Մոտ 20 օրից նշվելու է ՀՀ ԶՈւ կազմավորման 33-րդ տարեդարձը: Հնարավոր է՝ բանակի օրը Նիկոլ Փաշինյանն այցելի «Եռաբլուր», և ոչինչ, որ օրեր առաջ հերթական անգամ «Եռաբլուրում» հանգչող հերոսներին «կռվացնում էր» կենդանի հերոսների կամ հարկ վճարողի հետ:
«Այն հայտարարությունները, որ հնչեցրել է այս տարի Նիկոլ Փաշինյանը՝ «Զինված ուժերը չեն անվտանգության առաջին գլխավոր երաշխավորը», «բանակը պետք է տեղավորվի, այսպես կոչված, խաղաղության օրակարգում», ինչպես նաև՝ իր և այլ պաշտոնյաների կողմից հնչած «մենք ՀՀ օկուպացված տարածքները ռազմական ճանապարհով հետ չենք բերելու» ձևակերպումն անդառնալի հարվածներ են հասցրել բանակի բարոյահոգեբանական վիճակին, որի հետևանքը դեռ ցավալիորեն զգալու ենք: Այսքանը»,- 168.am-ի հետ զրույցում ասաց Գեղամ Մանուկյանը:
Իհարկե, կան ծրագրեր, որոնք որոշ առումով իրենցից բարելավում ներկայացնում են, սակայն հիմնական ուղղություններն ու առաջնահերթությունները, որոնք սահմանել է կառավարությունը և դրանցով շարժվում է, դրանք Հայաստանին ոչ միայն սահմանված հանգրվանին չեն հասցնելու, այլ եղած խնդիրները կամ խորացնում են, կամ նորանոր հարցեր են հարուցում:
«Հայաստանն Արևմուտքի հետ անպտուղ սիրախաղերի փոխարեն՝ իր անվտանգությունն ապահովելու համար հայացքը պետք է ուղղի դեպի Արևելք, որտեղ առանցքային նշանակություն ունի բոլոր ոլորտներում Իրանի հետ հարաբերությունների զարգացումը։ Ես կցանկանայի հատուկ ընդգծել քաղաքական և ռազմական ոլորտներում հարաբերությունների զարգացումը, որոնք կենսական նշանակություն կարող են ունենալ՝ հատկապես ՀՀ ինքնիշխանության պահպանման գործում»։
«Ցավոք, Հայաստանի այս իշխանությունները նման կարողություն չունեն, անկարող են նման քաղաքականություն վարել, և, բնականաբար, միակ ճանապարհը Հայաստանի համար այս դժվար իրավիճակները շրջելու, «տաք» պահերից դուրս գալու և «մեջքը շտկելու», դա իշխանափոխությունն է: Այլապես ներկա թույլ, թուլամորթ և ձախողված իշխանության պարագայում ինչ իրավիճակ էլ լինի, անգամ, եթե բարվոք կացություն ստեղծվի, Հայաստանը չի կարող առաջ գնալ»:
«Առաջնորդը դա հայր է, ով պիտի իր զավակների մասին հոգ տանի և փորձի օգնել: Եթե ընտանիքում հայրը կայուն չեղավ և ճիշտ վերաբերմունք ցույց չտվեց, ամեն ինչ կարող է հակառակ իրեն շրջվել: Իմ ամենասիրած հերոսը ՀՀ ազգային հերոս Մոնթե Մելքոնյանն է, որի խոսքերն ինձ շատ են ոգևորել դեռ մանկուց: Նա ասել է՝ իմ կենացը մի խմեք, այլ իմ գործը շարունակեք: Մենք ունենք ռազմական ակադեմիա, կարող ենք ստանալ ռազմական կրթություն, շարժվել առաջ և ստացած գիտելիքների շնորհիվ դառնալ առաջնորդ»,- շարունակում է Սուրենը:
Եթե հակիրճ բնութագրենք այդ նախաձեռնությունը, ապա այն ակներև հետապնդում է պատմաիրավական ակնհայտ հիմքերը հիմնովին կեղծելու, խեղաթյուրելու միջոցով, արդեն հիմնական օրենքի ուժով Արցախի հարցը նենգափոխելու, այն մեկընդմիշտ փակելու, Հայաստանից բռնազավթած տարածքները չվերադարձնելու համար իրավական հիմքեր ստեղծելու և մեր երկրի նկատմամբ նոր հավակնություններ ամրագրելու, այդ թվում՝ մեր երկրին նոր Սահմանադրություն պարտադրելու հստակ նպատակ։
Հոկտեմբերի վերջին ԱԺ պաշտպանության և անվտանգության հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ Անդրանիկ Քոչարյանը մեր հարցմանն ի պատասխան՝ հայտնել էր, որ 2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ին սանձազերծված ռազմական գործողությունների հանգամանքների ուսումնասիրման նպատակով քննիչ հանձնաժողովի զեկույցի վերաբերյալ դռնփակ նիստ հրավիրելու համար ԱԺ նախագահ Ալեն Սիմոնյանին նամակով կդիմի դեկտեմբերի առաջին տասնօրյակին, երբ զեկույցն ուղարկած կլինեն համապատասխան գերատեսչություններ, թեպետ ի սկզբանե զեկույցի քննարկումը նախատեսված էր հոկտեմբերին:
2023 թվականի տարեվերջին, երբ ամփոփում էինք հաշվետու տարում ՀՀ պաշտպանության նախարարության, նախարարի աշխատանքը կամ համագործակցությունը լրատվամիջոցների հետ, գրել էինք, որ 2018 թվականի իշխանափոխությունից հետո, ըստ էության, միայն Դավիթ Տոնոյանն է ՀՀ պաշտպանության նախարարի կարգավիճակում ասուլիսային կամ ճեպազրուցային տարբերակով պահպանել շփումը լրագրողների հետ և պատասխանել նրանց հարցերին, և նրա պաշտոնանկությունից հետո այս «կանոնը» չի պահպանվել ո՛չ Վաղարշակ Հարությունյանի, ո՛չ Արշակ Կարապետյանի, և դրանից հետո մոտ 2 տարի՝ ո՛չ էլ Սուրեն Պապիկյանի օրոք:
Դեռ նոյեմբերին 168.am-ն անդրադարձել էր Աննա Հակոբյանի՝ «Կրթվելը նորաձև է» նախաձեռնությանը, և այդ համատեքստում ներկայացրել էինք 2018 թվականի իշխանափոխությունից հետո Փաշինյանի կնոջ նախաձեռնություն-արշավների ռևոլյուցիան: Եվ այդ պատմական էքսկուրսի միջոցով զգուշացրել էինք, որ Աննա Հակոբյանի՝ «Կրթվելը նորաձև է» նախաձեռնությունը զուտ քաղաքական է, հետապնդում է քաղաքական, արտաքին քաղաքական հետին մտքեր:
Չմոռանանք, որ Փաշինյանը 2020 թվականի նոյեմբերի 9-10-ի եռակողմ հայտարարությունը ևս «թռած» է ստորագրել՝ կադրից դուրս: Իսկ առջևում նրան շատ ավելի լուրջ փախուստներ են սպասվում… Իսկ մինչ այդ Փաշինյանը փախնելու է իր իսկ հայտարարություններից, օրինակ, որ՝ «Հայաստանի՝ փաստացի բոլոր ժամանակների պաշտոնական դիրքորոշումն է, որ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքը, այսինքն՝ Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակը, մեզ համար ռազմավարական դեր ունի»։
168.am-ի հետ զրույցում ԱԺ «Պատիվ ունեմ» խմբակցության քարտուղար Տիգրան Աբրահամյանը նշեց, որ այդ հանդիպումները, փոխայցերն առաջին հերթին բխում են Թուրքիայի և Ադրբեջանի միջև առկա իրավապայմանագրերից, որոնք ենթադրում են քաղաքական, դիվանագիտական, ռազմական, քարոզչական-տեղեկատվական ուղղություններով գործողությունների ներդաշնակեցում:
Իրանի տարածաշրջանային ախոյանների, ինչպես նաև հավաքական Արևմուտքի նպատակը հստակ է՝ չեզոքացնել Իրանի ազդեցությունն ու դերակատարությունը մեծ Մերձավոր Արևելքում, որը սկսվում է Միջերկրական ծովից ու ձգվում հասնում է մինչ Հարավային Կովկաս ու Կենտրոնական Ասիա, և հասնել Իրանում քաղաքական համակարգի փոփոխության։ Սա միանշանակ է, այս առնչությամբ երկու կարծիք լինել չի կարող, և այս ֆոնին Իրաքում կամ Հարավային Կովկասում Իրանի դեմ գործողությունները ոչ միայն բացառված չեն, այլ ընդհակառակը՝ դրանց հնարավորությունը չափազանց բարձր է։
Հայաստանի անկախացումից կամ վերաանկախացումից ի վեր 30 տարի Ֆրանսիայի և Հայաստանի հարաբերությունները միշտ էլ շատ լավ են եղել: Այսինքն, ոչ հայկական կողմի ղեկավարներից, և ոչ էլ Ֆրանսիայի ղեկավարներից է կախված եղել այդ հարաբերությունները, 2 երկրների հարաբերություններն ի սկզբանե սերտ են եղել: Հայաստանի բոլոր ղեկավարների հետ Ֆրանսիան շատ լավ հարաբերություններ է ունեցել, կամ՝ Ֆրանսիայի բոլոր նախագահների ժամանակ այդ հարաբերությունները չեն փոխվել, նույնն են մնացել: Այնպես որ, Մակրոնի նախագահ չլինելուց հետո Հայաստանի հետ հարաբերությունները չեն փոխվի:
Նիկոլ Փաշինյանը սպառել է բարոյական իրավունքը նախկին բանակցողներին մեղադրելու Արցախի կորստի համար: Ի վերջո, երբ 2018-ին ծանոթացել էր բանակցային փաստաթղթերին և, այսպես ասած, հայտնաբերել այն, ինչ այսօր գրել է ֆեյսբուքյան իր էջում, ինչո՞ւ հրաժարական չի տվել՝ հիմնավորելով այն, ինչի մասին գրել է: Պատճառը մեկն է՝ պահել սեփական իշխանությունը և թույլ չտալ այդ ժամանակ ունեցած վարկանիշի անկում: Այսինքն, ղարաբաղյան հարցի շուրջ բոլոր ակնահաճո հայտարարություններն արվել են հենց միայն սրա համար, որն արժեցել է մի քանի հազար զինվորի, սպայի, կամավորի արյուն և Արցախի կորուստ, ինչո՞ւ չէ՝ ՀՀ ինքնիշխան տարածքի օկուպացիա:
Այս համատեքստում հիշեցնենք, թե ինչ էր ասում ժամանակին նախագահ Սերժ Սարգսյանը Հայաստանի կողմից Կոսովոյի անկախության ճանաչման առնչությամբ, և ոչ միայն:
Նախիջևանի առանձին համազորային բանակի հրամանատար, գեներալ-մայոր Քյանան Սեիդովն օրերս մեկնել էր Թուրքիա, որտեղ հանդիպել էր Թուրքիայի ցամաքային զորքերի հրամանատար, բանակի գեներալ Սելջուկ Բայրաքթարօղլուի հետ:
Դեկտեմբերի 19-ին Նիկոլ Փաշինյանը հարցազրույց է տվել «Արմենպրեսին», որտեղ, ըստ էության, հաշվետվություն է ներկայացնում Ալիևին, անգամ ընդունում է Ալիևի որոշ առաջարկներ: Այս հրապարակման մեջ, սակայն, այլ հանգամանքի կանդրադառնանք։
«Россия сегодня» գործակալության գլխավոր տնօրեն Դմիտրի Կիսելյովին տված հարցազրույցում Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևն անդրադարձել է Հայաստանի վերազինմանը և Հնդկաստանի, Ֆրանսիայի կողմից սպառազինության մատակարարմանը, ինչպես հայ-ամերիկյան պաշտպանական համագործակցությանը, և նշել, որ իրենց մտահոգում է այս ամենը:
ԱԺ «Պատիվ ունեմ» խմբակցության քարտուղար Տիգրան Աբրահամյանի դիտարկմամբ էլ՝ ՀՀ իշխանությունն Ադրբեջանի հետ ունեցած տարբեր քաղաքական պայմանավորվածությունների հետևանքով, ըստ էության, նպաստել է ադրբեջանական օրակարգի սպասարկմանը և շահերի ներկայացմանը՝ անկախ նրանից, թե դրա տակ խաղաղության դարաշրջա՞ն, «Խաղաղության խաչմերո՞ւկ», թե՞ մեկ այլ բան կներկայացվի:
Դեռ այս տարվա հուլիսին 168.am-ը գրել էր, որ 44-օրյա պատերազմում դրվեց Թուրքիա-Ադրբեջան-Պակիստան աշխարհաքաղաքական նախագծի սկիզբը, և, որ Արցախյան պատերազմում կամ «ղարաբաղյան խաղում» Իսլամաբադի մասնակցությունը պայմանավորված էր թուրք-պակիստանյան հատուկ հարաբերություններով՝ Պակիստանի բանակի ղեկավարությունը միշտ թանկ է գնահատել Անկարայի հետ միությունը:
Դժվարին կացության մեջ է նաև Մոսկվան, որը ոչինչ չկարողացավ ձեռնարկել Ասադի իշխանությունը պահելու ուղղությամբ։ Ռուսաստանի համար Սիրիայի տարածքը և այնտեղ ռազմաբազաներ ունենալը ոչ միայն հնարավորություն էր տալիս տարածաշրջանում իր խնդիրներն առաջ մղելու հարցում, այլև իր բազաները կարևոր հենման կետ են Աֆրիկայում իր տարբեր գործողությունների իրականացման համար։ Եվ Սիրիայից ռազմաբազաների դուրսբերման սցենարի դեպքում Ռուսաստանը շղթայական ռեակցիայի ձևով թուլացնելու է իր դիրքերը և Աֆրիկայում, և Հարավային Կովկասում։
2021 թվականի հունիսին Լոռու մարզում նախընտրական քարոզարշավի ժամանակ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարել էր, թե ՀՀ բոլոր նախորդ նախագահներն իրեն մեղադրում են, որ «չի համաձայնել, որ Ղարաբաղը մատնվի Նախիջևանի ճակատագրին»:
Ալիևի օգնականի հանդիպումն Իսրայելի արտաքին գերատեսչության ղեկավարի հետ ևս ինչ-որ գործողության նախապատրաստություն կարող է ենթադրել՝ լինի դա Հայաստանի դեմ, թե Իրանի, իհարկե, երկու դեպքում էլ Հայաստանը մտածելու բան ունի: Չմոռանանք, որ Իսրայելն իր զգալի ներդրումն ունի 44-օրյա պատերազմում Ադրբեջանի հաղթանակում:
Թուրքիայի ուժեղացումը, հատկապես կապված «Զանգեզուրի միջանցքի» հետ, առանցքային սպառնալիք է Հայաստանի և Հարավային Կովկասի համար։ Այս ճանապարհը՝ Թուրքիային և Ադրբեջանին կապող ուղին, նրանց համար ոչ միայն տրանսպորտային նախագիծ է, այլև տարածաշրջանային ռազմավարական ազդեցությունը մեծացնելու գործիք։ Նրանց համար դա պանթուրքիստական գաղափարի հերթական քայլ է, որը կապահովի Թուրքիայի կապը Կենտրոնական Ասիայի թյուրքալեզու երկրների հետ։
Իշխող կուսակցության ներսում և շուրջը վերջին ամիսների և հատկապես վերջին շրջանի զարգացումները, այդ թվում՝ ՔՊ խմբակցությունից Հովիկ Աղազարյանի և հիմա նաև՝ Հակոբ Ասլանյանի հեռացումները, որքանո՞վ են ներքաղաքական և ներկուսակցական խնդիր, և արդյո՞ք այստեղ չկան նաև արտաքին քաղաքական հողի վրա տարաձայնություններ, թեպետ մինչև այժմ նրանք չեն ընդդիմացել Փաշինյանի ադրբեջանամետ դիրքորոշումներին և խաղաղության օրակարգին:
2020 թվականի պատերազմի հանգամանքներն ուսումնասիրող ԱԺ քննիչ հանձնաժողովի զեկույցը դեռ ներկայացված չէ։
Եվ շատ հնարավոր է, որ Հայաստանին այս տեսակ «սիրաշահումը» իր քաղաքական նպատակներն ունի: Իսկ գուցե պարտավորեցնող մրցանա՞կ է, կամ զուտ ԱՄՆ հեռացող վարչակազմի երախտագիտությո՞ւնը: Ժամանակը ցույց կտա:
