«Նախկիններն այս պետության քաղաքական հարստությունն են, լավն են, վատն են, մի բան սխալ են արել, մի բան՝ ճիշտ, միևնույն է, նրանց գործունեությունը պետության համար գոյաբանական սպառնալիքներ չի բերել»,- ասաց Զաքարյանը՝ ընդգծելով՝ այն քաղաքական ուժերը, որոնք առաջ են տանում «ոչ նախկին, ոչ ներկա» խոսույթը և տարածում, գործում են այս իշխանության դաշտում։
«Ամեն ինչ սկսվեց նրանից, որ հայկական կողմը սկսեց խնդրել Թուրքիային կարգավորել հարաբերությունները և բացել սահմանը։ Թուրքիան էլ հասկանալով, թե Հայաստանը որքան է տենչում կարգավորել հարաբերությունները, սկսեց շանտաժով հարաբերությունների կարգավորման դիմաց պահանջել ինչ-ինչ քայլեր կատարել։ Եթե Ադրբեջանի դեպքում ստիպված ենք, Թուրքիայի դեպքում այդ խնդիրը չկա»։
168.am-ի հետ զրույցում Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի նախկին տնօրեն, պատմական գիտությունների դոկտոր Հայկ Դեմոյանն ասաց, որ իրավիճակը ոչ թե բարդ է, այլ շատ բարդ է։
«Իհարկե, մենք հիացած չենք ռուսական կողմի պահվածքով, հարցեր ու խնդիրներ ունենք, որը պետք է քննարկվի։ Բայց դա հայ-ռուսական համատեղ փակ օրակարգի հարցեր են, որը պետք է ռուսական կողմի հետ փակ ձևաչափով քննարկվի»։
168.am-ի հետ զրույցում թուրքագետ Տիրան Լոքմագոզյանը պատասխանելով հարցին՝ ասաց՝ դիտարկելով ՀՀ ներկայիս իշխանությունների վերջին տարիների քաղաքականությունը, որևէ լավ բան սպասել պետք չէ, անգամ, եթե ինչ-որ դրական քայլերի մասին են խոսում։
«Հայաստանը հայտնվել է դիվանագիտական միայնության, դիվանագիտական լքվածության մեջ. և ԱՄՆ-ը, և ԵՄ-ն, և ՌԴ-ն, բացի հայտարարություններից, որևէ այլ գործուն քայլ չեն անում։ Այս իշխանությունը տապալել է Հայաստանի դիվանագիտությունը, որի հետ ոչ դաշնակիցը, ոչ գործընկերները չեն կարող շփվել սրտացավորեն։ Արցախից հետո հաջորդ թիրախը Սյունիքն է. չկա Սյունիք, չկա Հայաստան»։
«Մենք ընդհանրապես բառերին, հայեցակարգերին պետք է մեծ ուշադրություն դարձնենք։ Երբ որ վերադառնում ենք 1990-91 թվականներ և հետևում ենք այն մարդկանց խոսույթին, որոնք, ի վերջո, հեղինակել են ՀՀ անկախությունը, մի շարք զարմանալի և տարօրինակ փաստերի ենք ականատես լինում, և ինչ այժմ կասեմ, կապ ունի քիչ առաջ ասվածի հետ։ Նկատի ունեմ՝ 1990-91 թվականների խոսույթով մենք պարզում ենք, որ առաջնորդները կամ առնվազն նրանց մի մասը ոչ թե ասում են՝ մեզ անկախություն է պետք, որովհետև մենք ուզում ենք պետություն ունենալ, պետական ազգ լինել, այլ ասում են՝ մեզ անկախություն է պետք՝ ԼՂ հարցը լուծելու համար։ Էստեղ է ամենակարևոր խնդիրը»,- ասաց նա։
«Սա ռեալ վտանգ է, էլ չեմ ասում այլ տարբեր գործողություններ, որոնք նպատակ ունեն թուլացնելու մեր պետականությունը, և դրանք կկատարվեն թուրքական հատուկ ծառայությունների կողմից։ Թուրքիան իր երկու պահանջները հայտնել է՝ այժմ սպասում է, որ Հայաստանը կատարի»։
168.am-ի հետ զրույցում ԵՊՀ միջազգային հարաբերությունների և դիվանագիտության ամբիոնի դոցենտ, միջազգայնագետ Նուբար Չալըմյանն անդրադառնալով այս հարցին, նշեց, թե գուցե հայկական կողմն այս հարցի վերաբերյալ պայմանավորվածություն ունի իրանական կողմի հետ։
«Հայաստանի ամենաբարձր սարը ո՞րն է՝ Արագածը, և սա է այն քաղաքականությունը, որը ՀՀ-ին զարգանալու հնարավորություն կտա: Մնացածը, էն մյուս քաղաքականությունները, Հայաստանին իր պատմական բոլորիս հայտնի ցիկլի մեջ դնելն է, որի վերջում կայսրությունների փլուզման կոնսոլիդացիայի շրջանում պետություն ստեղծել-կորցնելն է, շատ դեպքերում՝ նույնիսկ սեփական կամքից անկախ»,-ասաց նա՝ ընդգծելով, որ Հայաստան-Թուրքիա հարաբերությունների կարգավորման վերաբերյալ հրապարակումներից կարող ենք ամբողջական եզրակացություն կազմել:
ՀՀ առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի նախկին ավագ խորհրդական Ժիրայր Լիպարիտյանը վստահ է՝ հայերն իրենց սխալ թշնամի են նշանակել։
«Մենք գրեթե երբեք չենք առաջնորդվել տնտեսական շահով, մենք էմոցիոնալ շահով ենք առաջնորդվել: Եկել է ժամանակը, որ էմոցիոնալ ժողովրդից վերածվենք պետական ժողովրդի: Դա հեշտ ճանապարհ չի, շատ բարդ է: Սա անկյունաքարային, խաչմերուկային հարց է: Էս խաչմերուկում կանգնած ենք, թե որ ուղղությամբ կշարունակենք, դրանից կախված է՝ մենք պետություն կունենա՞նք, թե՞ չենք ունենա»,- հայտարարել էր Փաշինյանը:
168.am-ի հետ զրույցում Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի նախկին տնօրեն, պատմական գիտությունների դոկտոր Հայկ Դեմոյանն անդրադառնալով Նիկոլ Փաշինյանի այս հայտարարությանը և առհասարակ հայ-թուրքական հարաբերությունների հաստատման գործընթացին, նախ ասաց, որ որպես գիտնական՝ անպատվաբեր է համարում անդրադառնալ Նիկոլ Փաշինյանի որևէ հայտարարության, քանի որ նրան չի ընկալում՝ որպես ՀՀ վարչապետ։
Նիկոլ Փաշինյանն այսօր Ազգային ժողովում ՀՀ կառավարության 2021-2026 թվականների ծրագրի, 2022 թվականի կատարման ընթացքի և արդյունքների մասին զեկույցը ներկայացնելիս անդրադարձավ նաև հայ-թուրքական հարաբերություններին:
«Չեմ կարծում, որ այդ այցում ուրախության մթնոլորտ լիներ, որովհետև աղետալի երկրաշարժ է տեղի ունեցել, տասնյակ-հազարավոր զոհեր են եղել, ի՞նչ ուրախության մասին կարող է խոսք լինել։ Հա, քաղաքական ժպիտներ, կարող է, եղել են, բայց չեմ կարծում, որ դրան պետք է քաղաքական բովանդակություն տալ։
168.am-ի հետ զրույցում Հայաստանի ազգային արխիվի նախկին տնօրեն, պատմական գիտությունների դոկտոր Ամատունի Վիրաբյանը պատասխանելով այս հարցերին՝ ասաց, որ Թուրքիայի հետ պետք է հաստատել հարաբերություններ, գուցե ճակատագրի հեգնանք է կամ այլ բան, որ հենց Թուրքիան է Հայաստանի հարևանը, սակայն ՀՀ հասարակ քաղաքացուն այդ հարաբերությունների հաստատումն ի՞նչ է տալու, սրա մասին որևէ խոսք նույն իշխանությունը չի ասում։
«Շատերիս հայտնի է, որ Թուրքիան Հայաստանի անկախացումից ի վեր իր առջև դրել է մի քանի նախապայման, որոնք տարբեր տարիների տարբեր ձևակերպումներ են ունեցել։ Եթե ամփոփ ձևակերպումները տամ, ապա հետևյալն է՝ Արցախի Հանրապետությունը Թուրքիան չի ճանաչում, Արցախի հայության ինքնորոշման իրավունքը չի ճանաչում, և նրա հստակ պահանջն է՝ Արցախը տեսնել Ադրբեջանի կազմում։
Այսօր խորհրդարանում լրագրողների հետ զրույցում «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Գեղամ Մանուկյանն անդրադարձավ հայ-թուրքական հարաբերությունների հաստատման գործընթացին, Անիի կամուրջը վերականգնելու հարցում Հայաստանի ու Թուրքիայի պատրաստակամությանը և Արարատ Միրզոյանի Թուրքիա կատարած այցին։
Այսօր Կառավարության հերթական նիստի ընթացքում Նիկոլ Փաշինյանը տեղեկացրեց նաև, որ հայ փրկարարներն արդեն Սիրիայից վերադարձել են Հայաստան, իսկ Թուրքիա մեկնած փրկարարները կվերադառնան այսօր։ Նրանք Հայաստան կվերադառնան ցամաքային ճանապարհով։
«Պերեբոր» կա՝ Թուրքիայի ու Հայաստանի իշխանությունների քայլերը համահունչ չեն. Տիգրան Աբրահամյան
«Էրդողանը, հայտարարելով, որ Ադրբեջանի հետ մեկ ազգ են, երկու պետություն, պատասխանում է Հայաստանի իշխանությանը, որը կարծում է, որ իրար հետևից պաշտոնյաների մակարդակով Թուրքիային ցավակցելով՝ կարող է այդ երկրում դիրքորոշում փոխել մեր նկատմամբ։ Ինչ վերաբերում է ՀՀ ներկայիս իշխանության այն արդարացումներին, թե ՀՀ նախորդ իշխանությունները ևս ցավակցել են նախկինում Թուրքիայում տեղի ունեցած երկրաշարժից հետո, ապա դա ասողներին պետք է հիշեցնեմ, որ դա ամենը չէ, Լևոն Տեր-Պետրոսյանը նաև մեկնել է Թուրքիա և մասնակցել Թուրքիայի նախագահի թաղմանը, բայց չի կարելի այն ժամանակվա հաղթանակած Հայաստանը բերել և համեմատել այսօրվա պարտված Հայաստանի և Հայաստանի ներկայիս ծաղրված իշխանության հետ»
Հայաստանի իշխանությունները Թուրքիայի հետ հարաբերությունները կարգավորելու գործընթացի վերաբերյալ մշտապես հայտարարում են, թե այդ գործընթացն առաջ է տարվում առանց նախապայմանների, սակայն վերջերս Արարատ Միրզոյանի հայտարարությունը ճիշտ հակառակի մասին է վկայում։
Հայաստանում գտնվող Թուրքիայի խորհրդարանի ազգությամբ հայ պատգամավոր Կարո Փայլանը կոչ է անում Հայաստանի ընդդիմությանը դադարել քննադատել Նիկոլ Փաշինյանին, որովհետև, ըստ նրա, Փաշինյանը հայասեր է, ուժեղ։ Ըստ Փայլանի, ի տաբերություն Փաշինյանի, ոչ կոնստրուկտիվ է հայաստանյան ընդդիմությունը, որը սխալ է անում, երբ Փաշինյանին անվանում է դավաճան։
