվեն եկամտի մոտ 60 տոկոսից՝ տնտեսական ներկա իրավիճակում հնարավորություն չունենալով լրացնել գովազդային բացը, ինչն էլ իր հերթին՝ կհանգեցնի գովազդի գնի անկմանը, և լրատվամիջոցներն այլևս չեն կարողանա ֆինանսապես ինքնաբավ լինել։
Բացի այդ, ժամային սահմանափակումը կամ գովազդի ընդհանրապես արգելումը կարող է հանգեցնել նաև նրան, որ մի շարք կայքեր կարող են գրանցվել այլ պետություններում, այսինքն՝ հարկեր վճարել այլ պետությունների, կամ ընդհանրապես անցնել բլոգային ֆորմատի ու խուսափել հարկեր վճարելուց։
Ավելին, այդ օրենքի ընդունմամբ կարող են վերահսկվել միայն հայկական գրանցումով կայքերը, որի պատճառով կավելանան միջազգային գրանցում ունեցող կայքերը, ինչն էլ կբերի ֆինանսական միջոցների արտահոսքի:
Ի դեպ, ավելացնենք, որ լրատվամիջոցների ղեկավարները ՀՀ ֆինանսների փախնախարարի հետ հանդիպմանն առաջարկել են՝ եթե իշխանություններն իսկապես ուզում են դրա դեմ պայքարել, ապա ճիշտ կլինի առհասարակ փակել վիճակախաղերի բիզնեսները՝ մոլախաղերը, օնլայն խաղատներն արգելափակել ՀՀ քաղաքացիների համար:
Բնականաբար, իշխանությունները դրան չեն գնա, մանավանդ, որ վիճակախաղերի բիզնես ընկերություններից ամենախոշորը հեղափոխության և հենց Նիկոլ Փաշինյանի թիվ մեկ պաշտպաններն ու ֆինանսավորողներն են: Նրանք են հովանավորում իշխանական ֆեյք ֆաբրիկաները:
