#Պետական բյուջե

Սա կոռուպցիայի այն մեթոդն է, որով պետական գումարների ծախսն ու փոշիացումն ամենահեշտն է, չկան մրցույթներ, մրցութային թեկուզ ձևական ընթացակարգեր և ռիսկ, որ մրցույթին մասնակցող որևէ տնտեսվարող կարող է բողոքարկել ու բացահայտել՝ ինչպես է պետության կարիքների բավարարումը հանգեցնում որոշ պաշտոնյաների անձնական կարիքների բավարարմանը։

Նոյեմբերի 26-ին Հայաստանի Փաստաբանների պալատում ձևավորված համակարգող խումբը մամուլի ասուլիս հրավիրեց՝ հանրությանը ներկայացնելով ՀՀ ֆինանսների նախարար Վահե Հովհաննիսյանի կոռուպցիոն ռիսկեր պարունակող մի շարք գործողություններ։

Գրեթե 800.000 մարդ Հայաստանում աղքատ է։ Աղքատ է, որովհետև, ինչքան էլ իշխանությունները խոսեն ներառականության մասին, տնտեսական աճի արդյունքները խիստ անհամաչափ են բաշխվում հասարակության տարբեր խմբերի միջև։

Ավարտվում է այն ոսկե շրջանը, երբ իշխանությունների կամքից անկախ, փողը ջրի նման հոսում էր պետական բյուջե։ Իրենք էլ գլուխ էին գովում, թե գերակատարում են բյուջեի մուտքերը։

Պետական բյուջեն լցնելու համար, վարչարարության անվան տակ, իշխանությունը հարկային տեռոր է իրականացնում։ Չկա տնտեսական քաղաքականություն, տնտեսական մտածողություն, չկա կապ տնտեսության ու հարկային վարչարարության միջև։ Բյուջե լցնելը դարձել է գերնպատակ, ու դա անում են բիզնեսը խեղդելու, կործանելու գնով։ Չեն մտածում, որ այսօր կործանեցին բիզնեսը, վաղը այդ հարկերն էլ չեն կարողանալու հավաքել։ Այսօրվա, պայմանական ասած՝ 1 մլրդ դրամն ամեն գնով հավաքելու դիմաց, կորցնում են վաղվա պոտենցիալ 2 միլիարդը, 5 միլիարդը, 10 միլիարդը։  

Նախկին իշխանությունների տնտեսական քաղաքականության մեջ նախկին ընդդիմադիրների ամենասիրելի թեման հենց պետական պարտքն էր, որի քննադատությամբ, այդ թվում՝ այսօրվա իշխանության մաս կազմող նախկին տնտեսագետներն ու ակտիվիստները, հանրային հեղինակություն ու փող էին վաստակում։

Քաղաքացուց պահանջում են շատ վճարել, որպեսզի էլ ավելի շատ կարողանան բավարարել իրենց քմահաճույքները։ Իսկ քաղաքացին, ինչպես սովորաբար լինում է, կշարունակի մնալ ձեռնունայն։ Դրա համար էլ բուն բյուջեին Նիկոլ Փաշինյանն այդպես էլ չանդրադարձավ։ Մեկ այլ պարագայում պոպուլիզմը «խոդ» էր տվել։ Այս անգամ ոչինչ չասաց։ Հայտարարեց, որ ոչինչ չի ասելու բյուջեի մասին, ոչ մի թիվ չի հնչեցնելու։ Թե ինչո՞ւ, պարզ է՝ ասելիք չկա, սպասելիք՝ ևս։ Այս տարվա բյուջեն ձախողել են՝ խնդիրներ ստեղծելով հաջորդ տարվա բյուջեի համար։

Նիկոլ Փաշինյանը, ինչպես և կարելի էր սպասել, այդ ելույթում որևէ խոսք չասաց նաև Արցախի, արցախահայերի իրավունքների պաշտպանության մասին՝ այդ լռությունը հերթական անգամ վաճառելով Ադրբեջանին, որի բարեգթությունից և ոչ թե Հայաստանի պաշտպանունակությունից է կախված «լավ ուտելու» հայեցակարգի իրականացումը։

Հոկտեմբերի 27-ին «Եռաբլուր» պանթեոնում լրագրողների հետ զրույցում ԵԿՄ վարչության նախագահ Սասուն Միքայելյանը հայտարարել է, որ մինչև հիմա անկախ պետություն չենք ունեցել, եղել ենք Ռուսաստանի «ֆորպոստը»:

Իշխանության համար ավարտվում է այն ոսկե շրջանը, երբ ոչինչ չանելով՝ Ռուսաստանի նկատմամբ կիրառված պատժամիջոցների հաշվին, «համաշխարհային մակարդակի» աճեր էին գրանցում ու վերագրում իրենց։ Կարծում էին, թե դրսի դրական շոկերը հավերժ են լինելու ու ոչինչ չանելով՝ հավերժ վայելելու են դրանց արդյունքները։ Ձեռքերը ծալած նստել էին, մատը մատին չէին խփում՝ փոխարենը՝ ստեղծված հնարավորությունները ծառայեցնեին տնտեսության հետագա զարգացումների համար հիմքեր ստեղծելուն։

Ահա այսպիսի «նվեր» է պատրաստել կառավարությունը հաջորդ տարի Հայաստանի այն հարյուր-հազարավոր հպարտ քաղաքացիների համար, ովքեր հավատացել էին այս մարդկանց լավ ապրելու, պայծառ ապագայի վերաբերյալ խոստումներին ու բերել իշխանության։  

Ազատության հրապարակում օրերս տեղի ունեցած «Սիմֆոնիկ Երևան» խորագրով համերգային ծրագրի համար Երևանի քաղաքապետարանը բյուջեից ծախսել է 58 միլիոն 840 000 դրամ։ Ծրագրի շրջանակում հանդես էր եկել Հայաստանի պետական սիմֆոնիկ նվագախումբը՝ գեղարվեստական ղեկավար և գլխավոր դիրիժոր Սերգեյ Սմբատյանի ղեկավարությամբ:

2018թ. ապրիլ-մայիսյան արհավիրքից, ավելի ստույգ՝ Նիկոլ Փաշինյանի ու նրա թիմի իշխանազավթումից հետո մայիսի 26-ին երևի անձրև էր եկել: Դե, երևի էլի նախկիններն էին անձրևը բերել:

Տաքսիների վրա հարկային բեռ դնելով՝ կառավարությունը փորձում է ավելացնել այս ոլորտից գանձվող հարկերը։ Սա նոր ֆինանսական ծանրություն է, որն ինչ-որ մեկը պետք է վճարի։

Օրերս Էկոնոմիկայի նախարարությունը նարդի է գնել։ Գնումն արվել է մեկ անձից գնման ընթացակարգով և արժեցել է 126.000 դրամ։ Ըստ պետգնումների էլեկտրոնային համակարգի՝ մատակարարը 2017 թվականից պետական գրանցում ստացած և Կարեն Հարությունյանին պատկանող «Հենդլ» ընկերությունն է, որը շուկայում ներկայացնում է ձեռագործ նարդիների, շախմատների լայն տեսականի։

Պետական եկամուտների կոմիտեի կողմից ներկայացված օրենսդրական նախաձեռնությունը միանշանակ բացասաբար է ազդելու Հայաստանում ներդրումային միջավայրի վրա. այդ նախագիծն աբսուրդ է, որովհետև մեզ նման փոքր երկրները հակառակի կարիքն ունեն՝ ներդրումները խթանելու համար, հետևապես՝պատահական չէր, որ նախորդ իշխանությունների օրոք ամեն բան արվել է խախտումը վերացրած տնտեսվարողին քրեական պատասխանատվության չենթարկելու, կալանքի չտանելու համար, ինչը ճիշտ մոտեցում էր։

Խոսքն ավելի քան 2,3 մլրդ դոլարի մասին է։ Այդ գումարները վճարել են քաղաքացիներն իրենց աշխատավարձերից ու պետությունը՝ պետական բյուջեն։ Դրանք դուրս են եկել տնտեսությունից ու կուտակային կենսաթոշակային համակարգի միջոցով հավաքվել կենսաթոշակային ֆոնդերում։

Կառավարության պահուստային ֆոնդից Ազգային անվտանգության ծառայությանը հերթական անգամ հատկացվել է խոշոր գումար. այս անգամ այն կազմում է 409 միլիոն 639 հազար դրամ։

Արդեն սովորական է դարձել, որ Հայաստանի ՔՊ-ական իշխանությունների ներկայացուցիչները սպորտային խոշորագույն մրցաշարերի ժամանակ հանկարծ հարկատուների հաշվին «աշխատանքային» այց են ունենում դեպի այդ միջոցառումը հյուրընկալող երկիր: Դա հատկապես տեղի է ունենում ֆուտբոլային խոշոր մրցաշարերի կամ նշանակալից խաղերի ժամանակ:

Պետական եկամուտների կոմիտեի (ՊԵԿ) նախագահ Ռուստամ Բադասյանը բավականին հաջող ձևով հիմնավորում է, որ հարկահավաքության հույժ կարևոր գործը բավականին լավ իրականացնում է իր նախկին գործընկեր, իսկ այժմ՝ Քննչական կոմիտեի (ՔԿ) նախագահ Արգիշտի Քյարամյանի միջոցով:

Այն, ինչ արել է այս իշխանությունը ու դեռ փորձում է անել, արդարացում չունի։ Ամբողջությամբ ձախողել են պետական կառավարումը։ Վեց տարի երկիրը պահել են ստի ու կեղծիքի մեջ։

Նիկոլ Փաշինյանի մասնակցությամբ վերջերս կառավարությունում կայացած մի խորհրդակցության ժամանակ էկոնոմիկայի նախարարությանը հանձնարարվեց ներկայացնել առաջարկություններ տնտեսական աճի հետագա առաջմղման համար։ Նման հանձնարարություններ սովորաբար տրվում են այն դեպքում, երբ տնտեսական աճը ցածր է լինում։ Այնինչ՝ արձանագրվող տնտեսական աճը Հայաստանում այնքան բարձր է, որ թվում է՝ այլևս բարձրացնելու տեղ չկա։

Այլ կերպ, համակարգ մտնող ջրի մեծ մասը կորում է։ Ո՞ւր է գնում, ի՞նչ է լինում։

«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը «Դի-ԷՍ-ԷՅ Խորհրդատվական խումբ» ընկերության գլխավոր տնօրեն, Պետական եկամուտների կոմիտեի (ՊԵԿ) նախկին ղեկավար Դավիթ Անանյանն է:

ՀՀ ֆինանսների նախարար Վահե Հովհաննիսյանը, ԱԺ մշտական հանձնաժողովների համատեղ նիստում ներկայացնելով «ՀՀ 2024 թվականի պետական բյուջեի մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը, օրերս նշեց՝ 2024 թվականին կապիտալ ծախսերը կկազմեն 695 մլրդ դրամ, ՀՆԱ-ում հասնում են 6,6 տոկոսի. 2023 թվականի նկատմամբ այն աճում է 0,7 տոկոսային կետով:

Նախկիններին ոստիկանապետություն ստեղծելու մեջ մեղադրող Նիկոլ Փաշինյանը վարչապետ դառնալուց հետո շարունակում է ավելացնել ոստիկանների թիվը, դրան զուգահեռ՝ ավելացնելով նաև ոստիկանապետության պահպանման համար հատկացվող միլիոնները։

Այսպես շարունակվելու դեպքում, տարեվերջին թերակատարումը շատ ավելի մեծ կարող է լինել։ Հատկապես, եթե հաշվի առնենք, որ այս իրավիճակին բախվել ենք առաջին կիսամյակի գրեթե 50 մլրդ դրամ գերակատարումից հետո, ընդամենը 3 ամսվա ընթացքում։ Այնինչ տարեվերջին դեռ 3 ամիս էլ կա, ու բյուջեի հարկային եկամուտների հետ կապված խնդիրներն այդ ընթացքում կարող են ավելի սրվել։

168.TV-ի եթերում Հանրային ֆինանսների կառավարման միջազգային փորձագետ, ՀՀ Ֆինանսների նախկին նախարար Վարդան Արամյանը, որն այդ պաշտոնը զբաղեցրել է 3-րդ նախագահ Սերժ Սարգսյանի պաշտոնավարման վերջին երկու տարում, Փաշինյանի ղեկավարած կառավարության և Սերժ Սարգսյանի իշխանության օրոք հաստատված բյուջեները համեմատելուց հետո արձանագրեց՝ Փաշինյանի կառավարության կազմած բյուջեն ամեն տարի դառնում է էլ ավելի պոպուլիստական։

Կառավարության ուղիղ եթերով հեռարձակվող նիստերի մեծ մասը սեփական փիառի համար օգտագործող, ասֆալտած փողոցների հասցեները հատ-հատ կարդացող Նիկոլ Փաշինյանը, սակայն, երբեք չի խոսում այն աղետների մասին, որին արժանացել են, մասնավորապես, Ջերմուկ քաղաքի բնակիչները՝ իր պաշտոնավարման օրոք։

«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը «Դի-ԷՍ-ԷՅ Խորհրդատվական խումբ» ընկերության գլխավոր տնօրեն, Պետական եկամուտների կոմիտեի նախկին ղեկավար Դավիթ Անանյանն է: