Իրանի դեմ Իսրայելի սանձազերծած պատերազմական գործողության դադարեցումից հետո թեման հայ հանրության շրջանում զգալիորեն մարել է, ինչը, թերևս, հասկանալի է, առավել ևս, որ Հայաստանի ներքին կյանքում ավելի մեծ թափով է բորբոքվել Հայ Առաքելական եկեղեցու (ՀԱԵ) բարձրաստիճան հոգևորականության դեմ քաղաքական իշխանության գործողությունը:
Այս պատերազմում Իսրայելին հասցված վնասի ճշգրիտ չափը անհայտ է, քանի որ իսրայելական իշխանությունները զգալի ջանքեր գործադրեցին իրական կորուստները թաքցնելու համար: Այնուամենայնիվ, առկա տվյալները վկայում են Թել Ավիվում, Հայֆայի նավահանգստում և նավթավերամշակման գործարաններում զգալի ավերածությունների մասին: Նրանց օդանավակայանը նույնպես փակվել է մարտերի ընթացքում, ինչը լուրջ տնտեսական վնաս է պատճառել:
168.am-ի հետ զրույցում ռուս վերլուծաբան Վլադիմիր Եվսեևն ասաց, որ Իրանի ու Իսրայելի միջև ավարտվեց 12-օրյա հրթիռային պատերազմը, սակայն սա հակամարտության վերջը չէ։ Ըստ նրա, այս հերթական բռնկումը ցույց տվեց, որ ներկայիս աշխարհակարգը կամ անցնող աշխարհակարգի իրավական կարգավորումները չեն գործում, երկրները դրանք հեշտորեն խախտում են, ինչպես արեց ԱՄՆ-ը՝ թիրախավորելով Իրանի միջուկային օբյեկտները։
168TV-ի «Դիպլոմատ» հաղորդման ընթացքում հայտնի արևելագետ, քաղաքագետ, իրանագետ Կարինե Գևորգյանը և Սթենֆորդի համալսարանի քաղաքագիտության դոկտոր Արթուր Խաչիկյանն անդրադարձան գլոբալ զարգացումներին Մերձավոր Արևելքում Իրան-Իսրայել 12-օրյա պատերազմի համատեքստում:
Իրան-Իսրայել հակամարտության 12-րդ օրն Իսրայելը համաձայնել է Իրանի հետ երկկողմ հրադադարի ԱՄՆ առաջարկին: Ավելի վաղ ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը հայտարարել էր Իրանի և Իսրայելի միջև հրադադարի շուրջ համաձայնության մասին:
Այստեղից էլ պատերազմներ և խաղեր՝ ընդդեմ «փոքր» երկրների «խելացի» ուժ համարվող գաղափարակիր էլիտաների և ժողուրդների, որոնք համառորեն ՏԵՐ են և ՀԱՎԱՏՈՒՄ են իրենք ինքնությանը՝ հայրենիք ու պետություն ունենալու իրավունքին:
«Դատարկ տեղում խոսել ձեռքբերումների ու պատմականության մասին, քարոզչություն է։ Իրականում ոչ մի նորմալ բանակցային գործընթաց չկա, առարկա չկա բանակցելու, ուղղակի ցանկություն կա՝ մի կերպ հասնելու Թուրքիա, ցույց տալու, որ մենք պատրաստ ենք այս կողմ գնալ։ Ի դեպ, երբ Փաշինյանը գնացել էր Էրդողանի երդմնակալությանը, նույնիսկ ընդունելության չարժանացավ»,- հավելեց նա։
Նիկոլ Փաշինյանը Թուրքիա է մեկնել՝ հանդիպելու Էրդողանի հետ. ինչո՞ւ հենց հիմա, արդյո՞ք հայկական կողմն ունի օրակարգ, թե՞ Փաշինյանը գնացել է սպասարկելու թուրքական օրակարգը, որը վաղուց սահմանվել է:
Նիկոլ Փաշինյանը Թուրքիայում է․ Ստամբուլի միջազգային օդանավակայանում նրան դիմավորել է Թուրքիայի արտաքին գործերի նախարարի տեղակալ Բերրիս Էքինջին։ Այսօր Ստամբուլում նախատեսված է Էրդողան-Փաշինյան հանդիպում։ Նախօրեին անդրադառնալով Թուրքիա կատարելիք այցին՝ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարել է, որ այցի օրակարգի վերաբերյալ կլինի համատեղ հայտարարություն։
5-րդ օրն է, ինչ Հայաստանի անմիջական հարևանությամբ շարունակվում է Իրան-Իսրայել ոչ կոնտակտային պատերազմը։
«Թրամփը գրառմամբ ուղղակիորեն սպառնում է Իրանին՝ ասելով՝ Թեհրանը պետք է տարհանվի, այսինքն՝ բաց տեքստով ասում է, որ ԱՄՆ-ը մտնելու է պատերազմի մեջ: Ավելին, իրանական և իսրայելական մամուլը տեղեկատվություն հրապարակեց, որ ամերիկյան և բրիտանական ռազմանավերը և ռազմական ինքնաթիռներն ընդհուպ մոտենում են իրանական սահմանին: Սա է արևմտյան դեմոկրատիան»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց նա՝ շեշտելով, որ «արևմտյան դեմոկրատիա» գործիքով փորձելու են Իրանում իշխանափոխություն իրականացնել:
168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդաշարի հյուրն է Իրանի խորհրդարանի նախկին պատգամավոր Ռոբերտ Բեգլարյանը։
«Ամերիկացիները հմուտ ստախոսներ են»,-այս մասին այսօր հրավիրած մամուլի ասուլիսում հայտարարեց ՀՀ-ում ԻԻՀ դեսպան Մեհդի Սոբհանին, անդրադառնալով ՀՀ-ում ԱՄՆ դեսպանատան տարածած հաղորդագրությանը։
«Չունենք տվյալներ ու թիվ, որ Իրանից Հայաստան իրանցիներ են ժամանել»,- այս մասին այսօր մամուլի ասուլիսի ընթացքում ասաց ՀՀ-ում ԻԻՀ արտակարգ և լիազոր դեսպան Մեհդի Սոբհանին։
«ԱՄՆ նախագահը կարծես սատկած ձի վարելու ընթացքի մեջ է»,- այս մասին այսօր հրավիրած մամուլի ասուլիսում հայտարարեց ՀՀ-ում ԻԻՀ դեսպան Մեհդի Սոբհանին՝ անդրադառնալով ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի սպառնալիքին՝ տարհանել Թեհրանը, թուրք-ադրբեջանական հնարավոր մասնակցությանն Իրանի դեմ պատերազմին, ինչպես նաև Սյունիքի շուրջ հնարավոր զարգացումներին։
Թուրքական բանակի նախկին գնդապետը պատմել է, որ ՆԱՏՕ-ն և ԱՄՆ-ը ակտիվորեն օգնում են Իսրայելին: Այս մասին գրում են ադրբեջանական տելեգրամ ալիքները:
«Այս գործողությունների առաջին օրերը մեզ համար ինչ-որ չափով անակնկալ էին, սակայն դրանից հետո Իրանը փորձեց համարժեք պատասխան տալ Իսրայելին, կարողացավ իր պաշտպանական և հարձակման համակարգը կարգի բերել։ Ինչ մակարդակով Իսրայելը հարձակվում է Իրանի վրա, նույն մակարդակով Իրանը պատասխանում է։ Իսրայելը հարձակվեց Իրանի միջուկային օբյեկտների վրա, և դրա համար Իրանն էլ նույն ոճով հարձակում կատարեց, կրկնում եմ՝ Իրանը հարկադրված պատերազմի մեջ է»։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրն APRI-Հայաստան գիտահետազոտական կենտրոնի փորձագետ, պատմական գիտությունների թեկնածու, միջազգայնագետ, իսրայելագետ Սերգեյ Մելքոնյանն է։
«Իրանի համար փրկությունը միջուկային զենք ունենալն է. չունեցավ, այս պատերազմը շարունակվելու է, որին զուգահեռ՝ կա վտանգ Իրանը ներսից պայթեցնելու։ Կարծում եմ՝ առաջին հարվածը կհասցվի Իրանի Ատրպատականին, ինչն արդեն լրջագույն խնդիր է ստեղծելու մեզ համար, քանի որ այդ տարածքը Հայաստանի հետ սահմանակից է»,- ասաց Բալասանյանը։
«Վերելք» տեղեկատվական-վերլուծական կենտրոնի քաղաքական մեկնաբան Հայկ Խալաթյանն այն կարծիքին է, որ Իրան-Իսրայել պատերազմի պայմաններում շատ բարդ է Իրանի վիճակը, որովհետև Իսրայելն ունի շատ երկրների աջակցությունը, որոնք փաստացի մասնակից են կոնֆլիկտի, իսկ Իրանը փաստացի միայնակ է այս պատերազմում:
Իսրայելում՝ Երուսաղեմի հայ համայնքում իրավիճակն այս պահին հանգիստ է, Իրան-Իսրայել ռազմական գործողությունների էպիկենտրոնում այլ քաղաքներ են։ Այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց Հայ դատի Երուսաղեմի հանձնախմբի ատենապետ Հակոբ Սևանը։
Արդեն 4-րդ օրն է՝ Իրանն ու Իսրայելը պատերազմական գործողությունների մեջ են, երկուստեք կան հսկայական ավերածություններ, մարդկային զոհեր, սակայն ռազմական այս գործողության ավարտը դեռևս չի երևում։
«Ձեր իշխանությունն ընդհանրապես հասկանո՞ւմ է՝ պետությունն ինչ է, այո՞, թե՞ ոչ: Եթե ավելի մանրանանք և խորանանք ներքին հարցերին, ձեր բարոյականության չափանիշների մեջ եթե խորանանք, ապա այնտեղ այնքա՜ն հարցեր կան՝ այո, թե ոչ-ի պատասխաններ ստանալու: Այդ իրենք պետք է մեր հարցերին պատասխանեն, ոչ թե ինքը տանը նստած՝ հարցեր տա, մի հատ էլ ասի՝ հարցիս պատասխանեք: Դու ո՞վ ես, որ հարց տաս, դու հլա մի հատ էս ժողովրդի հարցերին պատասխանի, որ խաբել ես 7 տարի»,- ասաց նա:
«Ուշադրություն դարձնենք, որ Իսրայելը մեծացրել է հարվածների աշխարհագրությունը, իսկ Իրանը զգուշացրել է ԱՄՆ-ին ու Ֆրանսիային, Մեծ Բրիտանիային, որ Իսրայելին աջակցության դեպքում թիրախավորելու է Մերձավոր Արևելքում այդ երկրների ռազմական օբյեկտները, Իրանը սպառնում է նաև միջուկային փորձարկում իրականացնել, Հորմուզի նեղուցը գուցե փակվի, այդ մասին ևս խոսվում է, սա լայնամասշտաբ ու բավականին ծանր բախում է, որը դեռ կշարունակի լուրջ հետևանքներ ունենալ»,- ասաց վերլուծաբանը։
Քաղաքագետ Դավիթ Հարությունովն այս պատերազմում տարածաշրջանային այլ դերակատարների ներգրավվածության մասին 168․am-ի հարցադրումներին ի պատասխան՝ նկատեց, որ Իրանը մինչ այս արդեն իսկ չեզոքացրել էր Իրանի այն դաշնակիցներին, որոնք պոտենցիալ ունեին ներգրավվելու։
Ռուս արևելագետ Ստանիսլավ Տարասովը 168.am-ի հետ զրույցում ասաց, որ Իսրայելը կարողացավ Թրամփի նկատմամբ ճնշումներով և ժամեր առաջ Իրանին հասցված հարվածներով տապալել Իրանի ու ԱՄՆ-ի միջև սկսված բանակցային գործընթացը, որը պետք է շարունակվեր կիրակի օրը Մասկատում։ Նրա խոսքով, արդեն ակնհայտ է, որ իրավիճակը գտնվում է լայնածաված ռեգիոնալ պատերազմի շեմին, և Իրանի, Իսրայելի հետագա գործողություններից շատ բան է կախված լինելու։
Իսրայելն աննախադեպ հարվածներ է հասցրել Իրանին՝ թիրախավորելով նրա միջուկային ծրագիրը և բարձրաստիճան զինվորականներին․ Իրանի պետական լրատվամիջոցները հաղորդում են՝ զոհվածների թվում են բարձրաստիճան զինվորականներ և միջուկային գիտնականներ։ Ի դեպ, ԱՄՆ պետքարտուղար Մարկո Ռուբիոն տեղեկացրել է՝ ԱՄՆ-ի կողմից հարվածներին որևէ ներգրավվածություն կամ օգնություն չի եղել։
Լաչինում օդանավակայանի բացումը Հայաստանում արժանացավ մեծ ուշադրության, առավել ևս, որ ուղեկցվեց Ադրբեջանի, Թուրքիայի և Պակիստանի եռակողմ գագաթնաժողովով:
Բանակցություններից հետո Թուրքիայի ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Օնջյու Քեչելին հայտարարել է, որ շուրջ 1 ժամ տևած բանակցությունները բացասական արդյունքով չեն ավարտվել։
Պետք չէ ժողովրդին մեղադրել, քանի որ այն ղեկավարվող է։ Եթե ժողովրդի մեջ դրսևորվում են հոռի երևույթներ, թերություններ, վախ, անտարբերություն, մեղավորը ղեկավար ուժն է։ Խոսքը միայն իշխող ուժի մասին չէ։
