«Պետք է անկեղծ լինել և կարողանալ ճիշտ ժամանակին ետ քաշվել»

Ասում է Հայաստանի պետական ջազ նվագախմբի պրոդյուսեր Արթուր (Ասատուր) Ասատրյանը

Հայաստանի պետական ջազ նվագախումբը Կառավարության 1938թ. կայացրած որոշմամբ՝ տաղանդավոր կոմպոզիտորներ և երաժիշտներ Արտեմ Այվազյանի և Ցոլակ Վարդազարյանի կողմից հիմնադրված՝ Անդրկովկասում առաջին ջազ նվագախմբի անմիջական հետևորդն է: Վերակառուցման սկզբին և տնտեսական ճգնաժամից հետո դադարեց նվագախմբի գործունեությունը, սակայն 1997 թ. արդեն անկախ Հայաստանում նվագախմբի գեղարվեստական ղեկավար և դիրիժոր դարձավ երաժիշտ, կոմպոզիտոր և գործիքավորող Արմեն Մարտիրոսյանը: Նվագախմբի երաժշտական ղեկավար դարձավ բազմաթիվ ջազ փառատոների դափնեկիր, սաքսոֆոնիստ Արմեն Հյուսնունցը, իսկ պրոդյուսերը՝ Արթուր Ասատրյանը: 2010թ. աշնանը ջազ նվագախմբի գեղարվեստական ղեկավարի պաշտոնում Արմեն Մարտիրոսյանին փոխարինեց Արմեն Հյուսնունցը: Նվագախումբը ձայնագրել է երեք ալբոմ` «Mountain Danc», «Armenia Big Band», «Masisamba»:

Ջազ նվագախմբի պրոդյուսեր Արթուր Ասատրյանի հետ զրույցում պարզ դարձավ, որ թե՛ նվագախմբի, թե՛ իր համար ամենամեծ գնահատականն այն է, որ Կոնստանտին Օրբելյանը միշտ հպարտությամբ նշում էր. «Это мой аркестр»:

– Պարոն Ասատրյան, 2011թ. Դուք արժանացել եք ՀՀ վաստակավոր գործչի կոչմանը: Ի՞նչ նշանակություն ունեն առհասարակ կոչումները Ձեզ համար:

– Կարծում եմ՝ կոչում ասվածը մարդու կյանքում ոչինչ էլ չի փոխում: Պարզապես ավելանում է պատասխանատվության զգացումը: Սուտ կլինի, եթե ասեմ, որ հաճելի չէ գիտակցումը, որ արժանացել եմ նման բարձր գնահատականի: Հատկապես, երբ դա իրոք պատասխան գնահատական է արածդ գործի համար:

– Մարդուն հատուկ է իր արժանիքները, վաստակն ի ցույց դնելը: Հաճախ ենք նկատում, որ չգիտես՝ ում կողմից ստացած փոքրիկ պատվոգիրն անգամ մեծ շրջանակի մեջ են դնում և փակցնում պատին: Սակայն Ձեր աշխատավայրում փակցված չէ որևէ պատվոգիր, մրցանակ…

– Իմ կյանքում կոչմանն արժանանալը փոխեց միայն այն, որ էլ ավելի մեծացավ պատասխանատվության զգացումս: Անգամ տանն էլ այնպիսի տեղում է պահած, որ կարող է փնտրեմ ու չգտնեմ: Շրջանակի մեջ դնելով և պատին փակցնելով` ոչինչ չի փոխվում:

– 1997-ից առ այսօր հանդիսանում եք Հայաստանի Պետական ջազ նվագախմբի պրոդյուսերը: Ի՞նչ է տվել Ձեր ներկայությունը, գործունեությունը ջազ նվագախմբին:

– Ասեմ, որ ջազ նվագախմբի պրոդյուսեր չեմ դարձել այն ժամանակ, երբ նվագախումբը կար: Ես և Արմեն Մարտիրոսյանը վերականգնեցինք մեր ջազ նվագախումբը՝ 1997-ին: Մինչ այդ բավականին երկար ժամանակ ջազ նվագախմբի գործունեությունը դադարեցված էր՝ ընդմիջում էր: Կոնստանտին Օրբելյանից հետո ջազ նվագախումբը, որպես գեղարվեստական ղեկավար՝ տվեցին Արթուր Գրիգորյանին: Այդ ժամանակ արդեն ես էի նվագախմբի պրոդյուսերը: Բայց քանի որ հետո այդ ջազ նվագախմբի բազայի վրա ստեղծվեց Երգի թատրոնը՝ ջազ նվագախումբը մի քանի տարի չկար:

Դրանք այն տարիներն էին, երբ Մշակույթի նախարարն Արմեն Սմբատյանն էր: Մենք՝ Արմեն Մարտիրոսյանի հետ միասին, գնացինք նրա մոտ, որպեսզի և՛ շնորհավորենք, և՛ առաջարկենք, որ աջակցի ջազ դպրոց-ստուդիա բացելու հարցում: Սակայն վերջին վայրկյանին չգիտեմ՝ ինչ տեղի ունեցավ ինձ հետ, և Արմեն Սմբատյանի մոտ ներս մտնելուց անմիջապես առաջ Արմեն Մարտիրոսյանին ասացի, որ մտնում ենք ջազ նվագախումբը վերականգնելու առաջարկով:

Մեր առաջարկն ընդունվեց շատ մեծ ոգևորությամբ: Մեզ որպես բազա՝ տրվեց Մարզահամերգային համալիրի դահլիճը: Նաև մեզ տրվեց ջազ նվագախմբի պետական՝ ոչ առևտրային կազմակերպության կնիք: Եվ մենք, փաստորեն, վերականգնեցինք մեր պետական ջազ նվագախումբը: Իհարկե, պահպանելով Արտեմ Այվազյանի, Կոնստանտին Օրբելյանի ավանդույթները՝ փորձեցինք շարունակել, բայց արդեն նորովի, որովհետև ժամանակները փոխվում են և այդ փաստի հետ պետք է հաշվի նստի յուրաքանչյուր ոք: Ես համարում եմ, որ ամեն մի արտիստ, պրոդյուսեր պետք է քայլի ժամանակին համընթաց: Համամիտ չեմ այն մարդկանց հետ, ովքեր շարունակ ասում են. «Այ, առաջ ուրիշ էր, լավ էր, հիմա՝ չէ»: Պետք է հասկանալ տվյալ ժամանակահատվածի ունկնդրի պահանջարկը, շունչը և այդ ամենը միասին սինթեզելով` ստանալ նորից որակյալ, այսօրվա հոտով, շնչով, տվյալ դեպքում` նվագախումբ:

– Ո՞րն էր նորությունը ջազ նվագախմբում, որի մասին Դուք շեշտում եք:

– Այդ տարիներին լրիվ նորություն էր, երբ Արմեն Մարտիրոսյանն իր ստեղծագործություններում սկսեց օգտագործել ժողովրդական գործիքները՝ նույն դուդուկը, զուռնան և դհոլը: Հիմա արդեն շատ-շատ են օգտագործում, բայց այդ տարիներին մեր նվագախումբն առաջինն էր: Այն, որ մենք ճիշտ ուղու վրա էինք, վկայեց նաև այն, որ երբ Չիկ Կորեան համերգներով եկավ Հայաստան, և մենք նվագում էինք, նա բարձր գնահատականի արժանացրեց: Նա նույնիսկ թույլ էր տվել, որ մեր ջազ նվագախմբի բոլոր CD-ների վրա գրենք իր կարծիքը:

– Սովորաբար, երբ արդեն դասական դարձած երաժշտության կամ, տվյալ դեպքում՝ նվագախմբի, երգացանկի, ոճի մեջ փորձ է արվում նորություն մտցնել, «հին» վարպետները միշտ չէ, որ դրական են վերաբերվում այդ ամենին: Շատ հաճախ այդ ամենն ուղեկցվում է քննադատությամբ: Ի՞նչ տեղի ունեցավ այս դեպքում:

– Քննադատություն, որպես այդպիսին, չի եղել: Հնարավոր է՝ եղել են մարդիկ, որոնք իրենք իրենց մեջ մտածել են, որ դա սխալ է, սակայն բարձրաձայն արտահայտված կարծիքներ, քննադատություններ չեմ լսել մինչ օրս: Ջազն ամերիկյան երաժշտություն է, ի վերջո: Եվ մեր հայ արտիստները միանշանակ շահում են, երբ հայկականն է ներկայացվում՝ լինի երաժշտական գործ թե երաժշտության մեջ հնչող երաժշտական գործիք, կարճ ասած՝ հայկական էլեմենտները:

Պարզ օրինակ միայն. երբ նվագում է Մալխասը կամ Վահագն Հայրապետյանը, հասկանում ես, որ նրանք հայկական ջազ են նվագում: Դա մեր արյան մեջ է: Ինչ վերաբերում է մեր նախնիներին՝ վարպետներին, ասեմ, որ, օրինակ, Կոնստանտին Օրբելյանը շատ լավ ընդունեց այդ ամենը: Երբ վեց ամսվա տաժանակիր աշխատանքից հետո մենք որոշեցինք մեր առաջին համերգը կազմակերպել, ես համերգի բացմանը հրավիրեցի Կոնստանտին Օրբելյանին, ով բնակվում էր ԱՄՆ-ում: Շատ գեղեցիկ համերգ ստացվեց, երբ Կ. Օրբելյանը չափ տվեց Արտեմի Այվազյանի ստեղծագործությանը և կեսից էստաֆետան հանձնեց Արմեն Մարտիրոսյանին: Մինչև վերջ մենք մեր բոլոր համերգներին հրավիրել ենք Կ. Օրբելյանին, իր բոլոր հոբելյանական համերգները մենք միասին ենք արել: Նա ասում էր. «Это мой аркестр»: Դա մեզ համար մեծ գնահատական է, քանի որ ես մաեստրոյին համարում եմ պրոֆեսիոնալների պրոֆեսիոնալը: Նրա համար ամենակարևորը պրոֆեսիոնալիզմն էր:

– Դուք անձնագրով «այդքան էլ» Արթուր չեք: Ավելին՝ Ասատուր եք: Ինչո՞ւ:

– Ինձ պապիկիս անունով են կոչել՝ Ասատուր: Բայց այնպես ստացվեց, որ ինձ անընդհատ Արթուր էին ասում: Դպրոցում որոշ փաստաթղթերի մեջ անգամ գրել էին` Արթուր. ես չգիտեմ՝ ինչո՞ւ: Ոչ ոք մինչ այսօր չգիտի, որ Երգի թատրոնում Ասատուր Ասատրյանն է տնօրեն, բոլորը գիտեն, թե Արթուր Ասատրյանն է: Ասեմ ավելին, ոչ ոք չգիտի, որ Երգի թատրոնում գեղարվեստական ղեկավարը ոչ թե Արթուր Գրիգորյանն է, այլ Արտաշես Գրիգորյանը:

– 1985-87թթ. Արտաշատի Նորաշեն գյուղում աշխատել եք` որպես ուսուցիչ: Նույն տարիներին նաև Կոնսերվատորիայում` որպես համերգային գործունեության բաժնի պետ: Ինչո՞ւ որոշեցիք լինել դպրոցի ուսուցիչ, երբ արդեն իսկ համերգային գործունեության բաժնի պետ էիք:

– Ավելին՝ այդ նույն տարիներին ես դասավանդում էի նաև Սայաթ-Նովայի անվան երաժշտական դպրոցում՝ ջութակի դասարանում: Ազնիվ լինեմ և ասեմ պատճառն ինչում էր: Երբ ավարտում էի Կոնսերվատորիան, ապագա ճանապարհի երկու ընտրություն կար՝ կամ գնալ բանակ, կամ՝ մինչև 27 տարեկանդ լրանալը պիտի դասավանդեիր գյուղերից ինչ-որ մի դպրոցում՝ որպես երգի դասատու: Տղամարդու համար շատ լավ բան է բանակը, բայց երբ նա նաև երաժիշտ է, այդ երկու տարի չնվագելը, երաժշտությունից հեռու լինելը շատ բացասական ազդեցություն են թողնում ցանկացած երաժշտի վրա: Երկու տարի ես չէի կարողանալու ջութակ նվագել: Պատկերացնում եք, չէ՞, որ անհնար է բանակում ջութակ նվագելը: Այդ իսկ պատճառով ես այլ ճանապարհ ընտրեցի:

– Հետագայում արդեն ընտրելով պրոդյուսերի, կազմակերպչի ուղին` չե՞ք «թաքցրել» Ձեր մեջ երաժշտին:

– Կարծում եմ, որ ամեն մարդ պետք է անկեղծ լինի իր կատարած աշխատանքի գնահատականներում: Ազնվությունը շատ կարևոր է առաջին հերթին` ինքնախաբեության չմատնվելու համար: Ես հասկանում եմ, որ որպես կազմակերպիչ, օրինակ, կոնկրետ ջազ նվագախմբին ավելի շատ օգուտ կարող եմ տալ, քան, եթե ես նվագեի: Պետք է անկեղծ լինել և կարողանալ ճիշտ ժամանակին ետ քաշվել: Ես հասկացել եմ, որ իմն ավելի շատ պրոդյուսերական աշխատանքն է, քան նվագելը: Ես այդպես զգացի և շատ սիրելով երաժշտությունը` որոշեցի՝ մնալով երաժշտության մեջ, ստեղծել երաժշտական նախագծեր, դուետներ, նվագախմբեր…

– Իսկ լինո՞ւմ են առիթներ, երբ որոշում եք ինքներդ Ձեզ ուրախացնել և նվագել:

– Այո, իհարկե: Երբ հավաքվում ենք մտերիմներով կամ գնում ենք համերգներիգ Իրականում վերջերս շատ քիչ է պատահում, որ նվագեմ:

– Հարցազրույցներից մեկում նշում եք, որ Ձեր դստերը՝ երգչուհի Էմմա Ասատրյանին, դաստիարակել է Ձեր մայրը: Փաստորեն նա մայր է եղել և՛ Ձեզ, և՛ իր թոռնիկին: Արդյունքը նո՞ւյնն է ստացվել:

– Ես արդյունքից շատ գոհ եմ: Կյանքի բերումով այնպես ստացվեց, որ մայրս մեծացրեց աղջկաս: Շատ շնորհակալ եմ Աստծուց, որ մայրս երկար ապրեց և կարողացավ դաստիարակել դստերս, և ստացված արդյունքից ես 100 %-ով գոհ եմ: Աղջիկս 5 թե 6 տարեկան էր, երբ կինս մահացավ, և այդ հարցը կար, թե ով պետք է զբաղվի աղջկաս դաստիարակությամբ: Այնպիսի տպավորություն էր, որ մորս պատասխանատվությունն ուժ տվեց ինձ և աղջկաս: Մի քիչ առողջական խնդիրներ ուներ աղջիկս, և պատկերացրեք՝ նա բուժվեց, մի տեսակ ուժ ստացավ մորիցս:

– Եվ Դուք չգտա՞ք արժանի մեկին, ով կարող էր Էմմային լավ մայր լինել և Ձեզ համար լավ կին:

– Աղջկաս համար լավ մայր ես արժանի գտա իմ մորս: Ոչ մի այլ կին չէր կարող լինել 5-6 տարեկան երեխային ավելի հարազատ ու սրտացավ, քան մայրս էր: Դա անվիճելի էր: 6 տարեկան երեխանգ դա այն տարիքն է, երբ ամեն ինչ չի կարող հասկանալ, բայց նաև այն տարիքն է, որ հասկանում է ավելին, քան սպասում ես: Կարծում եմ՝ ճիշտ եմ վարվել:

– Փաստորեն Դուք Ձեզ նվիրել եք Ձեր աղջկան:

– Ես դա չեմ արել, որ ինչ-որ մեկին ինչ-որ մի բան ապացուցեմ: Այդպես է ստացվել: Ես համարել եմ և համարում եմ, որ այդպես ճիշտ է եղել: Հիմա աղջիկս հասուն մարդ է և արդեն ունի փոքրիկ եղբայր, որին պաշտում է: Ես ուրախությամբ եմ հետևում, թե որքան շատ են նրանք իրար սիրում: Իմ տղաս՝ իրական Արթուր Ասատրյանը, 50-ամյակիս լավագույն նվերն էր, որ կինս է ինձ մատուցել:

– Ձեր կինը կապ ունի՞ շոու-բիզնեսի հետ:

– Ոչ, նա ռուսերենի ուսուցչուհի է:

– Էմմայի երգչուհի դառնալն առաջնահերթ էր: Դա այդպես էլ պետք է լինե՞ր:

– Ընդհանրապես ես միշտ դեմ եմ եղել, որ ինքը երաժշտությամբ զբաղվի: Բայց նա ընդունվեց Սայաթ-Նովայի երաժշտական դպրոց՝ դաշնամուրի բաժին: Հետո կեսից դուրս եկավգ Նա անընդհատ ուզում էր երգել, ես էլ անընդհատ ուզում էի իրեն ետ պահել: Բայց երբ մարդ մի բան շատ է ուզում, ի վերջո, հասնում է նպատակին: Նա և՛ Երևանում Կոնսերվատորիա ընդունվեց, և Ավստրիայի կոնսերվատորիան՝ ջազային բաժին: Մոտ երեք տարի սովորեց Ավստրիայում:

– Իսկ ինչո՞ւ էիք դեմ:

– Չեմ կարող հստակ ձևակերպել, բայց դեմ էի:

– Միգուցե ուզում էիք, որ ավելի «ռեալ», պրակտիկ մասնագիտությո՞ւն ընտրեր:

– Երևի, այո, ուզում էի, որ ընտրված մասնագիտությունն առավել պրակտիկ լիներ:

– Ջազ նվագախումբը Ձեր ղեկավարումից ի վեր հասցրել է 3 CD թողարկել և «Armenian muzic awords»-ում արժանանալ 2 մրցանակի: Առհասարակ ինչպե՞ս եք վերաբերվում այդ մրցանակաբաշխություններին:

– Երբ մրցանակաբաշխությունները լինում են շատ ճիշտ և պատշած կազմակերպված, երբ մրցանակաբաշխության ժամանակ տեսնում ես, թե կողքիդ ինչ անուններ են ներկայացված, այդ ժամանակ միայն կարող ես գնահատական տալ: Հիմա շատ-շատ են լինում մրցանակաբաշխություններ, որտեղ մարդիկ իրար ինչ-որ բաներ են տալիս՝ չգիտես ինչերի համար:

– Այդ մրցանակները Ձեր պրոդյուսերական գործունեության արդյո՞ւնք եք համարում:

– Դա ես պիտի չհամարեմ: Այդ հարցին կարող են պատասխանել մարդիկ, որոնց հետ ես աշխատել եմ: Իմ կողմից անհամեստություն կլինի ինքս ինձ գնահատական տալը: Ես ամեն ինչ արել եմ և անելու եմ մեր ջազ նվագախմբի համար, բայց ես դա չեմ արել, որ մրցանակներ շահենք, գլուխ գովամգ Ես աշխատել եմ, որովհետև գտել եմ, որ այդպես պետք է անել:

– Որպես պրոդյուսեր, ով գիտի հայկական շոու-բիզնեսի «ուղն ու ծուծը», ի՞նչ եք կարծում՝ հայերի կազմակերպած մրցանակաբաշխությունները՝ լինի Հայաստանում թե երկրից դուրս, ունե՞ն հանրային վստահություն, հեղինակություն: Կարծում եք՝ մարդիկ հավատո՞ւմ են, որ, օրինակ, հայտարարված տարվա լավագույն երգիչն, իրոք, տարվա լավագույն երգիչն է:

– Երբ ընտրվում է տարվա լավագույն երգիչը, մրցանակ տալիս են այն մարդուն, ով այդ տարվա մեջ կատարել է ամենաշատ աշխատանքը: Դա չի նշանակում, որ իրենից լավ երգող չկա: Մրցույթների ժամանակ է որոշվում է, թե ով է ամենից լավ երգում և այլնգ
Եթե հասկանան, որ տարվա մրցանակաբաշխությունը երգի մրցույթ չէ, այլ մրցանակաբաշխություն, կարծում եմ՝ տարաձայնություններ քիչ կառաջանան:

– Հետաքրքիր է իմանալ, արդյո՞ք դա զուտ հայկական ֆենոմեն է՝ օտար երկրում հավաքվել, վարձակալել ամենաթանկարժեք դահլիճն ու «շախով-շուխով» մրցանակաբաշխություններ կազմակերպել՝ լինի Ռուսաստանում թե ԱՄՆ-ում:

– Կան ազգեր, որոնք կյանքի բերումով տարածվել են ողջ աշխարհով: ԱՄՆ-ում կարող է լինել մրցանակաբաշխություն, քանի որ որքան երգիչ-երգչուհիներ ունենք մեր երկրում, նույնքան էլ այնտեղ կան: Մոսկվայում ավելի շատ հայություն կա, քան Հայաստանում է: Կարծեմ՝ Վ.Պուտինը մի անգամ կատակով ասել է, որ ես ավելի շատ թվով հայի նախագահ եմ, քան Հայաստանի նախագահն է: Այդ նույն գործոնն աշխատում էր նաև «Եվրատեսիլների» ժամանակ. որ երկրում կար մեծ հայ համայնք, այդ երկիրն էլ ստանում էր առավելագույն ձայները: Իսկ երբ արդեն ես «տարա» Ինգա և Անուշ Արշակյաններին, այդ տարի առաջին անգամ մտցրեցին նաև ժյուրի:

– Եկանք հասանք Ինգա և Անուշի Եվրատեսիլյան ելույթին: Չե՞ք կարծում, որ աղջիկներն ավելին էին, քան ներկայացան այդ մրցույթին՝ թե ստեղծված կերպարով, թե՛ երգով: Ռուսական թիմ էր աշխատում աղջիկների կերպարների, ոճի ստեղծման վրա: Նրանք ասես «մթության» մեջ թաքցրեցին աղջիկների հմայքը, լուսավոր ու պայծառ տեսակը:

– Դա վիճելի հարց է՝ ամեն մարդ ունի իր կարծիքը: Համենայնդեպս, ես չեմ վիճում, որ դա այդպես չէր: Ասեմ՝ ինչու այդպես եղավ: Պրոֆեսիոնալ արված յուրաքանչյուր նախագծի հաջողության գաղտնիքը կայանում է նրանում, որ նախագծի մեջ մասնակից ամեն անդամ զբաղվում է զուտ իր աշխատանքով և չի միջամտում մյուսի գործի մեջ: Վառ օրինակ է մեր ջազ նվագախումբը: Ես երբեք չեմ խառնվել այն աշխատանքին, որն իմ բաժնի մեջ չէ, որովհետև համարում եմ, որ աշխատում եմ պրոֆեսիոնալների հետ և, որ չունեմ այդ իրավունքը:

Եվ նույն ձևով էլ նրանք են վերաբերվում այդ հարցին:
«Եվրատեսիլի» ժամանակ մենք՝ նկատի ունեմ «Շարմ Հոլդինգը»՝ ի դեմս ինձ, վստահեցինք այդ թիմին, քանի որ այդ տարիներին նրանք Մոսկվայում բավականին մեծ համբավ ունեցող պրոֆեսիոնալ թիմ էին: Եվ որոշեցինք վստահելուց հետո չխանգարել իրենց: Մեր միջամտությունն ավելի կխանգարեր: Պարզապես մենք արդեն սովոր էինք մեր տեսած Ինգա-Անուշին, այդ իսկ պատճառով կարծիքների տարաձայնություններ եղան: Սակայն նրանք, ովքեր հենց այդ կերպարով առաջին անգամ տեսան մեր աղջիկներին, բոլորը միաբերան ասում էին, որ տպավորիչ կերպարներ էին ստացվել: