Հատուկ ռազմական գործողության մեկնարկից հետո Թուրքիայի արտաքին քաղաքականության առանձնահատկություններից մեկը դարձել է Անկարայի աստիճանական նահանջը հակաարևմտյան հռետորաբանությունից և հակաարևմտյան գործողություններից։ Դա հատկապես նկատելի էր 2023-ի նախագահական և խորհրդարանական ընտրություններից հետո։ 2024-ին այդ միտումը շարունակվել է, ինչի մասին վկայում են թուրք-ֆրանսիական հարաբերությունները։ Նոյեմբերի 7-ին Բուդապեշտում եվրոպական քաղաքական ընկերակցության գագաթնաժողովի շրջանակներում բանակցություններ են տեղի ունեցել Էրդողանի և Մակրոնի միջև:
168.am-ը երեկ անդրադարձել էր ԱԺ նախագահ Ալեն Սիմոնյանի հայտարարությանը, թե՝ «Ադրբեջանն արեց Ղարաբաղում մի գործողություն, որի տակ ինքն ուներ առնվազն ՄԱԿ-ի 3-4 բանաձև»:
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը քաղաքագետ, «Դեմոկրատական այլընտրանք» կուսակցության նախագահ Սուրեն Սուրենյանցն է։
«Այդ 4-րդ հոդվածում հղում է արված ԵԱՀԿ ստանդատներին, ըստ որի, մարդկանց արոտավայրերի և բնակավայրերի միջև խնդիր չպետք է առաջանա սահմանագծման և սահմանազատման արդյունքում։ Հիմա հարց՝ Տավուշում դուք տեսա՞ք նման բան, իհարկե ո՛չ։ Տավուշում հանձնելիս ասում էին, թե հույս ունեն, որ հաջորդը կսահմանագծվի և կսահմանազատվի Հայաստանի համար զգայուն հատվածը՝ Ջերմուկը, իսկ այդ կանոնակարգը նման բան չի սահմանում»։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկի Սեյրանյանի հյուրը քաղաքագետ, «Դեմոկրատական այլընտրանք» կուսակցության նախագահ Սուրեն Սուրենյանցն է։
Օրերս հրապարակվել է Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև սահմանազատման հարցերով հանձնաժողովների ստորագրած կանոնակարգը: Իսկ սահմանազատման և սահմանագծման գործընթացի հիմքում, ըստ հայկական կողմի, 1991թ. Ալմա Աթայի հռչակագիրն է, որի միջոցով երկու կողմերն էլ ճանաչել են միմյանց տարածքային ամբողջականությունն ու ինքնիշխանությունը: Իրականում միայն Հայաստանն է ճանաչել Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը, իսկ Ադրբեջանը, ըստ էության, այն պատրաստ է անել սահմանագծման ամբողջ գործընթացի ավարտից հետո:
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը քաղաքագետ, սահմանադրագետ, միջազգային իրավունքի մասնագետ Վարդան Պողոսյանն է:
Ալմա-Աթայի սկզբունքը նմանեցնում եմ Մյունխենյան սկզբունքի. նման բան գոյություն չունի. Սերժ Սարգսյան
«Երբ գաղութատիրական կայսրությունը փլուզվում է, այն սահմանները, որոնք վարչական էին, գաղութների միջև, ինքնաշխատ ձևով դառնում են միջազգային սահմաններ։ Այս սկզբունքն Արևմուտքը փորձել է տարածել Հարավսլավիայի և Խորհրդային Միության վրա։ Ըստ իս, սա է Ալմա Աթայի հռչակագրի հիմքում դրա գաղափարը և իմաստը։
• Կառավարության ղեկավարը պետք է գործի բացառապես ԱԺ-ում հավանության արժանացած ծրագրով,և որևէ մեկն այդ ծրագրից դուրս որևէ լիազորություն չունի, իսկ եթե այդ ծրագրից դուրս են գործում, ապալեգիտիմացնում են իրենց գործունեությունը։
Կարո՞ղ ենք ենթադրել, որ 2021 թվականի մայիսին ադրբեջանական ներխուժումները և ՀՀ իշխանության պահվածքը խոսում են համաձայնեցված գործարքի մասին, թե՞ որ Ադրբեջանն արհամարհում է ցանկացած պայմանավորվածություն՝ գրավոր, բանավոր, և պատրաստ է դիմել սադրանքի: Երկու տարբերակներն էլ չեն խոսում իր ընդդիմախոսներին պատերազմի հրձիգ համարող և սահմանագծման ոչ օրինական գործընթացի գնացող ՀՀ իշխանությունների օգտին:
«Փաշինյանը երեկ դարձյալ չկարողացավ նշել այն քարտեզը, որն ընկած է դելիմիտացիայի, դեմարկացիայի հիմքում։ Ալմա Աթայի հռչակագիրը, ինչն ինքը որպես սկզբունք նշում է, քարտեզ չէ, քաղաքական հռչակագիր է, որը չունի իրավական հետևանք, հետսովետական տարածքում չեք կարող նշել որևէ երկու երկրի դելիմիտացիա, դեմարկացիա, որը տեղի ունեցած լինի՝ այդ հռչակագրին հղում անելով»,- ասաց Սուրենյանցը։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը քաղաքական վերլուծաբան Հակոբ Բադալյանն է։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրն Իրավունքի և արդարության կենտրոն «Թաթոյան» հիմնադրամի տնօրեն, ՀՀ Մարդու իրավունքների նախկին պաշտպան Արման Թաթոյանն է։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը 1992-1998թթ. Հայաստանի խորհրդարանի փոխնախագահ, արտակարգ և լիազոր դեսպան Արա Սահակյանն է։
Ես խորհրդարանի ամբիոնից ասել եմ, որ մեր սահմանները մեկ թվականի քարտեզով չեն։ Նախկինում գուցե իրադրության այլ պատճառով մի քիչ դժվար էր սա ներկայացնելը, բայց տեսեք՝ 2024 թվականին որոշում է Բաղանիս, Բաղանիս-Այրում, Ոսկեպար-Ասկիպարա-Կիրանց-Խեյրիմլի ինչ-որ հատվածներ։ Այստեղ մենք ունենալու ենք 2024 թվականի քարտեզ, հիմնված նախկին որևէ քարտեզի հիման վրա։ Այս տարի հնարավոր է՝ մենք այլ հատվածներ սահմանագծենք, որը կֆիքսվի 2024 թվականի քարտեզով, բայց ակնհայտորեն մենք այս տարի ամբողջը չենք ավարտելու։ 2025 թվականի քարտեզ էլ է լինելու, մեծ հավանականությամբ, 2026 թվականի էլ։
«Հուսանք, առողջ բանականությունը կհաղթի, և այս ապօրինություններին վերջ կդրվի, գոնե ուշացումով, բայց վաղուց արդեն ժամանակն է ապօրինություններին վերջ տալու և դատարանները դուրս բերելու կեղտոտ քաղաքական խաղերից։ Այն կեղտոտ խաղերից, որը վարվում է այս ապիկար իշխանությունների կողմից՝ շեղելու մարդկանց ուշադրությունը, կոտրելու դիմադրության պայքարը, ավերելու ազգային օրակարգերը, պախարակելու քաղաքական ու մարդկային բոլոր հարաբերությունները։
Այսօր խորհրդարանում Կառավարության հետ հարցուպատասխանի ժամանակ, «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Գեղամ Մանուկյանը խոսքն ուղղելով Նիկոլ Փաշինյանին, հայտարարեց՝ Նիկոլ Փաշինյանին թվում է, թե երկիրը սեփական «դուքյանն» է, ու կարող է ոտքի վրա արգելել պատգամավորներին իրենց լիազորությունների շրջանակներում գործունեություն ծավալել։
Գարշելի է տեսարանը, որում երկրի ղեկավարը հսկայաքանակ ավտոշարասյունով, տասնյակ թիկնապահներով այցելում է այդ նույն երկրի քաղաքացիներին ու այդ նույն երկրի մետաղակտորե մակետը թափահարելով՝ նրանց համոզում, որ իրենց բնակավայրերը պետք է հանձնվեն թշնամուն։
ԱՄՆ Սթենֆորդի համալսարանի քաղաքագիտության դոկտոր Արթուր Խաչիկյանը զրուցել է միջազգային իրավունքի մասնագետ, փաստաբան, Paris Pantheon Assas համալսարանի միջազգային իրավունքի դոցենտ հետազոտող, Մարդու իրավունքների միջազգային ֆեդերացիայի նախկին քարտուղար, ֆրանսահայ Րաֆֆի-Ֆիլիպ Կալֆայանի հետ:
ՀՀ անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանն այսօր ԱԺ-ում լրագրողների հետ զրույցում ասաց, որ տեղյակ չէ ՌԴ ԱԳ ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովայի՝ Հայաստանի ու ՀԱՊԿ-ի վերաբերյալ հայտարարության մասին։
ՀՀ արդարադատության նախկին նախարար Գևորգ Դանիելյանն «Անկախության հռչակագիրը պե՛տք է պահպանել» թեմայով քննարկմանը նշել է, որ Ալմա Աթայի հռչակագիրը բացարձակապես չի փաստում Արցախից հրաժարվելը, ընդհակառակը՝ դրանով հավաստվում է, որ Հայաստանը՝ որպես կողմ այս հռչակագրի, ելակետ է ընդունում արդեն իսկ իրացված ազգերի ինքնորոշման իրավունքը, և Արցախն այլևս չի կարող ճանաչվել Ադրբեջանի կազմում:
Անաչառ փորձագետների համար միշտ դժվար է եղել մեկնաբանել երկրի գլխավոր բանակցողի մտքերը, հատկապես, երբ խոսքն արտաքին քաղաքականությանը վերաբերող նրա պատկերացումների մասին է։ Բրիտանական The Telegraph թերթի լրագրողի հետ իր հարցազրույցը հերթական անգամ վկայեց, որ անգամ Հայաստանի ճակատագրական կորուստները որևէ կերպ ազդեցություն չեն ունեցել իր հայացքների վրա։
Զարհուրելի էր բանախոսի «ամփոփիչ ներածական խոսքը»։ Հայ-ադրբեջանական «հարաբերություններին» վերաբերող առաջին իսկ նախադասությունն ակնառու ցուցադրեց, որ ԼՂ հայաթափումը, երկրիս կառավարիչների հաշվարկներով, պետք է հանգուցալուծեր հիմնախնդիրը և բարեկամություն հաստատեր մեր թյուրքախոս հարևանների հետ։ Հակառակ դեպքում ինչպե՞ս կարելի է ազգային աղետից հետո ավետել, որ «Հայաստանի Հանրապետությունը կառուցողականորեն և բարեխիղճ կերպով ներգրավված է եղել Ադրբեջանի հետ բանակցություններում, որոնք ուղղված են եղել հարաբերությունների կարգավորմանը»։
«168 Ժամ»-ի հետ զրույցում ռուս վերլուծաբան Կոնստանտին Սիմոնովն ասաց, որ, ի սկզբանե, այսինքն՝ երկրորդ մեծ պատերազմից հետո, պարզ էր, որ Ադրբեջանն ու Թուրքիան Հարավային Կովկասում հանդես են գալու տանդեմով, ինչպես հենց պատերազմի ընթացքում։ Սա, ըստ վերլուծաբանի, նշանակում է, որ ՀՀ իշխանությունների առաջարկած առանձին պրոյեկտը մի իրավիճակում, երբ հայ-ռուսական հարաբերությունները ևս առանձնապես լավ չեն, մեծ դժվարություններ է ունենալու, եթե չունենա լուրջ աջակից դաշնակցի տեսքով։
«Կարիք չկա, որ ես ասեմ, անկախությունից հետո Ալմա Աթայի համաձայնագրով որոշվել է, որ այն ժամանակվա ադմինիստրատիվ սահմաններն ինչ-որ կա, դրանք դառնան միջազգային սահմաններ։ Դրանով Հայաստանն ունի 29.800 քկմ տարածք։ Ես դեմ եմ դրան, որ սահմանազատումը տեղի ունենա 1975-1991 թվականների քարտեզներով, փոխարենը՝ Հայաստանը պիտի գնա 1925-1926 թվականների քարտեզներով սահմանազատման, երբ Հայաստանի տարածքը 31.000 քկմ էր»,- նշեց Ռուբեն Գալչյանը։
Ադրբեջանական քարոզչամեքենան ժամանակ առ ժամանակ ակտիվացնում է ՀՀ սահմանադրությունը փոխելու անհրաժեշտության հարցը:
«Տավուշի մարզի հայ-ադրբեջանական սահմանին հարող (ադրբեջանական կողմից պահանջվող։- Ն. Ս.) 4 գյուղերի իրավական հիմքերը պետք է հստակեցվեն՝ Խորհրդային շրջանի օրենսդրության համապատասխան»,- լրագրողների հետ զրույցում այսօր ասել է ՀՀ արտաքին գործերի փոխնախարար Վահան Կոստանյանը:
168.am-ի հետ զրույցում պետությունների տարածքային ամբողջականությունը քառակուսի կիլոմետրով ճանաչելու մասին Փաշինյանի հայտարարությունն աբսուրդ համարեց ՀՀ նախկին վարչապետ Խոսրով Հարությունյանը՝ շեշտելով՝ եթե վաղն Ադրբեջանի տարածքների հետ որևէ բան կատարվի, արդյո՞ք մենք որպես պետություն՝ մեկ էլ այլ քառակուսի կիլոմետրանոց Ադրբեջանի ճանաչման մասին պետք է խոսենք։
«Բնական հարց է առաջանում, թե ինչքանով է իրատեսական Ադրբեջանի հետ խաղաղության և հարաբերությունների կարգավորման պայմանագիր ստորագրելը, հատկապես այն տրամաբանությամբ, որի մասին խոսել ենք։ Ասել ենք, որ մենք փորձում ենք և ամեն ինչ կանենք առաջիկա ամիսներին նման արդյունքի հասնելու համար»,- ԱԺ մշտական հանձնաժողովների նիստում 2024 թվականի պետական բյուջեի նախագծի քննարկման ժամանակ ասաց Նիկոլ Փաշինյանը։
