#պետական պարտք

«Հայաստանի պետական պարտքը 2024 թվականի հոկտեմբերի վերջի դրությամբ կազմում է 12.6 միլիարդ ԱՄՆ դոլար: Առաջիկա երեք տարիների ընթացքում սրա 30%-ը ենթակա է մարման: Այս պարտքի 48.5%-ը արտարժույթով է:

2025թ. գլխավոր ֆինանսական փաստաթղթի նախագծի քննարկումներն ԱԺ հանձնաժողովներում շարունակվում են։

Հայաստանի պետական պարտքն այս Կառավարությունը հերթական անգամ ավելացրեց՝ այս անգամ վարկ վերցնելով Ասիական զարգացման բանկից։

Փաստացի, մեր երկրի ղեկավարությունը կրկին ցույց է տալիս, որ հույսը դրել է օդում կախված հրաշքների վրա։ Եվ, մինչ իշխանությունը թաքնվում է իր լավատեսության ետևում, ժողովուրդը շարունակում է զգալ իրական սոցիալական ծանրաբեռնվածությունը:

Նրա դիտարկմամբ՝ 2025 թվականի բյուջեի նախագծում արհեստավարժությունն ու պոպուլիզմն առճակատման մեջ են. մի կողմից՝ բյուջեի ուղերձում կարդում ենք պոպուլիստական ցանկություններ, թե Կառավարությունը հավակնում է 7 տոկոսանոց տնտեսական աճի, կամ խթանում է ներդրումները, մյուս կողմից՝ տեսնում ենք ֆինանսների նախարարության ներկայացրած արտաքին և ներքին սպառնալիքները, որոնք խիստ բացասաբար են ազդելու տնտեսության վրա։

«Հայաստանը «Հյուսիս-Հարավ»-ի Սիսիան-Քաջարան ճանապարհահատվածի կառուցման համար 236 մլն եվրոյի վարկ կներգրավի ՎԶԵԲ-ից», «Հայաստանը Վերակառուցման և զարգացման միջազգային բանկից կներգրավի շուրջ 92 մլն եվրոյի վարկ», «100 մլն դոլարի վարկ՝ Կայունացման և զարգացման եվրասիական հիմնադրամից. ԱԺ հանձնաժողովը հավանություն տվեց համաձայնագրին»․ սրանք նոր պարտքային բեռի մասին օրվա գլխագրերն են։

«Բյուջեի մեջ գրված է Հայաստանի տնտեսության ռեցեսիայի մասին, այսինքն՝ սկսվում է մեր տնտեսության աճի անկումը, ինչը, բնականաբար, Ազգային ժողովում այս բյուջեն քննարկող ՔՊ-ականները չեն բարձրաձայնի»,- ասաց Սարգսյանը։

Իշխանության առաջին խոսափողին դուր չեկավ լրագրողի՝ «բյուջեի ճեղքվածք» ձևակերպումը, և նա շեշտեց՝ «բյուջեում ճեղքված չկա, բայց խնդիրն այն է, որ փողը երբեք շատ չի լինում»։

Պետական եկամուտների կոմիտեի կողմից ներկայացված օրենսդրական նախաձեռնությունը միանշանակ բացասաբար է ազդելու Հայաստանում ներդրումային միջավայրի վրա. այդ նախագիծն աբսուրդ է, որովհետև մեզ նման փոքր երկրները հակառակի կարիքն ունեն՝ ներդրումները խթանելու համար, հետևապես՝պատահական չէր, որ նախորդ իշխանությունների օրոք ամեն բան արվել է խախտումը վերացրած տնտեսվարողին քրեական պատասխանատվության չենթարկելու, կալանքի չտանելու համար, ինչը ճիշտ մոտեցում էր։

Փաշինյանն իր պաշտոնավարման 6 տարվա ընթացքում կուտակել է այնքան պարտք, որքան իրեն նախորդած բոլոր ղեկավարները միասին՝ 27 տարվա ընթացքում։

Հայաստանի Հանրապետության և Եվրասիական Զարգացման բանկի միջև ստորագրվել է հերթական վարկային համաձայնագիրը, ըստ որի՝ Բանկի Կայունացման և զարգացման եվրասիական հիմնադրամի միջոցներից Հայաստանին կհատկացվի 100 միլիոն դոլար։

Հունիսի 1-ի դրությամբ, Հայաստանի պետական պարտքը հատել է 12 միլիարդ դոլարի շեմը: 2024 թ. առաջին կիսամյակի արդյունքներով ՀՀ կառավարության ներքին պարտքն առաջին անգամ գերազանցել է արտաքին պարտքը (50,7 %/49,3 %)․ ասվում է ՀՀ ֆինանսների նախարարության հաշվետվության մեջ։ Մասնագետներն այս ցուցանիշները համարում են աճող մարտահրավեր Հայաստանի համար։

«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը ՀՀ նախկին փոխվարչապետ, Ամերիկյան համալսարանի Բիզնես և տնտեսագիտության քոլեջի դեկան Վաչե Գաբրիելյանն է։

Իսկական «լիխարադկան», որի մասին ժամանակին ասում էր Նիկոլ Փաշինյանը՝ մեղադրելով նախկիններին, հենց սա է։ Դրա հետևանքը կերևա հետագայում, երբ բյուջեն կանգնի ֆինանսական դժվարությունների առաջ։

«Հիմնականում բոլոր ենթաինդեքսների առումով ունենք նահանջ,- 168.am-ի հետ զրույցում տնտեսական աղյուսակին անդրադառնալով՝ նշեց տնտեսագետ Լիլիա Ամիրխանյանը՝ այդուհանդերձ, արձանագրելով նաև, որ ԵԱՏՄ ու եվրոպական տարբեր երկրների համեմատած՝ արձանագրվել է նաև իրավիճակի բարելավում,- Չի բացառվում, որ սա հերթական մանիպուլյացիայի առիթը հանդիսանա այս իշխանությունների կողմից: Բայց երբ անջատ ենք դիտարկում ՀՀ ցուցանիշները, ակնհայտ են դառնում անկումային միտումները:

«Դու պետք է խրախուսես աշխատատեղերի ստեղծումը երկրի ներսում, հետևաբար՝ անհրաժեշտ է դիֆերենցված հարկային քաղաքականություն. այն ներդրողները, որոնք կստեղծեն ռեալ աշխատատեղեր, որոնք արտադրության ու արտահանման խնդիրներ կլուծեն, նրանց հարկադրույքները պետք նվազեցել, արտոնյալ ռեժիմներ սահմանել: Նման բաների մասին չեն մտածում մեր պաշտոնյաները, այլ փորձում են կոսմետիկ փոփոխություններով, իրավիճակի և ճնշումների ազդեցությամբ, քաղաքական նպատակահարմարությունից ելնելով՝ փոփոխություններ կատարել»,- հավելեց տնտեսագետը:

«Պրեսսինգ» հաղորդաշարի եթերում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրն Աուդիտորների պալատի նախագահ, տնտեսագետ Նաիրի Սարգսյանն է։

«Գների մեխանիզմում այդ ամենը դրված է, բայց ոչ մեկին ձեռք չի տալիս խախտել այդ գնային «ստատուս-քվոն»: Կառավարությանը ձեռք չի տալիս, որովհետև եթե իրական հաշվարկներ արվեն, հարկերը կնվազեն, բիզնեսին նույնպես ձեռք չի տալիս, և տուժում է բնակչությունը, հասարակությունը:

«Վատ ցուցանիշ է: Իրենք ասում են՝ պարտք-ՀՆԱ հարաբերակցությունն է իջել, բայց ՀՆԱ կառուցվածքն է վատացել,- ասաց նա՝ հավելելով,- Ես Սերժ Սարգսյանի քննադատն եմ եղել, բայց այն ժամանակ թոշակը 29 հազարից դարձել է 40 հազար դրամ, գներն աճել են 12 տոկոս, այս մարդու օրոք 40 հազարից դարձել է 46 հազար դրամ, գներն աճել են 24 տոկոս: Ինձ ասում են՝ չէ, թոշակառուները փառք են տալիս Փաշինյանին. դե եկեք Հայաստանի անունը փոխենք՝ ասենք՝  «գժանոց», ու գնանք այստեղից»:

Նիկոլ Փաշինյանի իշխանությունը մեծագույն աղետներ է բերել Արցախի ու Հայաստանի գլխին։ Քիչ է՝ Արցախը կործանեցին, Հայաստանն էլ կանգնեցրել են գոյության վտանգի առաջ, այս ընթացքում հասցրել են պետության և հասարակության վրա մեծ պարտքեր բարձել  ու շարունակում են բարձել։

Նախարարի աշխատավարձը 150-160 հազար դրամով է բարձրացել, իսկ, ասենք, թոշակ բարձրացնում են 3000 դրամով՝ կամ նվազագույն աշխատավարձը՝ 7000 դրամով: 8-9-10 տոկոսով բարձրացնում են աշխատող աղքատի, կամ անապահով խավի նպաստն ու թոշակը, 25 տոկոսով՝ իրենց աշխատավարձը, էլ չասեմ, որ պարբերաբար ստանում են պարգևատրումներ:

Տարիներ շարունակ կառավարությունը ձախողում է բյուջեի ծախսերի կատարողականը։ Գումարները հավաքում են տնտեսությունից ու չեն կարողանում ժամանակին իրականացնել նախատեսված ծախսերը։ Բայց դա չի խանգարում, որպեսզի մեծ տեմպերով պարտք ավելացնեն։  

Կառավարությունն Ազգային ժողով է ուղակել 2022 թվականի պետական բյուջեի կատարման հաշվետվությունը, որն Ազգային ժողովի մշտական հանձնաժողովներում քննարկվելուց հետո կընդգրկվի ԱԺ լիագումար նիստրի օրակարգ։

Վիճակագրական ծառայությունը հերթական անգամ արձանագրել է հանրապետությունում առաջին անհրաժեշտության ապրանքների թանկացում. 2023թ. հունվարին 2022թ. հունվարի համեմատ հանրապետությունում արձանագրվել է սննդամթերքի և ոչ ալկոհոլային խմիչքի՝ 9.4%, իսկ 2022թ. դեկտեմբերի համեմատ՝ 3.3% գնաճ:

Դոլարային արտահայտությամբ Հայաստանի պետական պարտքը հատեց 10 միլիարդի շեմը։ Նոյեմբերի սկզբի դրությամբ պարտքը կազմել է 10 մլրդ 63 մլն դոլար։

Եվս 8 միլիոն, և պետական պարտքը կհասնի 10 մլրդ դոլարի։ Սեպտեմբերի 1-ի դրությամբ այն կազմել է 9 մլրդ 992 մլն դոլար։ Գրեթե բան չի մնացել՝ հասնելու 10 միլիարդի։