Թուրքագետը նաև ընդգծեց՝ որպես պատմաբան՝ չի կարող մոռանալ, որ 1920 թվականին Մուստաֆա Քեմալ Աթաթուրքն իր արտգործնախարարին հրաման էր տվել՝ Կարաբեքիր փաշային, որը մտել էր Երևան, որ Հայաստանը մեջտեղից պետք է վերացնի։ Թուրքիայի մոտ նույն մոտեցումը նաև այսօր է։
«Գյուղում մնացել էինք մի խումբ տղամարդիկ, իրենք էլ հիմա գնացել են տարբեր վայրեր իրենց ընտանիքներին տեսնելու համար, չարեքթարցիների մի մասը Ստեփանակերտում է, մի մասը՝ Աբովյանում, Գավառում, Չարենցավանում, Արտաշատում, ով որտեղ կարողացել՝ տեղավորվել է։ Մինչև նորմալ պայմաններ չստեղծենք, բնակիչները չեն կարող հետ գալ։ Եթե անվտանգությունից խոսենք, ապա ամբողջ Արցախում էլ անվտանգ չէ, բայց այստեղ մարդկանց տունն է, պետք է նրանք վերադառնան»,- նշեց համայնքապետը։
Արցախի Հանրապետության նախագահ Արայիկ Հարությունյանի և Արցախի ԱԺ նախկին պատգամավոր Ռուսլան Իսրայելյանի մասնակցությամբ ձայնագրության վերաբերյալ, որը երեկվանից շրջանառվում է համացանցում, դեռևս որևէ պաշտոնական մեկնաբանություն չի եղել։
«Մեդիապորտ» տելեգրամ ալիքում երեկվանից շրջանառվում է Արցախի Հանրապետության նախագահ Արայիկ Հարությունյանի և Արցախի նախկին պատգամավոր Ռուսլան Իսրայելյանի խոսակցության ձայնագրությունը, որտեղ Արցախի նախագահն ասում է, որ 10 օր է՝ Հայաստանից օգնություն է խնդրում գոնե Ստեփանակերտը պաշտպանելու համար, սակայն որևէ օգնություն չեն տրամադրել։
ԱԺ «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Իվետա Տոնոյանի խոսքով՝ Ադրբեջանի նախագահի հայտարարությունները լսելով՝ կապված Սևանը, Երևանն ու Զանգեզուրը «սեփական հայրենիք» անվանելու հետ, անասելի ամոթ է զգացել։
ԱԺ «Բարգավաճ Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Իվետա Տոնոյանի խոսքով՝ դեռ վաղ է ասել՝ Նիկոլ Փաշինյանի հրաժարականի պահանջով իրենց փողոցային պայքարը արդյունք տվե՞լ է, թե՞ ոչ, քանի որ պայքարը դեռևս ընթացքի մեջ է։
ԱԺ «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության ղեկավար Էդմոն Մարուքյանի խոսքով՝ ընդդիմության կողմից Արցախի ճանաչման հարցի հետ կապված որևէ մեկնաբանություն չի կարող տալ, քանի որ հարցը պարունակում է պետական որոշակի գաղտնիք։
Նա նաև շեշտեց, որ այս պահին միայն ԼՀԿ-ն կարող է ազատ ու արդար ընտրություններ անցկացնել. «Բացի մեզանից, մենք ոչ մեկին չենք վստահում, որովհետև մենք գիտենք, թե մենք ինչ կարող ենք անել, չգիտեմ, ով ինչ կարող է անել։ Եթե, օրինակ, հիմա ինչ-որ մարդիկ մարդկանց սպառնում են, Կառավարությունը չի կարողանում այդ մարդկանց ձերբակալի կամ չի կարողանում գտնել, ես կարո՞ղ եմ հույս ունենալ, որ, եթե ընտրակաշառք են բաժանում, նրանց կգտնի»,- հավելեց Էդմոն Մարուքյանը։
«Ժողովրդի տարբեր հատվածներ կարող են միաժամանակ տարբեր բաներ պահանջել, դա ստուգելու միակ ձևն ընտրություններն են։ Ինձ համար արժեքավոր է ՀՀ յուրաքանչյուր քաղաքացու պահանջները, ակնկալիքները, հատկապես այն քաղաքացիների, որոնք այդ պահանջները ներկայացնում են հենց իրենցով, այլ ոչ թե տարբեր հանգամանքներով պայմանավորված»,- շեշտեց պատգամավորը։
«Ինձ համար սա է կարևոր, նաև այն, որ մարդիկ այնտեղից չկրճատվեն։ Առաջ եթե մտածում էինք բնապահպանական ինչ-ինչ խնդիրների մասին, հիմա մեզ համար օրհասական է սոցիալական և կենցաղային տարրական հարցերի լուծումը, որը տվյալ պարագայում լուծում է Սոթքի հանքավայրը։ Վարդենիսը և մի շարք բնակիչներ կախված են հենց այդ աշխատատեղից։ Խոսքը 984 աշխատակցի մասին է, որոնք բոլորն այդ տարածաշրջանից են, և եթե հանքն իր ամբողջ ծավալով չշարունակի իր աշխատանքը, կունենանք անխուսափելի կրճատումներ։ Ըստ էության խոսքը 6-7 հարյուր աշխատողի մասին է, եթե ոչ ավելին, եթե հանքն իր ամբողջ թափով չսկսի աշխատել, ապա կրճատումներ կլինեն»,- նշեց Թագուհի Թովմասյանը։
«Այս պահին էլ դեռ չեմ պատրաստվում դիմումը ներկայացնել, որովհետև կան քայլեր, ու ինձ պետք է ներսում լինել, հասկանալ, գործել։ Գոնե իմ դուրս գալով՝ որևէ բան չի փոխվելու, բացի հասարակության այն սպասումներից, որ բոլորը սպասում են, որ առաջինը ես դուրս գամ։ Ես ինքս երբեք չեմ եղել այն պատգամավորը, որը երբեք չի վախեցել իր կարծիքն ու մոտեցումն ասել՝ թեկուզ խմբակցության ներսում։ Կարծում եմ՝ այն մարդիկ պետք է այդ հարցի շուրջ մտածեն, ովքեր տարակուսել են և հաճախ շատ անարդար են մոտեցել հարցերին զուտ նրա պատճառով, որ կա խմբային մոտեցում, և ոչ թե՝ արժեհամակարգային մոտեցում»,- մեզ հետ զրույցում ասել էր Սոֆյա Հովսեփյանը։
ԱԺ «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Հրաչյա Հակոբյանն այս օրերին չի ցանկանում լրագրողների հետ զրույցել և մեկնաբանություններ տալ երկրում ստեղծված իրավիճակի վերաբերյալ:
Երեկ Կառավարության հետ հարցուպատասխանի ժամանակ խորհրդարանում Նիկոլ Փաշինյանը կրկին հնչեցեց իր այն միտքը, որ Արցախի հարցի լուծման տարբերակն ընդունելի պետք է լինի հայ, արցախցի և ադրբեջանցի ժողովուրդների կողմից:
«ՀՀ-ն փաստացի գտնվում է պատերազմական դրության մեջ, և կարելի է ասել, որ երկու անգամ իրավիճակ է եղել, երբ, օրինակ, ԱԺ նախագահին ցանկացել են սպանել: Գնացել մտել են նաև Կառավարության շենք և վարչապետի տուն: Այսինքն՝ համարում եք, որ անհանգստանալու որևէ բան չկա՞, երբ մենք ունենք Ադրբեջան և նման լարված իրավիճակ: Իսկ ձեզ թվում է՝ մնացած բոլոր երկրների ղեկավարները կամ այն թեկնածուները՝ 17 կուսակցությունների, որոնք թիկնապահներով կանգնած էին այստեղ, պարոն Վանեցյանը, որ 6 թիկնապահով է միտինգի գալիս: Մենք խոսում ենք փաստացի երկրի ղեկավարի մասին, որը պատերազմի մեջ է, մենք, բացի հրադադարի պայմանագրից, որևէ բան չունենք, կարծես թե բոլորը դրա մասին մոռացել են»,- շեշտեց նա:
Հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման հետ կապված՝ Թուրքիան միշտ երեք նախապայման է առաջ քաշել՝ Արցախի հարցը, որի դեպքում, եթե ադրբեջանանպաստ լուծում ստանար, ապա Թուրքիան պատրաստ էր Հայաստանի հետ հաստատել դիվանագիտական հարաբերություններ։ Երկրորդը՝ Հայոց ցեղասպանության հարցը, այսինքն՝ միջազգային ճանաչման դադարեցումը, և երրորդը՝ Թուրքիայի տարածքային ամբողջականությունը։
Խորհրդարանում ընթանում է Կառավարության հետ հարցուպատասխանը, որին մասնակցում են միայն «Իմ քայլը» և «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցությունները, ԲՀԿ-ն չի մասնակցում:
ԱԺ «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Անի Սամսոնյանի խոսքով՝ իշխանական պատգամավոր Մարիա Կարապետյանն այն պատգամավորն է, որը հայ ռազմագերիների հարցի հետ կապված քննարկում իրականացնելու համար, հայտարարեց, որ իրենց ասել է, թե քաղաքական դիվիդենտներ են շահում հայ ռազմագերիների հարցը քննարկելու համար:
«Ես արդեն ասացի, որ և՛ դիվանագիտական ճակատում, և՛ ռազմական գործողությունների ժամանակ արել ենք գրեթե անհնարինը, բայց այդ տարածքները մեզանից ոչ թե Ադրբեջանն էր պահանջում, այլ ամբողջ աշխարհը, և դա ՄԱԿ-ի կոնվենցիայով էլ է այդպես, և այլն, և այլն: Այո՛, Նիկոլ Փաշինյանը բանակցությունները զրոյական կետից էր սկսում, բայց հակառակորդը զգաց, որ ժամանակն իր օգտին չի գնում, և իրենք սանձազերծեցին այդ պատերազմը»:
ԱԺ «Իմ քայլը» խմբակցության արդեն նախկին պատգամավոր Արամ Խաչատրյանն այսօր խորհրդարանում լրագրողների հետ զրույցում ասաց, որ աշխատելու է գործադիրում, իսկ թե ինչ պաշտոն է զբաղեցնելու՝ չհաստակեցրեց, միայն նշեց, որ այդ հարցը քննարկման փուլում է:
ԱԺ «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Անի Սամսոնյանը դեկտեմբերի 8-ին ԱԺ հայտարարությունների ժամին https://168.am/2020/12/08/1423803.html հայտնեց, որ հայ ռազմագերիների խնդրի հետ կապված փակ քննարկման ժամանակ իշխանական պատգամավոր Մարիա Կարապետյանը, ով ամենաշատն է շահագրգռված եղել, որպեսզի հարցը քննարկվի փակ ռեժիմով, ասել է, թե Ադրբեջանում հայ ռազմագերիների հետ լավ են վարվում:
«Ես կարող եմ ենթադրել իշխանության հոգեվարքի պայմաններում ոստիկանության և հասարակական որոշ ուժերի բախումներ, որոնք քաղաքացիական պատերազմ չեն բնութագրվի։ Իսկ Լևոն Տեր-Պետրոսյանին ես լավ եմ հասկանում, որովհետև Նիկոլ Փաշինյանն ըստ էության իրականացրեց Տեր-Պետրոսյանի 1991 թվականին հռչակած ծրագիրը, սակայն այնքան կոպիտ իրականացրեց, որ դրանով Նիկոլ Փաշինյանը, ժողովրդական լեզվով ասած՝ «սկեցնում» է Լևոն Տեր-Պետրոսյանին և նրա քաղաքական միավորին։ Նման հայտարարություններով Լևոն Տեր-Պետրոսյանը փորձում է սահմանազատվել Նիկոլ Փաշինյանից»,- ասաց Հրանտ Խաչատրյանը։
ԱԺ «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Արամ Խաչատրյանը վայր է դնում պատգամավորական մանդատը։ Այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց պատգամավորը։
ԱԺ փոխնախագահ Ալեն Սիմոնյանը չի մեկնաբանում ՀՀ երրորդ նախագահի և Բելառուսի նախագահ Ա. Լուկաշենկոյի երկխոսության ձայնագրությունը՝ կապված Արցախի ազատագրված 7 շրջանների հետ։
«Ինչո՞ւ մեկ տարի հետո, եկեք հիմա անենք։ Իհարկե, ես չեմ բացառում, որ կարող են լինել արտահերթ ընտրություններ, ամենակարևորն այն է, որ այսօր ՀՀ իշխանությանը կարելի է տարբեր բաների մեջ մեղադրել, այս իշխանությունը եզակի իշխանություն է, որն այնպիսի երկու ընտրություն է իրականացրել, որը որևիցե մեկի մոտ ընտրության կասկած չի առաջացրել։ Իսկ ո՞վ է որոշել, որ պետք է Վազգեն Մանուկյանը լինի, կարող է Դուք ուզում եք, որ Էդմոն Մարուքյա՞նը լինի։ Եթե նման հարց կա, ու խոսում են ժողովրդի անունից ու ասում, թե ժողովուրդը կգնա, կջնջի, եսիմ ինչ-որ ժողովրդի անունից ագրեսիա են տարածում»։
«Այս պահին էլ դեռ չեմ պատրաստվում դիմումը ներկայացնել, որովհետև կան քայլեր, ու ինձ պետք է ներսում լինել, հասկանալ, գործել։ Գոնե իմ դուրս գալով որևէ բան չի փոխվելու, բացի հասարակության այն սպասումներից, որ բոլորը սպասում են, որ առաջինը ես դուրս գամ։ Ես ինքս երբեք չեմ եղել այն պատգամավորը, որը երբեք չի վախեցել իր կարծիքն ու մոտեցումն ասել՝ թեկուզ խմբակցության ներսում։ Կարծում եմ՝ այն մարդիկ պետք է այդ հարցի շուրջ մտածեն, ովքեր տարակուսել են և հաճախ շատ անարդար են մոտեցել հարցերին զուտ նրա պատճառով, որ կա խմբային մոտեցում և ոչ թե՝ արժեհամակարգային մոտեցում»,- նշեց Սոֆյա Հովսեփյանը։
Որևէ մեկն այսօր չի ասում, իհարկե, բացի Էրդողանից ու Ալիևից, որ կա միջազգային իրավունք։ Մարդիկ ԱԺ-ում նստած կա՛մ խաբեբա են, կա՛մ հիմար, որովհետև եթե այսօր մարդիկ ասում են, որ մեկ հոգին խաբել է բոլորին, ապա կա բանաձև՝ խաբողը սրիկա է, խաբվողը՝ հիմար։ Մենք պետք է ընտրենք՝ խաբվե՞լ ենք, թե՞ ոչ, անձամբ ես չեմ խաբվել։ Այդ հայտարարությունը հրադադարի համաձայնագիր է, որն իր հրադադարի վերաբերյալ բովանդակային մասից բացի, պարունակում է միջազգային իրավունքին հակասող բոլոր դրույթները, և Հայաստանի խորհրդարանում նույնիսկ այսօր մենք այդ մասին չենք լսում։
Հայտնի է, որ մեկ տասնյակից ավելի զոհ ունենք և բազմաթիվ եզդիների, հատկապես՝ ժամկետային զինծառայողների ճակատագրեր անհայտ են: Կամավորականներից էլ ունենք, որ մինչև այս պահը նրանց մասին տվյալներ չունենք:
ԱԺ «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Հովհաննես Իգիթյանը լրագրողներին խորհուրդ է տալիս Վազգեն Մանուկյանից հարցնել, թե ինչ նկատի ուներ՝ ասելով, որ եթե Նիկոլ Փաշինյանը հրաժարական չտա, ապա գազազած ժողովուրդը նրան կհոշոտի:
«Մենք արդեն պայմանավորվել ենք, որ ես այս ընթացքում որևէ հարցի չեմ պատասխանելու»,- խորհրդարանում լրագրողներին ասաց Լիլիթ Մակունցը՝ չպատասխանելով հարցին, թե ինչպե՞ս է վերաբերվում Առաջին նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի հայտնած այն մտահոգություններին, որ հնարավոր է՝ Հայաստանում լինեն քաղաքացիական բախումներ:
ԱԺ «Իմ քայլը» խմբակցության պատգամավոր Հովհաննես Իգիթյանը չի մեկնաբանում ստեղծված իրավիճակի հետ կապված այն մարդկանց հետևությունները, որոնք հայտարարում են, թե ընդդիմության և իշխանության գործողությունները կարող են հանգեցնել քաղաքացիական պատերազմի:
