«Չեմ փոշմանել, պետք լինի՝ հիմա էլ կգնամ. իմ հայրենիքի համար եմ գնացել»,- պատերազմի օրերը հիշելիս՝ այս խոսքերն է ամեն անգամ կրկնում երկրապահ Կարո Ջալալյանը: Կարոն մասնակցել է Ղարաբաղյան պատերազմին և վերջին օրերին վիրավորվել է, այժմ երկրորդ կարգի հաշմանդամ է:
Գայանեի հարևանները մշտապես բողոքում են, որ նրա տանից բարձր լացի ձայն է գալիս, իսկ մյուս սրտացավ հարևաններն էլ նրա տան դուռը հաճախ փակ են տեսնում ու միայն ժամեր հետո նրան գտնում են անգիտակից վիճակում՝ հատակին ընկած:
Սոցիալապես վատ ապրող ընտանիքների համար բարի մարդկանց կողմից ստացած հագուստն ու ուտելիքն անգամ կարող են սովորական օրը տոն դարձնել: Այդպիսի ընտանիքները դեռ ամբողջությամբ իրենց հույսը չեն կորցրել կյանքի նկատմամբ ու դեռ սպասում են, որ կգտնվեն բարի մարդիկ ու կօգնեն` ինչով կարող են: «168 Ժամը» պարբերաբար անդրադառնում է հասարակությանը վերաբերող խնդիրներին ու լուսաբանում սոցիալապես անապահով այսպիսի ընտանիքների պատմությունները:
Այն տունը, որտեղ ապրում է այս ընտանիքը, տուն էլ չես կոչի. մի խոնավ սենյակ է, ու վերջ, նունիսկ սանհանգույց չկա ներսում։ Տարիներ առաջ մի մեծ ընտանիք մեկ հարկի տակ էր ապրում, լավ պայմաններում չէին ապրում, բայց ընտանիք էին կոչվում, արդեն չորս տարի է` տատիկն ու պապիկը վերածվել են խնամակալների, իսկ ծնողներն անհետացել են երեխաների կյանքից։
Մալաթիա վարչական շրջանի Շրջանայինի 2/5 հասցեում բոլոր տներն ու ընտանեկան պատմություններն իրար շատ նման են. ընտանիքներն ապրում են վարձով, սոցիալապես ծանր-անապահով վիճակում են ու երազում են մի բանի մասին` սեփական չորս պատ ու տանիք, որի համար այլևս վարձավճար չեն տա։
Մարտիկը 11 տարեկան է, հիմա պետք է 5-րդ դասարանում սովորեր, բայց 4-րդ դասարանում է։ Թեև դպրոց գնում է, սակայն չի սիրում ներկայիս դպրոցն ու դասարանը. դասընկերներն իրեն «անշնորհք» բաներ են ասում, ինչպես մայրն է ասում` «Երեխայիս բոմժի տեղ են դնում»։
Վարչապետ Հովիկ Աբրահամյանի գլխավորությամբ կառավարությունում տեղի են ունեցել խորհրդակցություններ, որոնց ընթացքում քննարկվել են կենսաթոշակային համակարգի և հարկային օրենսդրության բարեփոխումների իրականացմանն առնչվող մի շարք հարցեր:
2 տարեկան Հայկի մասին մայրիկը՝ Լուսինե Ասրյանը, ասում է՝ անսպասելի ծնվեց, Աստված այդպես կամեցավ:
Գյումրու վագոն-տնակներում բնակվող սոցիալապես անապահով ընտանիքներին ջերմություն պարգևելու նպատակով, կազմակերպությունը նախաձեռնել է «Ջերմություն վագոն-տնակներում պատսպարված ընտանիքներին»ակցիա։
Փոքրիկ Ռոբերտն ընդամենը 4 ամսական է, սակայն նրա համար սննդի միակ աղբյուր հանդիսացող կաթը գնելու հնարավորություն նրա ծնողները չունեն: Արդեն երկու ամիս է` նա ինքնակամ հրաժարվել է մայրական կաթից:
«Տղես դպրոց էլ չի գնացել, մեկուսանում է անընդհանտ: Գրել-կարդալ չգիտի, հոր հետ ամեն օր գնում է քաղաքային աղբանոց, որ հավաքած շշերի գումարով կարողանանք գոնե հաց ու ծխախոտ առնենք: Ես էլ շատ ժամանակ գնում եմ սրա-նրա տուն՝ մի կտոր հաց ուտելու համար: Շաքար ունեմ, երբեմն ուժասպառ եմ լինում: Հացն էլ պարտքով ենք առնում, հետո թոշակ ենք ստանում ու պարտքերը փակում: Հագիս շորերն էլ է աղբանոցից բերված, հնար չունենք առնելու»:
«Էրեխես ասում ա՝ մամ, ծնունդս չարիր, հիմա ծնունդիս առթիվ գոնե նոթբուք կառնե՞ս՝ խաղամ, ասում եմ՝ չունեմ, բալես, ասում ա՝ մամ, բա խի՞ բերեցիր»,- ասում է բազմազավակ միայնակ մայրը. որը վախենում է 4 երեխաների հետ դրսում հայտնվել:
Փոփոխությունները պայմանավորված են զինծառայողների ընտանիքների սոցիալական պաշտպանվածության մակարդակը բարձրացնելու անհրաժեշտությամբ:
Սոցիալ-տնտեսական ծանր կեցությունը Գյումրիում սրվում է հատկապես ձմռան նախաշեմին: Համատարած գործազրկության և աղքատության բարձր ցուցանիշ ունեցող քաղաքում շատ ընտանիքներ են կանգնում խնդիրների առաջ:
Նախարարի խոսքով՝ հիվանդության նպաստի դեպքում աշխատող անձը ստանում է ավելի քիչ, քան այն անձը, որը հիվանդացել է. «Ստացվում է, որ խրախուսում ենք հիվանդանալը»:
Առաջարկված օրենսդրական կարգավորումը կենսաթոշակառուի համար շահեկան կլինի թե՛ բարոյական և թե՛ նյութական առումներով, կնվազեն ոլորտում առկա խնդիրները, կկրճատվի վարչարարությամբ նրա վրա դրված բեռը և կպաշտպանվեն նրա իրավունքները, կենսաթոշակառուն զերծ կմնա ավելորդ ծախսից ու քաշքշուկից:
Կրթաթոշակը պետք է վճարի զբաղվածության պետական գործակալության տարածքային կենտրոնը:
Տիկին Արմենուհին 1990-ից ապրում է այդ շենքում, իսկ իրենց փոքրիկ բնակարանում բնակվում են ընտանիքի 11 անդամներ: Ունի չորս թոռնիկ, որոնք խաղալու ոչ մի տեղ չունեն: «Ամբողջ օրը երեխաներին գրկած ենք ման գալիս, ո՛չ խաղալու տեղ ունեն, ո՛չ հարմարություն կա: Կալանավորի նման են այս երեխաները, մենք էլ՝ հետները»:
Արթուրի տատիկը՝ Ջուլիետա Քարամյանը, 168.am-ին պատմեց, որ Արթուրը կոշիկ չունի, որոնցով կկարողանա դպրոց հաճախել: Մեկ շաբաթից կսկսվեն դասերը, բայց նրանք դեռ չեն կարողացել գնել գրենական պիտույքներ, դպրոցական ուսապարկ, հագուստ, կոշիկ: Մինչև 5-րդ դասարանը թաղապետարանից օգնություն էին ստանում՝ պայուսակ, տետրեր, բայց այս տարի նրանց պատասխանել են, որ այսուհետ չի տրամադրվելու այդ օգնությունը, քանի որ նա արդեն 5-րդ դասարան է հաճախելու:
Ինչպես այսօր լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ տեղեկացրել է Սոցիալական ապահովության պետական ծառայության պետի առաջին տեղակալ Սմբատ Սաիյանը, Հայաստանում կենսաթոշակների չափը 2015 թվականի հունվարի 1-ից կբարձրանա միջինը 15 տոկոսով:
Ըստ ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության սոցիալական ապահովության ծառայության ամփոփ տեղեկատվության, 2014թ. հուլիսի 1-ի դրությամբ կենսաթոշակառուների թվաքանակը կազմել է 463 331 մարդ, որոնցից աշխատանքային կենսաթոշակառուների թվաքանակը կազմել է 458 497, զինծառայության հետ կապված կենսաթոշակառուների թվաքանակը` 4 834 մարդ:
Կառավարությունը 5 մլն դրամ է տրամադրել «ՀՀ վետերանների միավորում» ՀԿ աշխատանքի վետերանների կոմիտեին՝ վետերաններին հասցեական սոցիալական աջակցություն ցուցաբերելու, ևս 6 մլն դրամ՝ նրանց արտոնյալ պայմաններով առողջարանային բուժման ուղեգրեր հատկացնելու նպատակով:
Ըստ նախարարի՝ ընտանիքը միջինում ամսական 200 կվտ էլեկտրաէներգիա է ծախսում, և դրա հիման վրա է իրականացվել կառավարության քայլը՝ 1000 դրամով ավելացնել ամսական նպաստի չափը, ինչը շուրջ 100 մլն դրամի ծախս է ենթադրում:
Թեպետ Ամուլսարի հանքավայրը դեռ գործող հանքավայր չէ, և ընկերությունը չունի եկամուտ, ընկերությունը ներդրումներ է իրականացրել ենթակառուցվածքներում և համայնքների սոցիալ-տնտեսական զարգացման ծրագրերում՝ կայուն զարգացմանը և կենսապայմանների բարելավմանը նպաստելու նպատակով:
Սիրելի հայրենակիցներ, Ձեզ է դիմում 4-ամյա Հայկ Ներսեսյանի մայրը՝ Պայծառ Ներսեսյանը: Որդիս ի ծնե ունի խնդիր՝ մանկական ուղեղի կաթված ախտորոշմամբ, ինչի պատճառով չի կարողանում քայլել և ինքնուրույն նստել: Բժիշկների ցուցումով ապաքինման ելքը Գերմանիայում է, իսկ ֆինանսական միջոցների հայթայթման գործում յուրաքանչյուրը կարող Է ներդրում ունենալ. վիրահատության համար անհրաժեշտ գումարի 60,000 Եվրոյից 25,000-ը մեծ դժվարությամբ կարողացել ենք հավաքել:
«Ես միակ հույսս կապել եմ Աստծու հետ ու ամեն գիշեր Աստծուց դա եմ խնդրում, որ մի հատ հրաշք անի, ու ես ոտքի կանգնեմ»,- 168.am-հետ զրույցում ասաց կրծքագեղձի քաղցկեղ ունեցող Լուսինե Դարբինյանը, որն իր 16-ամյա աղջկա հետ ապրում է սկեսուրի տան նախկին հավաբնում:
«Նպաստը չեն տալի էս 5 ամիս ա, երեխանցը մթամ երկու կոպեկ նպաստ առնեինք` կտրել են: Ասենք դժվար ա, ի՞նչ կարանք անենք: Օդից կարա՞նք կախվենք: Իրոք, շատ դժվար ա, ոչ հագնել կա, ոչ ուտել կա, ոչ խմիլ կա: Մի ազիզ բան եմ ուզում` առևտուրը գալիս ա անց կենում, ոչ էլ կարում եմ առնեմ: Ինչո՞վ ապրեմ»:
10-ամյա Ազատուհին եւ նրա քույրը` 13-ամյա Միլենան մոր մահից հետո երկար ժամանակ չէին ուզում դպրոց գնալ, ամաչում ու մտատանջվում էին` ի՞նչ կասեն դասընկերները`հայրը սպանել է մորը: Երեխաներին տատը մի կերպ է համոզել է, որ պետք է դպրոց գնալ, ուսուցչուհին էլ դասընկերներին է նախապատրաստել, որ Միլենայի ու Ազատուհու հետ զգույշ խոսեն, նրանք շատ խոցելի են:
13-ամյա Ռաֆիկը երկու քույրերի հետ ողջ մանկության ընթացքում ականատես է եղել սարսափելի տեսարանների: Հարբեցող հոր վիճաբանությունները, մոր նկատմամբ ծեծ ու ջարդն այս տղայի հիշողության մեջ դաջվել են` որպես անվերջանալի տեսարաններ:
«Գոքորը, որ դաժե մի բաժակ խմում էր, ոնց որ 10 շիշ խմած լիներ, էնքան էր խմում, որ մոտն արդեն «գարյաչկա էր» լինում: Մի բաժակ պիվայից անջատվում էր»,-օրերս Գյումրիում դանակի բազմաթիվ հարվածներից սպանված Լիանա Մանուկյանի եղբայրը մեզ հետ զրույցում այսպես է նկարագրում փեսային, որը դաժանաբար սպանել է քրոջը:
