ԱՄՆ Սթենֆորդի համալսարանի քաղաքագիտության դոկտոր Արթուր Խաչիկյանը Եվրոպական խորհրդարանում Նիկոլ Փաշինյանի ելույթը որակում է իբրև Հայաստանում Թուրքիայի և Արևմուտքի դեսպանի ելույթ:
«Հասարակությունը չի կարող մեղավոր լինել. մեղավորը մենք ենք»,- «Հայաստանը՝ իբրև մեծ «անկլավ»» թեմայով պանելային քննարկման ժամանակ անդրադառնալով հանրային գործընթացների անհրաժեշտության մասին դիտարկումներին՝ նշեց «Պատիվ ունեմ» խմբակցության ղեկավար Հայկ Մամիջանյանը:
Հրանտ Մելիք-Շահնազարյանն այս ամենի պատճառը համարում է միավորվելու և պատասխանատվություն ստանձնելու պրոցեսի բացակայությունը, որի փոխարեն՝ անընդհատ սպասել ենք փրկիչների։
«Տարածաշրջանային լարումների ու աշխարհաքաղաքական առկա իրավիճակում Հայաստանի ներկա իշխանությունների կողմից վատից վատագույնի հասցված իրավիճակը, կարծում եմ, հնարավոր կլիներ մի փոքր մեղմել՝ ճիշտ դիվանագիտության միջոցով»,- «Հայկական օրակարգ»-ի նախաձեռնած քննարկման ժամանակ ասաց ՀՀ Արտակարգ և լիազոր դեսպան Վահագն Մելիքյանը: Այդուհանդերձ, նա արձանագրեց, որ այս պահին Հայաստանն այդ հնարավորությունը չունի, իսկ լծակ ունեցողները հակառակ մոտեցում են ցուցաբերում:
ՀՀԿ ԳՄ անդամ Արտակ Զաքարյանն այսօր լրագրողների հետ հանդիպմանն անդրադարձավ Հայաստանի Հանրապետության անվտանգային ահագնացող մարտահրավերներին և, ի թիվս այլ հարցերի՝ կարևորեց ներքին համերաշխության անհրաժեշտությունը:
Քաղբանտարկյալ Արմեն Աշոտյանը կալանավայրից գրած իր վերջին հոդվածներում հանդես է եկել Արցախի հարցի, Արցախի հետագա ճակատագրի, արցախյան հիմնախնդրի էջը որևէ պարագայում փակված չհամարելուն ուղղված առարկայական առաջարկներով՝ հիմնված «պետություն՝ առանց տարածքի» մոդելի վրա: Աշոտյանն իր առաջարկը և դրանից բխող բազմաթիվ պահանջվող քայլերը հիմնավորել է փաստարկների կուռ համակարգով, որոնք կարող են և պետք է դառնան հանրային-քաղաքական օրակարգի, քննարկումների առարկա, հատկապես, որ մինչ այս պահը ինստիտուցիոնալ կոչվող ընդդիմությունն Աշոտյանի ներկայացրածին անգամ փոքր-ինչ համադրելի որևէ առաջարկ չի կատարել:
Այս տարվա օգոստոսի 5-ին Նիկոլ Փաշինյանի որոշմամբ Քրեակատարողական ծառայության (ՔԿԾ) պետ Սերգեյ Ատոմյանն ազատվեց զբաղեցրած պաշտոնից։ Այս որոշումը անակնկալ եղավ ինչպես հենց իր՝ Սերգեյ Ատոմյանի, այնպես էլ՝ ՔԿԾ ծառայողների և «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության քաղաքական թիմի գերակշիռ մասի համար։ Ատոմյանը համարվում էր Նիկոլ Փաշինյանի «լյուբիմչիկներից», և հենց այդ պատճառով էր նրան ներվում ամեն ինչ, ներառյալ՝ ՔԿԾ-ում տիրող տոտալ բարդակը:
Եվրոպական խորհրդարանում Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարությունն անհասկանալի է, երբ նա կարծես խոսում է ՀՀ-ի և Ադրբեջանի փոխարեն: Եթե ինքը պատրաստ է, իր խոսքերով, 1991 թվականի սահմանների գծից զորքերը հետ քաշել, ապա ոչ մի տեղ չենք տեսել, որ Ադրբեջանը նման ցանկություն հայտնի, որ պատրաստ է նման գործողությունների: Եվ քանի որ ընդհանրական է նշել, չենք կարող ասել, որ այդ հայտարարությունը վերաբերում է միայն Տավուշին, Երասխին և այլն:
Փաշինյանի ստրասբուրգյան ելույթն իր նպատակներին հասնելու համար փայլուն էր. դժվար էր ավելի շռնդալից կերպով տրորել սեփական ժողովրդի շահերը, անցնել զոհերի շիրիմների վրայով, գեոպոլիտիկ վտանգավոր շպագատներ նստել և արյուն տենչող ժամանակակից քաոսում զոհասեղանին կրկին դնել հայի կյանքն ու պատիվը:
Արցախում կատարվածը լայն իմաստով ձեռնտու էր բոլոր աշխարհաքաղաքական խաղացողներին՝ սկսած Ռուսաստանից ու հավաքական Արևմուտքից, մինչև Թուրքիա ու Իրան: Իրավիճակի ողբերգականությունը, սակայն, հայկական շահի դեմ աշխարհաքաղաքական կոնսենսուսը չէ, դա մեծ հաշվով կարող է պատահել ցանկացած ժողովրդի հետ:
Փաստորեն Նիկոլ Փաշինյանը մեկ ժողովրդավարությունը համարել է Ադրբեջանի համար թիրախ պատերազմ սկսելու, մեկ նշել, որ, օրինակ, 44-օրյա պատերազմը որևէ կապ չուներ ՀՀ-ի ժողովրդավար լինելու հետ, և դրանում, այսպես ասած, նախկիններից ստացած ժառանգությունն էր մեղավոր, և մեկ էլ նորից շարունակում է համոզել, որ ժողովրդավարությունն անվտանգության կարևոր երաշխիք է:
«Կապիտուլյանտն իր ամեն մի ելույթով ու գործունեությամբ ավելի ցինիկաբար է հանդես գալիս և ցինիզմի նորանոր գագաթներ է նվաճում։ Ինչ է նշանակում կանգնել ու մեղադրել ուրիշներին՝ միայնակ թողնելու մեջ։ Սա ասում է մի մարդ, որն Արցախը միայնակ է թողել։ Նիկոլ Փաշինյանը բողոքում է դաշնակիցներից, որ իրեն մենակ են թողել։ Ալամ աշխարհն իրավունք ունի դաշնակիցներից, միջազգային հանրությունից բողոքելու, բայց ոչ Նիկոլ Փաշինյանը»,- դատարանի բակում լրագրողների հետ զրույցում ասաց Էդուարդ Շարմազանովը։
Հոկտեմբերի 14-ին լրագրողների հետ զրույցում Սամվել Բաբայանն ասել էր, որ Արցախի նախագահ Արայիկ Հարությունյանն է իրեն ժամանակին հնարավորություն տվել բանակցել Բաքվի հետ: «Արցախի Հանրապետության սահմանադրությամբ ԱՀ նախագահն արտաքին քաղաքականության միակ վարողն է, որն ինձ տվել է այդ հնարավորությունը, որ ես բանակցեմ: Եվ դրա մասին պառլամենտում իմ ելույթի ժամանակ, երբ նստած էին ձեր ասած մարդիկ, ես մատնանշել […]
Փաշինյանը, Պուտինին «նեղացած հարս» անվանելով`գեղջկական շուստրիությամբ փորձում է սիրաշահել, մեղմ ասած` քծնել ադրբեջանական լոբբիստական խմբերի հետ համագործակցող Շառն Միշելին, որին օրեր անց նա հանդիպելու է Բրյուսելում:
Հայաստանի իշխանությունները մեկ անգամ չէ, որ հավաստիացրել են, թե հայ-թուրքական հարաբերությունները կարգավորելու շուրջ Թուրքիայի հետ բանակցում են առանց նախապայմանների։ Թե ի՞նչ են հասկանում՝ առանց նախապայմանների բանակցել ասելով, թողնենք իրենց։ Փաստն այն է, որ Թուրքիայի իշխանություններն այդ բանակցությունները լրիվ այլ տրամաբանության մեջ են պատկերացնում ու միշտ էլ իրենց պահանջներն են ներկայացրել՝ Հայաստանի հետ հարաբերություններ հաստատելու, առավել ևս՝ սահմանները բացելու համար։
Այսպես շարունակվելու դեպքում, տարեվերջին թերակատարումը շատ ավելի մեծ կարող է լինել։ Հատկապես, եթե հաշվի առնենք, որ այս իրավիճակին բախվել ենք առաջին կիսամյակի գրեթե 50 մլրդ դրամ գերակատարումից հետո, ընդամենը 3 ամսվա ընթացքում։ Այնինչ տարեվերջին դեռ 3 ամիս էլ կա, ու բյուջեի հարկային եկամուտների հետ կապված խնդիրներն այդ ընթացքում կարող են ավելի սրվել։
Օրերս Տիգրան Ավինյանի երդմնակալությունն էր. նա պաշտոնը ստանձնեց՝ չհաղթահարելով անհրաժեշտ 50 տոկոսի շեմը։ Առհասարակ այս ընտրություններին մասնակցությունն էլ բավականին ցածր էր. 28.5 տոկոս:
Հայտնի է, որ այս ընթացքում տարբեր երկրներից արցախցիներին միլիոնավոր դոլարների օգնություններ են տրամադրվել՝ 11 մլն դոլար ԱՄՆ-ից, 10,4 մլն եվրո՝ Եվրահանձնաժողովի կողմից, 2,5 մլն՝ Կանադայից, 1,5 մլն ֆրանկ՝ Շվեյցարիայից, բազմաթիվ այլ երկրներից։ Հատուկ հաշիվ է բացվել՝ ներսի գործարարների ու բարերարների կողմից ֆինանսական օժանդակությունների համար։
Որոշումների կայացման այս սխեմայի նկարագրության կողքին Նիկոլ Փաշինյանի անվան հիշատակումն ինքնին արդեն իսկ ծիծաղ է առաջացնում, նույնը վերաբերում է նաև նրա թիմին, որում, եթե անգամ կան պահանջվող ինտելեկտ ունեցողներ, չեն համարձակվում հակառակվել «շեֆին» և գլխի անդեմ շարժումներով հավանության են արժանացնում նրա ցանկացած որոշում, եթե անգամ գիտակցում են դրա կործանարարությունը։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը ռազմական փորձագետ Հայկ Նահապետյանն է։
«Եթե մեր շահը շարունակում է մնալ Հայաստանի մնացած հատվածը պահելը, ապա պետք է ավելի կշռադատված քաղաքականություն վարենք: Պետք է գործակցել Իրանի հետ, որպեսզի կարողանանք կասեցնել ուժային սցենարի վտանգը: Եվ ոչ թե հակառակը՝ ստեղծել պրովոկացիոն միջավայր, տալ ստորագրություններ ու այդպիսով արդարացնել ցանկացած հարձակում: Եթե Հայաստանն ուզում է պահել այն, ինչ կա, ապա այդ ամենից ՀՀ-ն պետք է հրաժարվի»,- համոզմունք հայտնեց մերձավորարևելյան քաղաքական գործընթացների փորձագետ Սերգեյ Մելքոնյանը:
«Բայց ես ուզում եմ ասել, որ այդ բարեկամները, աշխարհի մեր բարեկամները կպաշտպանեն մեր ընտրությունը: Եթե մենք որոշենք պարտվել՝ նրանք կպաշտպանեն պարտվելու մեր ընտրությունը: Եթե մենք որոշենք հաղթել՝ նրանք կպաշտպանեն հաղթելու մեր որոշումը»: Այո, աշխարհը պաշտպանում է մեր կայացրած որոշումը, և եթե այսօր աշխարհը, մեր դաշնակիցները պաշտպանում են Ադրբեջանի շահերը, ուրեմն՝ դա առաջին հերթին Նիկոլ Փաշինյանի պատասխանատվության գոտում է, և ինքն է որոշել՝ «մենք չպետք է հաղթենք»: Ինքն է այդպես ասել:
Ցավոք, թուրք-ադրբեջանական զույգը պարբերաբար «детский мат» է անում Հայաստանին գեոպոլիտիկ շախմատային խաղում: Գրանադա-Բիշքեկ արանքում մենք այնպիսի բացահայտ, շախմատային լեզվով ասած՝ зевок թույլ տվեցինք, որ Ալիևը հերթական անգամ անթաքույց ծաղրեց Փաշինյանին և ի դեմս իրեն՝ Հայաստանին՝ հեգնելով Գրանադա գնալու համար՝ 6 ժամ ծախսելու, իսկ Բիշքեկի համար՝ 3 ժամ չունենալու համար:
Խանգարում են քաղաքական ընդդիմախոսնե՞րը՝ էլի խնդիր չկա միջոցների մեջ խտրություն դնելու հարցում. Արմեն Աշոտյանը, Գրիգորի Խաչատուրովը, բազմաթիվ այլք ազատազրկված են խայտառակ, հակաօրինական քրեական գործերով: Բոլոր թվարկված և բազմաթիվ այլ պարագաներում Նիկոլ Փաշինյանն առաջնորդվել է ոչ թե ուղղակի նպատակներով, այլ մոլուցքի աստիճանի մտասևեռումներով, որոնց հասնելու համար միջոցների մեջ որևէ խտրություն չի դրել, չի առաջնորդվել լավի ու վատի, արդարի ու անազնիվի, օրինականի ու հակաօրինականի, բարոյականի և այլասերման չափանիշներով քայլերի միջև ընտրություն կատարելու սկզբունքով:
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը Կովկասի ինստիտուտի տնօրեն, քաղաքագետ Ալեքսանդր Իսկանդարյանն է։
Ոչ միայն ռազմական, ռազմավարական, այլ նաև քաղաքական առումով ենք շատ բան կորցնելու: Տեսեք, Ադրբեջանի ղեկավարությունն ասում է, որ իրենք վերականգնել են իրենց տարածքային ամբողջականությունը, ամրապնդել իրենց սահմանները և իշխող են ռազմավարական այն բոլոր կետերում, որոնք հենք են հանդիսանում իրենց գործողությունների, կամ կարող էին հենք հանդիսանալ մեր կողմից ռևանշի: Եվ այս պարագայում հավելյալ դիրքեր, բարձունքներ հանձնելու մասին խոսելն անգամ անընդունելի է:
Ո՛չ Ալիևին ես եմ լսել տարիներ առաջ Ստրասբուրգում, երբ նա լիագումար նիստերի ամբիոնից ասում էր՝ ես թքած ունեմ միջազգային բոլոր կառույցների կարծիքների վրա: Դա այն տարիներն էին, ինչպես ասում են՝ «Սերժ վախտ», երբ Ալիևը հայտարարում էր, որ «միջազգային հանրությունը փակ դռների հետևում ստիպում է ինձ ճանաչել Արցախի անկախությունը», դա այն տարիներն էին, երբ, ինչպես հետո Նիկոլն էր ասում՝ Պուտինն ինձ թաքուն ասեց, որ (Սերժի վախտերով) Ալիևն արդեն հաշտվել էր այն մտքի հետ, որ Արցախն այլևս չի լինելու Ադրբեջանի կազմում:
Էրդողանն ու Ալիևը Նիկոլ Փաշինյանին պարբերաբար հիշեցնում են իրենց տրված խոստումները պահպանելու, ստանձնած պարտավորությունները կատարելու անհրաժեշտության մասին։ Պայմանավորվածությունների ու խոստումների մասին հիշեցումներ հղվում են նաև Ռուսաստանից ու Արևմուտքից։ Դրանք առավելապես վերաբերում են, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցքին»։
168․am-ի հետ զրույցում ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ստանիսլավ Տարասովն ասաց, որ նման աշխարհաքաղաքական դեգերումների հետևանքով կողմերը և հատկապես Հայաստանն է կորցրել, իսկ Ադրբեջանը ժամանակ է կորցրել։
Գերմանական երկաթե կանցլեր Բիսմարկը ժամանակին գրում էր. «Ռուսաստանի հետ արժե կա՛մ ազնիվ խաղալ, կա՛մ ընդհանրապես չխաղալ»: Հայաստանի դոնդողանման «վարչապետի» գեղցի շուստրիությանը Բիսմարկը դեռ ծանոթ չէր…
