Սա ցույց է տալիս, որ նրանց պատկերացման մեջ Սյունիքի ճանապարհը պարզապես տրանսպորտային երթուղի չէ, այլ Ադրբեջանի և Նախիջևանի միջև ուղիղ, վերահսկելի, ու, ըստ էության, սուվերենությունից ազատ միջանցք։
168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման շրջանակում զրուցել ենք Հարավային Կովկասի հարցերով փորձագետ, դասախոս, պ․գ․թ․, Էհսան Մովահեդիանի հետ:
Գաբալայում ընթացող Թյուրքախոս պետությունների կազմակերպության 12-րդ գագաթնաժողովի ընթացքում Ադրբեջանի ու Թուրքիայի ղեկավարներ Իլհամ Ալիևն ու Ռեջեփ Թայիբ Էրդողանն ուշագրավ հայտարարություններ են արել և հատկապես ոգևորությամբ անդրադարձել հարավկովկասյան զարգացումներին։ Ըստ Իլհամ Ալիևի, այսօր ԹՊԿ-ն ոչ միայն համագործակցության հարթակ է, այլև խոշոր աշխարհաքաղաքական կենտրոն է։
«Զանգեզուրի միջա՞նցք», թե՞ «Թրամփի ուղի»… Նման դիլեմա Սերժ Սարգսյանի համար չկա, քանի որ, «բացի Հայաստանի կառավարչից՝ Նիկոլ Փաշինյանից, բոլորն աշխարհում այդ ճանապարհն անվանում են «Զանգեզուրի միջանցք»»:
«Ուստի, չի բացառվում, որ այս գագաթնաժողովի թեման լինի Միջին միջանցքը, վաշինգտոնյան պայմանավորվածությունների լույսի ներքո այս երկրների համագործակցության համար բացված հնարավորություններն ու դրանք առարկայացնելու հետագա տարբերակները»:
Չէ՞ որ, չնայած Նիկոլ Փաշինյանն ու Իլհամ Ալիևը հայտարարում են, թե ռեգիոնում խաղաղություն է հաստատվել, ադրբեջանական կողմը շարունակում է Սյունիքով անցնող երթուղին, որը համաձայնեցված է՝ որպես TRIPP, կոչել «Զանգեզուրի միջանցք», հայաստանյան հասարակությանն էլ անվանելով հիվանդ հասարակություն։
«Այս կողմն ինչ էլ հայտարարի, մենք Ադրբեջանի հետ խաղաղություն չունենք և չենք էլ ունենալու, որովհետև հակառակ կողմը շարունակում է պահել հայ գերիներ, շարունակում է տարածել հակահայկականություն, հետևապես՝ ՔՊ-ի հայտարարությունները, մեղմ ասած, իրականությանը չեն համապատասխանում»,- ասաց Հովհաննես Ավետիսյանը։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը քաղաքագետ Հրանտ-Մելիք Շահնազարյանն է։
«Ապագայում առանց Մեղրիի, շուտով գուցե նաև՝ առանց Սյունիքի, Հայաստանը կենսունակ պետություն դժվար լինի: Իրենց վերջնանպատակն է՝ մեզ կուլ տալ, քանի որ մենք հիմա կընկնենք շրջափակման մեջ, ինչպես Արցախը… Մեր մեղքն է, որ մեզ ձեռք առնելը շարունակվում է, մեր մեղքն է, որ մենք սա հանդուրժում ենք»:
2020 թվականի 44-օրյա պատերազմի 5-րդ տարելիցի օրը՝ սեպտեմբերի 27-ին, Նիկոլ Փաշինյանը ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի 80-րդ նստաշրջանին իր ելույթում անդրադարձել է Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի խոսույթին՝ ասելով, թե այն դուրս է բանակցային պայմանավորվածություններից:
«Թրամփի ուղի» կոչված գործարքը պետք է ականազերծել։ «Զանգեզուրի միջանցքը» պետք է լինի Հայաստանի վերահսկողության տակ, բայց դա կարող է լինել մի դեպքում, եթե լուծվի երկաթուղային այլընտրանքային ճանապարհի հարցը»:
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը Հայ ազգային կոնգրես (ՀԱԿ) կուսակցության փոխնախագահ Լևոն Զուրաբյանն է։
Երևանում Թուրքիայի խորհրդարանի պատգամավոր Ֆաթմա Աքսալը լրագրողների հետ զրույցում հայտարարել է, որ Հայաստանի, Թուրքիայի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների կարգավորման նոր էջ է բացվում։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը թյուրքագետ, պատմական գիտությունների թեկնածու Վարուժան Գեղամյանն է։
Հայաստանի հետ սահման տանող ճանապարհի շինարարությունը գրեթե ավարտված է։ Այս մասին հաղորդում է ադրբեջանական APA գործակալությունը:
Լեհաստանում Հայաստանի նախկին դեսպան Էդգար Ղազարյանն այն կարծիքին է, որ Վաշինգտոնում «Նիկոլ Փաշինյանը Մեղրին հանձնել է Ադրբեջանին, ուղղակի այդ գործընթացի երաշխիքներ ստեղծելու համար այնտեղ նաև տեղակայվելու է ամերիկյան ռազմաբազա»:
«Ե՛վ Հայաստանի, և՛ Ադրբեջանի կոմունիկացիաները պետք է կպնեն իրար, բայց TRIPP նախագիծը ՀՀ-ԱՄՆ երկկողմ քննարկման հարց է, և դրա տակ կա ոչ միայն ՀՀ վարչապետի, ոչ միայն ԱՄՆ նախագահի, այլև Ադրբեջանի նախագահի ստորագրությունը»,- այսօր ԱԺ-ում հարցուպատասխանի ժամանակ, անդրադառնալով Ադրբեջանի նախագահի կողմից Սյունիքով անցնելիք ճանապարհը «Զանգեզուրի միջանցք» անվանելու փաստին, ասաց Նիկոլ Փաշինյանը:
«Վաշինգտոնում ստորագրված փաստաթուղթը մտադրությունների արձանագրություն է ուղղակի, ոչ ավելին։ Այն ոչինչ չի պարտադրում։ Ամենակարևոր հարցը՝ իսկ ի՞նչ երաշխիքներ է տալիս վաշինգտոնյան այդ Հռչակագիրը, ԱՄՆ-ը որևէ երաշխիք չի տալիս։ Իմ լսածը երաշխիք չէր։ ԱՄՆ նախագահն ասաց՝ խնդիր ունենաք, ինձ կզանգեք։ Դա երաշխի՞ք է։ Ի՞նչ է նշանակում՝ զանգե՛ք ինձ, ես հարցը կլուծեմ… Թե այս փաստաթղթի տակ ի՞նչ բանակցային գործընթաց է տեղի ունենում, ես չեմ կարող ասել»։
Օգոստոսի 8-ին Վաշինգտոնում՝ Սպիտակ տանը, Նիկոլ Փաշինյանի, Իլհամ Ալիևի և Դոնալդ Թրամփի կողմից ստորագրված համատեղ հռչակագիրը և Հայաստանի ու Ադրբեջանի ղեկավարների նախաստորագրած խաղաղության պայմանագիր կոչվածը Հայաստանի իշխանությունները համարում են խաղաղության հաստատման սկիզբ: Ավելին, ըստ Նիկոլ Փաշինյանի՝ օգոստոսի 8-ից հետո մենք ապրում ենք «բացարձակապես ուրիշ, բոլորովին նոր» Հայաստանի Հանրապետությունում:
Մինչև որևէ միջազգային, տարածաշրջանային կամ երկկողմ համաձայնություն չհստակեցվի հրապարակային փաստաթղթով, ցանկացած հայտարարություն կամ մեկնաբանություն՝ թե՛ Հայաստանի, թե՛ Ադրբեջանի կամ միջազգային դերակատարների կողմից, մնալու է բացառապես քաղաքական մանևրի դաշտում, առանց իրական իրավական բազայի։ Իսկ առանց փաստաթղթային հիմքի, հստակ վերահսկողական մեխանիզմների ու ինստիտուցիոնալ պատասխանատվության, Սյունիքի տարածքում ցանկացած փոփոխություն կարող է վերաճել անդառնալի հետևանքների՝ պետականության ու տարածաշրջանային կայունության տեսանկյունից։
Իշխանության ներկայացուցիչների հռետորաբանության մեջ ձևավորվել է մի հակասություն, որը դժվար է բացատրել։ Այո, մի քանի ամիս առաջ նրանք պնդում էին, թե Հայաստանի դեմ հիբրիդային պատերազմ վարում է հենց Ռուսաստանը, այժմ նույն իշխանությունը հայտարարում է, որ Ռուսաստանը եղբայրական երկիր է։ Այս տրամաբանության մեջ ստացվում է, որ Հայաստանը եղբայրական հարաբերություններ է պահպանում մի երկրի հետ, որն իր դեմ վարում է պատերազմի ամենաբարդ ձևերից մեկը՝ հիբրիդայինը:
168TV-ի «Թրիգեր» հաղորդաշարի հյուրը ռուս քաղաքագետ, պատմաբան Սերգեյ Պանտելեևն է։
«Փաշինյանը բողոքեց, որովհետև Ալիևը խախտեց նրա նախընտրական անդորրը։ Այստեղ խնդիրը տերմինները չեն, այլ այդ տերմինների բովանդակությունը, որոնց, ի դեպ, Փաշինյանը չանդրադարձավ»,- ասաց Սուրեն Սուրենյանցը։
Իրանի և Թուրքիայի հարաբերություններն այսօր բավականին բազմաշերտ ու հետաքրքիր են. որոշակի խնդիրներում համագործակցությունից մինչ տարաձայնություններ և մրցակցություն, հատկապես` Հարավային Կովկասում։ Փաստ է, որ երկու երկրները տնտեսական, քաղաքական և անվտանգային ոլորտներում փորձում են գործնական կապեր պահպանել։
«Ո՞վ չի ուզում խաղաղություն, բոլորն ուզում են, բայց խաղաղություն հայրենիքի ոչնչացման հաշվին՝ խաղաղություն չէ։ Բա իմ երկրի մեջ ես օտա՞ր դառնամ, օտարը գա տեր դառնա՞։ Այս բոլոր խնդրիների լուծումը մեկն է՝ ժողովրդական պայքար, այլ ձև չկա, ժողովուրդը պետք է ոտքի կանգնի, պայքարի, շատ կներեք, բայց զոմբիի նման պառկել են։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը քաղաքագիտության դոկտոր, ՀՀ Ազգային ժողովի նախկին նախագահ Տիգրան Թորոսյանն է։
Սեպտեմբերի 1-ին Թիենծին քաղաքում Շանհայի համագործակցության կազմակերպության գագաթնաժողովի ՇՀԿ+ ձևաչափի հանդիպման ժամանակ Ադրբեջանի նախագահն իր ելույթում օգտագործել է «Զանգեզուրի միջանցք» ձևակերպումը:
Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը պատմել է, որ Թրամփի վարչակազմին ուղերձ է փոխանցել այն մասին, որ այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցքի» գործարկման և Ադրբեջանի քաղաքացիների անվտանգության համար հուսալի միջազգային երաշխիքներ են պետք։ Նա այդ մասին ասել է «Ալ Արաբիա» հեռուստաալիքին տված հարցազրույցում։
168TV-ի «Թրիգեր» հաղորդաշարի հյուրը իսրայելական «Նաթիվ» հատուկ ծառայության նախկին ղեկավար, ռազմաքաղաքական վերլուծաբան Յակով Կեդմին է։
«Մեծ հաշվով՝ դրսից է որոշվում մեր բանակի անձնակազմի քանակը, սպառնազինությունը, զինատեսակները։ Եթե Ալիևն է որոշում, որ, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցքում», որն իրականում «Թուրանի միջանցք» է, հայ մաքսավոր, սահմանապահ լինի՞, թե՞ ոչ, հետևաբար՝ Փաշինյանն այստեղ ո՞վ է, որ որոշի՝ պաշտպանական ծախսերն ավելացնի՞, թե՞ ոչ։ Նիկոլ Փաշինյանն անում է այն, ինչն իրեն թելադրում են»,- 168.am-ի հետ զրույցում նշեց Հայկ Նահապետյանը։
