Չնայած գործունեության նախորդ ոչ ամբողջական 7 տարիներին Նիկոլ Փաշինյանն ու իր վարչախումբը հասցրել են հեղափոխական տեմպերով ավելացնել պետական պարտքը, այսօր էլ նրանք շարունակում են ակտիվությամբ պետության վրա նոր պարտքային պարտավորություններ կուտակել։
Հայաստանի կառավարությունը, ի վերջո, հայտնեց 750 միլիոն դոլարի եվրապարտատոմսերի թողարկման մասին, որոնք տեղաբաշխվել են 10 տարի ժամկետով՝ 7,1 տոկոս եկամտաբերությամբ:
Կառավարությունը չի դադարում մեծ տեմպերով ավելացնել պետական պարտքը։ Ինչպես կասեր ընդդիմադիր Նիկոլ Փաշինյանը՝ «լիխարադկայի» մեջ է։ Վերջին տարիներին այնքան են ավելացրել պետական պարտքը, որ ստիպված են անընդհատ նոր պարտքեր վերցնել նախկին պարտքերը սպասարկելու համար։
2025թ. մարտի 5-ին միջազգային կապիտալի շուկայում տեղաբաշխված 750 մլն ԱՄՆ դոլար ծավալով եվրապարտատոմսերի թեման տնտեսագետ, քաղաքագետ Հրանտ Միքայելյանը մտահոգիչ է համարում՝ հատկապես այն հրապարակումների համատեքստում, ըստ որոնց՝ այս թողարկումը կապված է Ադրբեջանի հետ բանակցություններում նոր անընդունելի զիջումների հետ։
Այս հույժ գաղտնի տեղեկությունը քողազերծելուց հետո միայն Ֆինանսների նախարարությունը ստիպված եղավ հաստատել անհերքելին՝ պաշտոնական կայքէջում տարածելով այս տեղեկությունը․ «Հայաստանի Հանրապետության Ֆինանսների նախարարությունը նախօրեին տեղեկացրել է Հայաստանի Հանրապետության կողմից նոր եվրապարտատոմսերի թողարկման վերաբերյալ։
«Այս Կառավարությունն ունի գործարարների նկատմամբ տոտալ վերահսկողության սահմանման, գործարարներին մահակի տակ պահելու և Հայաստանի ապամոնտաժման ծրագիր. այդ դեպքում Հայաստանը որպես պետություն՝ գոյություն չի ունենա և չի լինի նաև՝ որպես պահանջատեր։ Էլ ի՞նչ անի Փաշինյանը, որ հասկանաք՝ հանձնում է Հայաստանը. նա բացել է երկրի դարպասները թշնամու առաջ, երկրի ներսում կոտրել ժողովրդի դիմադրողականության ոգին, հիմա էլ այնպիսի մահակներ է ստեղծում, որ կարողանա երբ ուզի՝ հարվածի»:
Միայն այն, որ այս իշխանության օրոք Հայաստանը, կյանքի թանկությամբ, շատ երկրներից առաջ է անցել ու մոտեցել, եթե ոչ՝ հավասարվել եվրոպական երկրներին, բավական է հասկանալու համար, թե ինչու են շատերն ավելի վատ ապրում, քան ապրում էին տարիներ առաջ, երբ Հայաստանում միջին աշխատավարձն անհամեմատ ավելի ցածր էր, քան այժմ է։ Հիմա ո՞րն է այդ մարդկանց համար ավելի լավ՝ երբ միջին աշխատավարձը 66 տոկոսով ցա՞ծր էր, թե՞ որ 66 տոկոսով բարձրացել է։
«Փոխվում է աշխարհակարգը, ռուս-ուկրաինական պատերազմը, կարելի է ասել, փաստացի մոտենում է ավարտին, որովհետև խոշոր խաղացողներն այդպես են ցանկանում։ Պատերազմի ավարտի հետևանքով ազդակները, սակայն, առաջինը հարվածելու են Հայաստանի արտաքին առևտրին և այն գործոններին, որոնք պայմանավորում էին ոսկու և արևմտյան սանկցիաներին առնչվող մյուս ապրանքների վերարտահանումները»։
Պետական պարտքն այնքան են թանկացրել, որ հասցրել են առևտրային վարկերի տոկոսներին։ Ու դրա, ինչպես նաև՝ պարտքի կրկնապատկման պատճառով կառավարության պարտքի միայն տոկոսավճարները կազմում են տարեկան շուրջ 1 մլրդ դոլար։ Այնտեղ են հասցրել, որ բյուջեի հարկային եկամուտների 13-14 տոկոսը գնում է պարտքի միայն տոկոսները մարելուն։
Պարտքերով այնքան են ծանրացրել պետական բյուջեն, որ եղած միջոցներն այլևս բավարար չեն դրանք մարելու համար։ Պարտքի որոշ ցուցանիշներն են արդեն վտանգավոր գոտում։ Ժամկետայնության «կարմիր լույսն» է սկսել վառվել։
«Դասեր» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրերը «Հայաստանը ես եմ» նախաձեռնության ղեկավար, տնտեսագետ Նաիրի Սարգսյանն ու հասարակական–քաղաքական գործիչ Միքայել Նահապետյանն են։
«Առանց Կառավարությունների միջև նման տնտեսական համաձայնագրերի, ստացվելու է ընդամենը գումարի փոխանցում տնտեսվարողի՝ առանց վերահսկողության մեխանիզմի։ Կրկնում եմ՝ սուբսիդավորում կարող է տեղի ունենալ, եթե Կառավարությունների միջև ստորագրված է տնտեսական համագործակցության վերաբերյալ համաձայնագիր»,- ասաց Մալխասյանը։
Հայաստանի Կառավարությունը Հայաստանի պետական պարտքը հերթական անգամ ավելացրեց. այս անգամ ավելացված գումարը կազմում է 26 միլիոն եվրո։
Բոլորովին վերջերս Ադրբեջանի բռնակալ ղեկավարը Հայաստանն անվանեց «ֆաշիստական պետություն»՝ սպառնալով ոչնչացնել ամբողջ Հայաստանը։
2025 թվականին սպասվող տնտեսական աճի առումով պատկերն առավել մտահոգիչ է պետական բյուջեի կատարման իրատեսականության առումով։ Բանն այն է, որ կառավարությունը 2025թ. բյուջեն կազմելիս հիմք է ընդունել 5.1% տնտեսական աճի կանխատեսումը, մինչդեռ հաշվի առնելով ներկա իրավիճակը և վերջին ամիսների միտումները, կարելի է ակնկալել, որ փաստացի տնտեսական աճն էապես ցածր է լինելու կանխատեսվածից։
Ռուսաստանը Հայաստանի կողմից Եվրամիությանն անդամակցելու գործընթացի քննարկումը դիտարկում է որպես Եվրասիական տնտեսական միությունից ելքի սկիզբ։
Նկատվում է վերաարտահանման ծավալների կտրուկ նվազում, հարկային բեռի մեծացում: Մի շարք կոնկրետ հարկերի գծով՝ ակցիզային հարկի, շրջանառության հարկի, կան օրենքների նախագծեր, որոնք բացասական ուղերձներ են հղում բիզնեսին: Մասնագիտական ծառայությունների մասով շրջանառության հարկն էապես բարձրանում է, մի շարք ծառայություններ էլ տեղափոխվում են ավելացված արժեքի հարկման դաշտ։
«Հայաստանի պետական պարտքը 2024 թվականի հոկտեմբերի վերջի դրությամբ կազմում է 12.6 միլիարդ ԱՄՆ դոլար: Առաջիկա երեք տարիների ընթացքում սրա 30%-ը ենթակա է մարման: Այս պարտքի 48.5%-ը արտարժույթով է:
2025թ. գլխավոր ֆինանսական փաստաթղթի նախագծի քննարկումներն ԱԺ հանձնաժողովներում շարունակվում են։
Հայաստանի պետական պարտքն այս Կառավարությունը հերթական անգամ ավելացրեց՝ այս անգամ վարկ վերցնելով Ասիական զարգացման բանկից։
Փաստացի, մեր երկրի ղեկավարությունը կրկին ցույց է տալիս, որ հույսը դրել է օդում կախված հրաշքների վրա։ Եվ, մինչ իշխանությունը թաքնվում է իր լավատեսության ետևում, ժողովուրդը շարունակում է զգալ իրական սոցիալական ծանրաբեռնվածությունը:
Նրա դիտարկմամբ՝ 2025 թվականի բյուջեի նախագծում արհեստավարժությունն ու պոպուլիզմն առճակատման մեջ են. մի կողմից՝ բյուջեի ուղերձում կարդում ենք պոպուլիստական ցանկություններ, թե Կառավարությունը հավակնում է 7 տոկոսանոց տնտեսական աճի, կամ խթանում է ներդրումները, մյուս կողմից՝ տեսնում ենք ֆինանսների նախարարության ներկայացրած արտաքին և ներքին սպառնալիքները, որոնք խիստ բացասաբար են ազդելու տնտեսության վրա։
«Հայաստանը «Հյուսիս-Հարավ»-ի Սիսիան-Քաջարան ճանապարհահատվածի կառուցման համար 236 մլն եվրոյի վարկ կներգրավի ՎԶԵԲ-ից», «Հայաստանը Վերակառուցման և զարգացման միջազգային բանկից կներգրավի շուրջ 92 մլն եվրոյի վարկ», «100 մլն դոլարի վարկ՝ Կայունացման և զարգացման եվրասիական հիմնադրամից. ԱԺ հանձնաժողովը հավանություն տվեց համաձայնագրին»․ սրանք նոր պարտքային բեռի մասին օրվա գլխագրերն են։
«Բյուջեի մեջ գրված է Հայաստանի տնտեսության ռեցեսիայի մասին, այսինքն՝ սկսվում է մեր տնտեսության աճի անկումը, ինչը, բնականաբար, Ազգային ժողովում այս բյուջեն քննարկող ՔՊ-ականները չեն բարձրաձայնի»,- ասաց Սարգսյանը։
Իշխանության առաջին խոսափողին դուր չեկավ լրագրողի՝ «բյուջեի ճեղքվածք» ձևակերպումը, և նա շեշտեց՝ «բյուջեում ճեղքված չկա, բայց խնդիրն այն է, որ փողը երբեք շատ չի լինում»։
Պետական եկամուտների կոմիտեի կողմից ներկայացված օրենսդրական նախաձեռնությունը միանշանակ բացասաբար է ազդելու Հայաստանում ներդրումային միջավայրի վրա. այդ նախագիծն աբսուրդ է, որովհետև մեզ նման փոքր երկրները հակառակի կարիքն ունեն՝ ներդրումները խթանելու համար, հետևապես՝պատահական չէր, որ նախորդ իշխանությունների օրոք ամեն բան արվել է խախտումը վերացրած տնտեսվարողին քրեական պատասխանատվության չենթարկելու, կալանքի չտանելու համար, ինչը ճիշտ մոտեցում էր։
Փաշինյանն իր պաշտոնավարման 6 տարվա ընթացքում կուտակել է այնքան պարտք, որքան իրեն նախորդած բոլոր ղեկավարները միասին՝ 27 տարվա ընթացքում։
Հայաստանի Հանրապետության և Եվրասիական Զարգացման բանկի միջև ստորագրվել է հերթական վարկային համաձայնագիրը, ըստ որի՝ Բանկի Կայունացման և զարգացման եվրասիական հիմնադրամի միջոցներից Հայաստանին կհատկացվի 100 միլիոն դոլար։
Հունիսի 1-ի դրությամբ, Հայաստանի պետական պարտքը հատել է 12 միլիարդ դոլարի շեմը: 2024 թ. առաջին կիսամյակի արդյունքներով ՀՀ կառավարության ներքին պարտքն առաջին անգամ գերազանցել է արտաքին պարտքը (50,7 %/49,3 %)․ ասվում է ՀՀ ֆինանսների նախարարության հաշվետվության մեջ։ Մասնագետներն այս ցուցանիշները համարում են աճող մարտահրավեր Հայաստանի համար։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը ՀՀ նախկին փոխվարչապետ, Ամերիկյան համալսարանի Բիզնես և տնտեսագիտության քոլեջի դեկան Վաչե Գաբրիելյանն է։
