«Աֆրիկյան տունը մոդեռն ճարտարապետության երևի միակ օրինակն է Երևան քաղաքում». ճարտարապետ

«Աֆրիկյան տունը մոդեռն ճարտարապետության երևի միակ օրնակն է Երևան քաղաքում եղել և կմնա, իհարկե, եթե չքանդեն: Որոշ շենքերի համար կարող են այդ տեխնոլոգիան բերել. ինքը հնարավորություն է տալիս, կտրեն շենքը, ու մի երեք-չորս մետր ետ տան: Քանդելու խնդիր չկա, ուղղակի ետ են տալիս: Հիմա էլ թող բերեն, այդ տեխնոլոգիան գոնե մի անգամ կիրառեն, թող ետ տան, այլ ոչ թե քանդեն, ու հետո ասեն՝ ճանապարհի խնդիր կա»,- այսօր լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ ասաց Փարիզ-12 համալսարանի քաղաքաշինության դոկտոր, ճարտարապետ Մարիամ Խաչատրյանը:

«Պետք է ասել, որ այդ խնդիրը միայն մեկ շենքի խնդիր չի։ Աֆրիկյանների շենքը կլինի, թե Աբովյան փողոցի որևէ ուրիշ շենք… Արդեն 10-ից ավելի շենքեր քանդվել են նույն կենտրոնում: Սա ուղղակի հաջորդ քանդման շենքն է: Պետք է նշել, որ խնդիրը բազմաշերտ է: Առաջինը՝ ճարտարապետների խնդիր կա, ճարտարապետները առաջինը չեն արժեքավորում շենք ու հուշարձանները, որ ժողովուրդը հասկանա, որ քանդման ենթակա չի: Մյուս կողմից էլ, ճարտարապետներն իրենք համարում են դա ռուսական կլասիցիզմ և ասում են, որ դա հայկական չի, բայց անգամ եթե դա «հայկական չի», դա Երևանում է կառուցված։ Մյուս խնդիրն էլ այն է, որ Երևանում կառուցված շենքը ինչքան էլ ինքը ռուսական կլասիզիմ լինի, ինքը արդեն ադապտացված է: Այսինքն՝ մենք ռուսական կլասիցիզմի էլեմենտները լոկալացրել ենք հայկականի հետ Երևան քաղաքում կառուցելիս 20-րդ դարի սկզբին կամ 19-րդ դարի վերջին: Դրա համար, եթե ճարտարապետը և քաղաքաշինարարը ասում է, որ դա արժեք չի ներկայացնում, հետևաբար պետությունն էլ դա չի կարող արժեքավորել, և բնակիչների համար էլ արժեք չի ներկայացնում: Մյուս խնդիրը՝ պետությունը իր կողմից պետք է արժեքավորի որպես ժառանգություն»:

Մարիամ Խաչատրյանը համարում է, որ ճարտարապետները պետք է որոշակի քայլեր ձեռնարկեն խնդիրը լուծելու համար. «Ճարտարապետները չեմ կարծում, որ անզոր են: Գիտեք, բարձրաձայնելը ու սուսուփուս մնալը ընդհանրապես բան չի: Ես հիմա կարող է կանգնեմ՝ գոռամ, գոռամ, բայց ոչ մի բան չանեմ: Վերջում են գոռում: Ինչո՞ւ սկզբից չեն գոռում: Հոդվածներով է, հաղորդումներով է…Պետք է արժեքավորի կոնկրետ քայլերով, այլ ոչ թե միայն խոսելով: Երեխան պետք է հինգ տարեկանից իմանա դա: Դա դպրոցում է, հոդվածներով է, գրքերով է և այլն: Դա ուսուցում է, իսկ իրենց համար դա արժեք չի ներկայացնում: Եվ, եթե դա արժեք է, թող մի ճարտարապետ կանգներ՝ ասեր, որ այդ մեթոդը կա. ետ տվեք: Թա՞նկ է՝ ոչինչ, մի հատ արեք: Կոնկրետ քայլեր չեն ասում»:

Ճարտարապետի համոզմամբ՝ օրենսդրական դաշտը նույնպես թերի է, որի հետևանքով էլ առաջանում են այս խնդիրները. «Որովհետև օրենքով իրենք պաշտպանված են երկու-երեք տողով: Դետալացված չէ՝ որ դեպքում ինչ կարելի է անել և ինչու: Վերջերս ինչ-որ օրենքի նախագիծ եղավ, ասում են՝ միայն բացառության կարգով կարելի  է տեղափոխել: Բայց այնտեղ մի բաց կա, որը թողնում է, լծակ է ստեղծում. այնտեղ գրված է, որ եթե քաղաքաշինորեն և ճարտարապետական արժեքի պահպանության և քաղաքաշինության ինչ-որ խնդիր կա, այդ ժամանակ թույլատրվում է տեղափոխել: Այսինքն՝ եթե մենք քաղաքաշինական խնդիր ունենք Աֆրիկյանների տան ժամանակ, երբ ասում են այնտեղ պետք է ճանապարհ անցնի, և այդ երեք-չորս մետրն  է պետք, որ այդ ճանապարհը անցնի, ուրեմն մենք Երևանի, Հայաստանի ճարտարապետները, քաղաքաշինարարները աշխատելու են այն ուղղությամբ, որ ամեն մի շենքին՝ ճարտարապետական արժեքին ինչ-որ պիտակ են կպցնելու, որ դրա տակ վերցնեն նորից սկսեն քանդելը»:

Մ. Խաչատրյանը փորձեց նաև հոգեբանական տեսանկյունից մեկնաբանել հարցը. «Ես միշտ մտածում եմ՝ ինչու է հայը իր պատմությունից փախչում: Այդպես է ստացվում, որ իր պատմությունից փախչում է: Բայց ինչո՞ւ, ի՞նչ է եղել ինքը պատմականորեն, որ ինքը դեպի ապագա է նայում, բայց իր պատմությունը չի սիրում: Կարող է՝ դառը էջեր է ունեցել իր պատմության մեջ, որ չի ուզում հիշել, չի ուզում պահպանել: Իհարկե, դա ճարտարապետի, քաղաքաշինարարի գործ չի, դա ավելի շատ հոգեբանների, սոցիոլոգների գործ է, ուսումնասիրության առիթ պետք է հանդիսանա այդ թեման»:

ԲԱՎԱԿԱՆ ԱՓԻՑԱՐՅԱՆ