Դժվար չէ հաշվել, թե ինչքան պիտի վճարվի 1 մլն ուղևորի համար փոխհատուցում տալու պարագայում. Միջին հաշվով՝ 40-45 մլն դոլար։ Այդ գումարը, բնականաբար, փողոցում ընկած չէ, պիտի վճարեն պետական բյուջեից ու քաղաքացիներից գանձվող հարկերից։
Եղբայրություն, հավասարություն և արդարություն․ դեռ իշխանամուտի օրերին ահա այս սկզբունքներն էին քարոզում Նիկոլ Փաշինյանն ու նրա ՔՊ-ական թիմակիցները, իսկ որպես ասվածի ապացույց՝ օրինակ, նախընտրում գործի գնալ հեծանիվով ու մետրոյով։ Այն ժամանակ էլ էր պարզ՝ շոու է՝ մարդկանց ուղեղները լվանալու նպատակով:
Կառավարությունը որոշել է բյուջեի հաշվին հարստացնել բանկերին ու նրանց վերադարձնել վերջին 3 տարիներին անհուսալի ճանաչված մինչև 1 մլն դրամ ժամկետանց վարկերը։ Տպավորություն են ստեղծում, թե իբր դրանով քաղաքացիներին են լավություն անում, բայց իրականում բանկերի պարտքերն են վերադարձնում։ Այդ պարտքերի մեծ մասից բանկերը վաղուց հույսները կտրել էին։ Գիտեին, որ դրանք երբեք էլ չեն վերադարձվելու։ Բայց կառավարությունը որոշել է վերադարձնել։ Պատրաստվում են բյուջեից տասնյակ, եթե ոչ՝ հարյուրավոր միլիոն դոլարներ վճարել բանկերին՝ անհուսալի վարկերի դիմաց։
Պետական բյուջեի գումարները Հայաստանի Կառավարությունը շարունակում է օգտագործել Փաշինյանի աշխատակազմում աշխատողների կյանքն ու կենցաղը բարելավելու նպատակով։
SMS-ներով աշխատելու պրակտիկան հավանաբար շատ է դուր եկել կառավարության ՔՊ-ական վարչախմբին։ Նիկոլ Փաշինյանի հայտնի SMS-ային պաշտոնանկություններից հետո որոշել են հիմա էլ SMS-ային գրոհ կազմակերպել քաղաքացիների վրա։
Կառավարության ապրիլի 11-ի նիստում գործադիրը չզեկուցվող նախագծերից մեկով հավանություն տվեց Պետական եկամուտների կողմիտեի ներկայացրած մի նախագծի, որով պետական բյուջեից 7.3 միլիարդ դրամ կհատկացվի այն առևտրականներին, որոնք այս օրերին պարբերաբար բողոքի ակցիաներ են անում Կառավարության շենքի բակում՝ դժգոհելով շրջանառության հարկի շեմի բարձրացումից։
Միացյալ Նահանգների նախագահն առևտրային պատերազմ է հայտարարել ամբողջ աշխարհին։ Գրեթե բոլոր գործընկեր երկրների հետ համատարած բարձրացնում է ներմուծման մաքսատուրքերը՝ ակնկալելով մի կողմից՝ պաշտպանել ներքին տնտեսությունը, մյուս կողմից՝ լցնել պետական բյուջեն։
Հայաստանում կոռուպցիայի դեմ պայքարն այնքան է անլրջացել, որ արդեն վերածվել է զավեշտի, և տրագիկոմիկ երանգներ է ստանում հատկապես ընտրություններից առաջ: Երևի այդ պատճառով է «մեծարգո վարչապետը» ընտրություններին ընդառաջ արխիվից հանել նախորդ ընտրություններում կիրառված տեխնոլոգիական հնարքների սխեմաներն ու մեխանիզմները, որոնց մեջ ահագին տեղ էին զբաղեցրել նախորդ իշխանության ներկայացուցիչների կոռուպցիոն դրսևորումների բացահայտումների, թալանի վերադարձի խոստումներն ու առասպելները և լիքը նման նախընտրական հետաքրքիր ու գրավիչ բաներ: Այդ ժամանակ «մեծարգոն», «բանտիկով չագուչը» ձեռքին, իրեն դիրքավորել էր՝ որպես կոռուպցիայի դեմ պայքարի մեծ ու անփոխարինելի մասնագետ:
Ահա այսպես են բաշխել պետության ու հարկատուների փողերը։ Այդքանից հետո դեռ համարձակվում են սոցիալական արդարությունից, բյուջեի եկամուտների արդարացի բաշխումից, տնտեսության ներառական աճերից, հասարակ քաղաքացու կյանքի պայմանների բարելավումից խոսել։
Հայաստանում ԱՄՆ դեսպանությունը ֆեյսբուքյան իր էջում «հիանալի նորություն» էր որակել Հայաստանի կառավարության որոշումը, ըստ որի՝ Հայաստանի մի քանի առևտրային բանկեր կառավարության բյուջետային երաշխիքով 50 միլիոն դոլար վարկ են տրամադրելու «Լիդիան» ընկերությանը՝ Ամուլսարի ոսկու հանքի շահագործումը սկսելու համար:
Անցած տարվա պետական բյուջեի կատարումը «բարեհաջող» տապալելուց հետո, իշխանությունների աչքը վախեցել է։ Ֆինանսական տարին դեռ նոր-նոր սկսած, հարկերի գերակատարումներով երբեմնի հպարտացող կառավարությունը, տարեսկզբին հայտարարեց բյուջեն ճշգրտելու ու նվազեցնելու մասին, հատկապես՝ եկամուտների մասով։
Այսօր էլ՝ այն, որ ընկերությունը հայտնվել է հարկադիր կանգառի վիճակում, մեծ ոգևորություն է առաջացրել Ադրբեջանում։ Կոմբինատի գործունեության այս դադարն առիթ է տվել ևս մի անգամ շահարկելու թեման, ինչը տեղի է ունենում, այսպես կոչված՝ «Զանգեզուրի միջանցքի» ու Սյունիքի հետ կապված ադրբեջանական նկրտումների վերջին շրջանում նկատվող ակտիվացումների պայմաններում։
Պետական բյուջենով նախատեսված ծախսերը չեն կարողանում կատարել, ուր մնաց, թե չնախատեսվածները կատարեն։ Առավել ևս, որ բյուջեն լուրջ խնդիրների առաջ է։ Տարին նոր սկսած, արդեն մտածում են այն վերանայելու, կրճատումներ անելու մասին։ Ու այս պայմաններում հանկարծ հիշել են, որ եկամուտների հայտարարագրման շրջանակներում առղջապահության ու կրթության վրա կատարված ծախսերի դիմաց 70 մլրդ դրամ են պատրաստ վերադարձնել քաղաքացիներին։
2025 թվականին սպասվող տնտեսական աճի առումով պատկերն առավել մտահոգիչ է պետական բյուջեի կատարման իրատեսականության առումով։ Բանն այն է, որ կառավարությունը 2025թ. բյուջեն կազմելիս հիմք է ընդունել 5.1% տնտեսական աճի կանխատեսումը, մինչդեռ հաշվի առնելով ներկա իրավիճակը և վերջին ամիսների միտումները, կարելի է ակնկալել, որ փաստացի տնտեսական աճն էապես ցածր է լինելու կանխատեսվածից։
Հայաստանի ու հայ ժողովրդի գլխին բերած սարսափելի աղետները Նիկոլ Փաշինյանն ու իր վարչախումբը շատ հաճախ փորձում է քողարկել կենցաղային խնդիրների տակ։ Պարբերաբար հայտարարում են, թե այսքան ճանապարհ են ասֆալտապատել, այսքան դպրոց ու մանկապարտեզ են կառուցել-վերակառուցել, այսքան ջրագիծ են անցկացրել, գյուղական ճանապարհների լուսավորության հարց են լուծել։
Ֆրանսիայում աշխատաժամանակի կրճատումը հանգեցրեց տնտեսական աճի տեմպի 0,5 տոկոսային կետի կրճատման։ Հայաստանում նվազումն անհամեմատ ավելի մեծ կլինի՝ հաշվի առնելով տնտեսության տեխնիկական հետամնացությունն ու ցածր արտադրողականությունը։
Տարիներ առաջ օտարերկրյա կապիտալը շատ ավելի մեծ վստահություն ուներ ու ակտիվություն էր ցուցաբերում Հայաստանում իրականացվող շինարարության նկատմամբ։ Որպեսզի պատկերացնեք, ասենք, որ 2017թ. առաջին 10 ամիսներին օտարերկրյա ներդրումները շինարարության մեջ անցնում էին 74 մլն դոլարից։ Այս տարի 20-21 անգամով պակաս են։
Նկատվում է վերաարտահանման ծավալների կտրուկ նվազում, հարկային բեռի մեծացում: Մի շարք կոնկրետ հարկերի գծով՝ ակցիզային հարկի, շրջանառության հարկի, կան օրենքների նախագծեր, որոնք բացասական ուղերձներ են հղում բիզնեսին: Մասնագիտական ծառայությունների մասով շրջանառության հարկն էապես բարձրանում է, մի շարք ծառայություններ էլ տեղափոխվում են ավելացված արժեքի հարկման դաշտ։
Սա կոռուպցիայի այն մեթոդն է, որով պետական գումարների ծախսն ու փոշիացումն ամենահեշտն է, չկան մրցույթներ, մրցութային թեկուզ ձևական ընթացակարգեր և ռիսկ, որ մրցույթին մասնակցող որևէ տնտեսվարող կարող է բողոքարկել ու բացահայտել՝ ինչպես է պետության կարիքների բավարարումը հանգեցնում որոշ պաշտոնյաների անձնական կարիքների բավարարմանը։
Նոյեմբերի 26-ին Հայաստանի Փաստաբանների պալատում ձևավորված համակարգող խումբը մամուլի ասուլիս հրավիրեց՝ հանրությանը ներկայացնելով ՀՀ ֆինանսների նախարար Վահե Հովհաննիսյանի կոռուպցիոն ռիսկեր պարունակող մի շարք գործողություններ։
Գրեթե 800.000 մարդ Հայաստանում աղքատ է։ Աղքատ է, որովհետև, ինչքան էլ իշխանությունները խոսեն ներառականության մասին, տնտեսական աճի արդյունքները խիստ անհամաչափ են բաշխվում հասարակության տարբեր խմբերի միջև։
Ավարտվում է այն ոսկե շրջանը, երբ իշխանությունների կամքից անկախ, փողը ջրի նման հոսում էր պետական բյուջե։ Իրենք էլ գլուխ էին գովում, թե գերակատարում են բյուջեի մուտքերը։
Պետական բյուջեն լցնելու համար, վարչարարության անվան տակ, իշխանությունը հարկային տեռոր է իրականացնում։ Չկա տնտեսական քաղաքականություն, տնտեսական մտածողություն, չկա կապ տնտեսության ու հարկային վարչարարության միջև։ Բյուջե լցնելը դարձել է գերնպատակ, ու դա անում են բիզնեսը խեղդելու, կործանելու գնով։ Չեն մտածում, որ այսօր կործանեցին բիզնեսը, վաղը այդ հարկերն էլ չեն կարողանալու հավաքել։ Այսօրվա, պայմանական ասած՝ 1 մլրդ դրամն ամեն գնով հավաքելու դիմաց, կորցնում են վաղվա պոտենցիալ 2 միլիարդը, 5 միլիարդը, 10 միլիարդը։
Նախկին իշխանությունների տնտեսական քաղաքականության մեջ նախկին ընդդիմադիրների ամենասիրելի թեման հենց պետական պարտքն էր, որի քննադատությամբ, այդ թվում՝ այսօրվա իշխանության մաս կազմող նախկին տնտեսագետներն ու ակտիվիստները, հանրային հեղինակություն ու փող էին վաստակում։
Քաղաքացուց պահանջում են շատ վճարել, որպեսզի էլ ավելի շատ կարողանան բավարարել իրենց քմահաճույքները։ Իսկ քաղաքացին, ինչպես սովորաբար լինում է, կշարունակի մնալ ձեռնունայն։ Դրա համար էլ բուն բյուջեին Նիկոլ Փաշինյանն այդպես էլ չանդրադարձավ։ Մեկ այլ պարագայում պոպուլիզմը «խոդ» էր տվել։ Այս անգամ ոչինչ չասաց։ Հայտարարեց, որ ոչինչ չի ասելու բյուջեի մասին, ոչ մի թիվ չի հնչեցնելու։ Թե ինչո՞ւ, պարզ է՝ ասելիք չկա, սպասելիք՝ ևս։ Այս տարվա բյուջեն ձախողել են՝ խնդիրներ ստեղծելով հաջորդ տարվա բյուջեի համար։
Նիկոլ Փաշինյանը, ինչպես և կարելի էր սպասել, այդ ելույթում որևէ խոսք չասաց նաև Արցախի, արցախահայերի իրավունքների պաշտպանության մասին՝ այդ լռությունը հերթական անգամ վաճառելով Ադրբեջանին, որի բարեգթությունից և ոչ թե Հայաստանի պաշտպանունակությունից է կախված «լավ ուտելու» հայեցակարգի իրականացումը։
Հոկտեմբերի 27-ին «Եռաբլուր» պանթեոնում լրագրողների հետ զրույցում ԵԿՄ վարչության նախագահ Սասուն Միքայելյանը հայտարարել է, որ մինչև հիմա անկախ պետություն չենք ունեցել, եղել ենք Ռուսաստանի «ֆորպոստը»:
Իշխանության համար ավարտվում է այն ոսկե շրջանը, երբ ոչինչ չանելով՝ Ռուսաստանի նկատմամբ կիրառված պատժամիջոցների հաշվին, «համաշխարհային մակարդակի» աճեր էին գրանցում ու վերագրում իրենց։ Կարծում էին, թե դրսի դրական շոկերը հավերժ են լինելու ու ոչինչ չանելով՝ հավերժ վայելելու են դրանց արդյունքները։ Ձեռքերը ծալած նստել էին, մատը մատին չէին խփում՝ փոխարենը՝ ստեղծված հնարավորությունները ծառայեցնեին տնտեսության հետագա զարգացումների համար հիմքեր ստեղծելուն։
Ահա այսպիսի «նվեր» է պատրաստել կառավարությունը հաջորդ տարի Հայաստանի այն հարյուր-հազարավոր հպարտ քաղաքացիների համար, ովքեր հավատացել էին այս մարդկանց լավ ապրելու, պայծառ ապագայի վերաբերյալ խոստումներին ու բերել իշխանության։
Ազատության հրապարակում օրերս տեղի ունեցած «Սիմֆոնիկ Երևան» խորագրով համերգային ծրագրի համար Երևանի քաղաքապետարանը բյուջեից ծախսել է 58 միլիոն 840 000 դրամ։ Ծրագրի շրջանակում հանդես էր եկել Հայաստանի պետական սիմֆոնիկ նվագախումբը՝ գեղարվեստական ղեկավար և գլխավոր դիրիժոր Սերգեյ Սմբատյանի ղեկավարությամբ:
