Հոգևոր

Մար­դու սկզբնա­կան վի­ճա­կի ե­րա­նու­թյունը կա­խված էր նո­րա այն դիր­քից, որ նա բռնե­լու էր դեպի Աս­տված և դեպի ա­րա­րա­ծա­կան աշ­խար­հը: Ե­թե նա յուր հավատ­քը, հույսն ու սերը վար­սեր ա­մուր խարս­խով Աս­տու­ծո ա­նվան վրա, աշ­խար­հի տերը կլի­ներ և աստվա­ծա­տուր ե­րա­նու­թյունը կվա­յե­լեր. իսկ ե­թե աշ­խար­հի վրա հաստա­տեր, աշ­խար­հի հետ կկա­պվեր և նո­րա ա­նո­ղոք ըն­թաց­քին կեն­թար­կվեր:

Մեր սուրբ եկեղեցիների զանգերն ամեն օր հնչում են՝ կոչելով մեզ ընդհանրական աղոթքի, սակայն աղոթքը նաև առանձնական սխրանք է, ամեն մի հավատավոր հայորդի իր անձնական աղոթքով պետք է վարի հոգևոր կյանքի՝ հավատքի բարի պատերազմը:

Տերը նախ երանի տվեց հոգևոր ախտերից աղքատացած հոգիներին (հոգով աղքատներին), այնուհետև`սգավորներին, «որովհետև նրանք պիտի մխիթարվեն» (Մատթ. 5:4):

Բոլոր ժամանակներում և բոլոր հասարակություններում մարդը փնտրել է ուրախություն, քանի որ ի սկզբանե կոչված է Երկնային Արքայության ուրախության համար: Ուրախությունը, ըստ Պողոս առաքյալի խոսքի, Սուրբ Հոգու պտուղներից է (Գաղատ. 5:22): Քրիստոնյայի կյանքում ուրախությունը վկայում է այն մասին, որ Տերը գործում է իր մեջ, որովհետև մեծագույն ուրախություն է Աստծու ներկայությունը: Դարեր շարունակ վանքերում ապրող վանականների հիմնական բնութագրիչներից մեկն ուրախությունն էր, որն արտահայտվում էր ամեն ինչում՝ սիրո, ողորմության, պահքի, աղոթքի, երկրպագության և մարդկային փոխհարաբերությունների մեջ:  

Մար­դու հո­գևոր և թե մարմ­նավոր ա­րա­րած լի­նե­լը բնա­կա­նա­բար ցույց է տա­լիս, որ նա յուր մարմ­նով հարա­տևում է հո­ղի կա­պակ­ցու­թյամբ, իսկ հո­գով կեն­դա­նի է Աս­տու­ծո հա­ղոր­դակ­ցու­թյամբ:

Նախ և առաջ մի կո՛ղմ նետեք, հեռացրե՛ք ձեզանից շահասիրությունը։ Աղոթքը պետք է լինի անշահախնդիր։ Թող ամեն ինչ ծածուկ, անշահասեր կերպով լինի։ Այսինքն՝ մի մտածեք, որ եթե միտքը կենտրոնացնեք, սիրտը շնորհով կլցվի ու կթրթռա ուրախությունից։ Մի՛ աղոթեք նման հաշվարկով, այլ աղոթեք պարզորեն ու խոնարհաբար։

Ա­ստու­ծո ա­րար­չա­գոր­ծու­թյունն, ըստ ա­մե­նայ­նի, բա­րի է թե՛ յուր հիմ­քով, թե՛ գո­յու­թյամբ և թե՛ նպա­տա­կով: Չա­րը չէ ե­ղել և ա­մե­նա­բա­րի Աս­տու­ծո ա­րա­րած­նե­րի մեջ չէր էլ կա­րող լի­նել (Ծննդ., Ա 4, 8, 10, 12, 18, 21, 31. Ժող., Գ 11. Առ., Ը 31. Ա Տիմ., Դ 4):

Երբ աստվածային սիրո լուսասփյուռ ճառագայթները մխրճվում են թանձր խավարի մեջ և թափանցում ամենուր, լույսի պայծառությունից մարդու սրտում հանդարտություն, ուրախություն, խաղաղություն է տիրում: Անհետանում է տագնապն ու անհանգստությունը, անորոշությունը և կասկածամտությունը, որովհետև լույսը պայծառացնում է մարդու հոգին, իսկ խավարն, իր սև քողով, ծածկում է կյանքի բացահայտման ուղին ու բնության երփներանգ բազմազանության համադրությունը և շրջապտույտ գործելով մարդու շուրջը՝ նրան պատում է ապագայի ու կյանքի հանդեպ անորոշության և վտանգի սպասման շղարշով:

Այսօր աղանդավորներից հաճախ ենք լսում հետևյալ արտահայտությունը` մենք վերջին ժամանակներն ենք ապրում։ Սակայն բացի աղանդավորներից, այլ մարդիկ ևս, դեմ լինելով տարբեր գործընթացների, շահարկում են աստվածաշնչյան թեմաները` մարդկանց վախեցնելով աշխարհի վերջով և Ահեղ Դատաստանով։ Քրիստոս Իր գալստյան օրվա և ժամի մասին ասաց, որ ոչինչ չգիտի (Մատթ. 24.36, Մարկ. 13.32), սակայն Իր երկրային կյանքի ընթացքում շատ դեպքերում […]

Սուրբ Խաչը տոնվում է ի հիշատակ Տիրոջ խաչափայտի` պարսկական գերությունից Երուսաղեմ վերադարձի և կանգնեցման (վերացման):

Դեպի հավերժության արահետով քայլելու և Աստծուն մոտենալու ուղիների հանգրվաններից մեկն ընտանիքն է, որն արարչագործված է Երկնավոր Հոր հոգատար ձեռքով, որպեսզի մարդն ունենա օգնական՝ ամբողջացնելու համար աստվածային նախախնամության կողմից տրված երկրային առաքելությունը և իր սրտում բացահայտելու Աստծուց պարգևած սիրո հրաշքի երփնագույն երանգներն ու նվիրումը իր նմանի հանդեպ: 

Ո՞րն է քրիստոնյայի պատերազմը։ Պատկերացրեք, որ հոգին ծաղկուն այգի է՝ բաժանված երկու կեսի։ Մի կեսում աճում են փշեր, մյուսում՝ ծաղիկներ․․․

Ոմանց համար դիմացինին նախանձելը թեթև և անկարևոր մեղք է: Թեթև և անկարևոր համարելով՝ անտեսում ու չեն խուսափում այդ մեղքից, որ գաղտնի ավերածություններ է տարածում, ինչը նկատում են միայն խելամիտներն ու պաշտպանվում:

Խաչելությունը հին աշխարհի հայտնագործած ամենաանմարդկային պատիժներից մեկն էր: Այն համարվում էր անպատվաբեր վախճան: Հռոմեական կայսրության սահմաններում սովորաբար խաչ էին հանում ապստամբ բարբարոսներին, ամենանողկալի ոճիր գործածներին, ստրուկներին:

Արդ` մարդ յուր մարմ­նով հո­ղից է և դեպի հողն է դառ­նում, իսկ հոգ­վով Աս­տու­ծուց գո­լով` վերս­տին գնում է առ Աս­տված` նո­րա­նից, ըստ յուր ձգտման և ար­ժա­նյաց, ե­րա­նու­թյուն կամ ան­տե­սու­թյուն վա­յե­լե­լու⁵ (Ե­ղի­շե, 372, 374, 375. Հաճ., Դ 68): Ըստ այսմ` «ե­ղե­րուք կա­տա­րեալ, որ­պէս և Հայրն ձեր երկ­նաւոր կա­տա­րեալ է». (Մատթ., Ե 48). այս է նո­րա հո­գու էու­թյունն ու կո­չու­մը⁶: «Լի­նել Աս­տուած շնոր­հօք ընդ Աս­տու­ծոյ միաւո­րե­լովն». այս է մար­դու կյան­քի նշա­նա­բա­նը (Հա­ճախ.), և այս է մեր ծա­ռա­յել կամ պաշ­տելն Աս­տու­ծո⁷:

«Ո՛վ մեղավոր, հեռացի՛ր քո չար սովորությունից, ու Ես կհեռացնեմ Իմ բարկությունը»,- ապաշխարության այս հորդորով է դիմում ընթերցողին տիեզերական վարդապետ սբ. Եփրեմ Ասորին՝ իր «Ապաշխարության հորդորակը» գրքում:

Ա­ստու­ծո ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյան ըն­թաց­քը ցույց է տա­լիս, և նո­րա հայտ­նու­թյունն ա­սում է, որ մարդն է Աս­տու­ծո ա­րա­րած­նե­րի կեդ­րո­նը, գլու­խը և նպա­տա­կը: Այդ պատ­ճա­ռով և բո­լոր ա­րա­րած­նե­րը ստեղ­ծվե­ցան մար­դուց ա­ռաջ, և բո­լո­րի պատ­րաստվելուց հետո միայն ստեղ­ծվեց մար­դը: Ուստիև մար­դու մարմ­նավոր կյան­քի մեջ պատ­կե­րա­նում է ամ­բողջ աշ­խար­հը, իսկ հո­գին Աս­տու­ծո պատ­կերն է:

Սուրբ Բաբելասը Անտիոքի եպիսկոպոսն է եղել: Նա կայսեր չար գործերի և վարքի համար քաջությամբ արգելեց նրան եկեղեցի մտնել: Այդ իսկ պատճառով իր երեք աշակերտների հետ միասին գլխատվեց Դեկոս կայսեր հրամանով:

Ազգային մեր կյանքում տեղ գտած դժվարությունները, Արցախի շարունակվող շրջափակումը և անվտանգային լուրջ մարտահրավերները խաթարել են մեր ներքին խաղաղությունը և մեր երկրի բնականոն կյանքը։ Աստվածաշնչյան սրբազան պատմությունը և մեր պատմությունը հստակ ցույց են տալիս, որ ցանկացած ազգ կամ երկիր ընկնում է փորձությունների մեջ համընդհանուր սխալների և մեղքի պատճառով։ Ուստի այսօր մեզ ոչինչ չպիտի տա մեղավորների փնտրտուքը, որը ցավոք սրտի մարդկանց «ամենասիրելի զբաղմունքն» է, քանի որ այս իրավիճակի համար մեղավոր ենք բոլորս մեր տեղում և մեր չափով։

Աստվածածնի պատկերագրության պատմությունը սկզբնավորվում է այն ժամանակից, երբ քրիստոնեական արվեստը սիմվոլիկ և այլաբանական ձևերից անցում էր կատարում ավետարանական պատմությունների պատկերագրությանը:

Հոկտեմբերի 1-ին կօրհնվի սուրբ Մյուռոնը․ Կաթսա

Աստվածային ողորմությունը մխիթարություն է աշխարհի համար, առանց որի կյանքը կանգ կառներ երկրի վրա: Ամենողորմ Աստված ամեն ինչ այնպես է կառուցել, որ մարդ չբավարարվի միայն մարդկային մխիթարությամբ, այլ փնտրի աստվածայինը: Հոգատար Հայրն Իր առատ ողորմությանն է արժանացնում նրանց, ովքեր խոնարհաբար տեսնում են իրենց սխալները և ապաշխարությամբ ու բարի գործերով քավում դրանք: Ս. Հովհաննես Սանդուղքն ասել է, […]

Հայոց Եկեղեցու դարերով ընդունված Ավանդության համաձայն՝ Վեհափառ Հայրապետը Սրբալույս Մյուռոնն օրհնում է նաև աստվածամուխ Ս. Գեղարդով: Սա նիզակի այն ծայրն է, որով Ղուկիանոս անունով հռոմեացի զինվորը խոցեց Հիսուսի կողը, որից բխեց ջուր և արյուն (Հովհ. 19. 34):

Թող աղոթքը թող չլինի հարկադրաբար։ Լարվածությունը կարող է ներքին դիմադրություն առաջացնել ու վնասել մեզ։ Շատերը հիվանդ են դարձել լարվածությամբ աղոթելով․․․ Հոգում, իհարկե, ինչ-որ բան տեղի է ունենում, երբ աղոթք ենք կորզում, սակայն դա անառողջ երևույթ է։

Ըստ վերջին շրջանում ձևավորված սովորության` Մյուռոնն օրհնվում է 5-7 տարին մեկ, բայց անհրաժեշտության դեպքում այն կարող է նաև խախտվել: Անկասկած, երջանիկ է այն կաթողիկոսը, ով իր գահակալության ընթացքում կարողանում է գեթ մեկ անգամ մյուռոն օրհնել և իր հայրապետական օրհնությունը բաշխել հավատացյալներին:

Հետմահու ապրելու հարցը որքան հին, նույնքան էլ այժմեական է: Ամեն ոք ցանկանում է իմանալ՝ մահվանից հետո կյանքը շարունակվո՞ւմ է: Հիմար են բոլոր նրանք, ովքեր այս հարցով չեն հետաքրքրվում: Մեր կյանքում այնպիսի դժխեմ պահեր են գալիս, որ ստիպված ենք լինում Հոբի պես հարցնելու. «Մարդ թե մեռնի, կապրի՞ դարձյալ»: Արդ, մենք հետմահու կյանքի ապացույցներ ունենք: Այսօր առանց ապացույցի ոչ ոք չի ուզում որևէ բանի հավատալ, և անհավատներն ու գիտուններն իրավունք ունեն ապացույց պահանջելու: Այսօր նույնիսկ ամենաջերմ հավատացյալն ապացույց է պահանջում: Քրիստոսի Հարության տոնի առթիվ այս հարցը մեկ անգամ ևս այժմեություն է ստանում:

Մյուռոնի մասին խոսելիս հաճախ գործածում ենք «Սրբալույս» մակդիրը, որն առաջին անգամ հայ մատենագրության մեջ կիրառել է Ս. Գրիգոր Նարեկացին իր անմահ «Աղոթամատյանի» 93-րդ գլխի խորագրում. «Մեկնողական աղոթք Մյուռոնի Սրբալույս Յուղի մասին»:

Երանի՜ թե, բնության խոսուն և առինքնող այս տեսարաններից ազդված, ամենքս էլ՝ առաջնորդ ու առաջնորդվող, հոգևորական և աշխարհական ըստ առաքյալի պատվերի հեզությամբ զգեստավորվենք (հմմտ. Կող. 3:12) ու մեր կյանքում մշտապես հեզությամբ «ընթանանք» (Եփես. 4:2): Ամեն:

«Չեմ դադարում գոհություն հայտնել ձեզ համար՝ հիշելով ձեզ իմ աղոթքներում, որպեսզի մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսի Աստվածը՝ Հայրը փառքի, ձեզ տա իմաստության և հայտնության հոգի իրեն ճանաչելու համար» (Եփես. 1:16-18): Պողոս առաքյալն, իր խոսքն ուղղելով թե՛ եփեսացիներին և թե՛ բոլոր ժամանակների ու ազգերի քրիստոնյաներին, կարևորում է այն հանգամանքը, որ կատարելության ձգտող քրիստոնյան նախ պետք է կրթի և զարգացնի իր հոգին ու սիրտը: Ճշմարտապես կրթվում է այն անձը, որը միաժամանակ կրթում է թե՛ իր միտքը, թե՛ կամքը և թե՛ սիրտը:

Բոլորի վրա ջուր ցողելուց հետո, թափորը շարժվեց դեպի հյուրասիրությունը։ Քահանան օրհնեց սեղանը, և, ինչպես սովորաբար տեղի է ունենում նման դեպքերում, բոլորի տրամադրությունը բարձրացավ, մարդիկ աշխուժացան, դարձան ավելի սիրալիր։ Ոտ ու ձեռք ընկած տեղավորվում էին՝ հուզվելով՝ կբավարարե՞ն արդյոք ափսեներն ու գդալները, և ամեն կերպ բարիդրացիական հոգատարություն ու մեծահոգություն էին ցուցադրում։